Do Szczawy się zawsze powraca

Powstał w czasie letnich warsztatów dla szczawskiej młodzieży. To był pomysł Stowarzyszenia Na Rzecz Wspierania Rozwoju Szczawy. Sposób powstają różne publikacje promujące Szczawę jest dla mnie dowodem na potencjalną siłę samorządności.

Foto: szczawa.info.pl

Szczawa to wieś w woj. małopolskim, w powiecie limanowskim, na pograniczu Beskidu Wyspowego i Gorców. Gdy szefostwo niewielkiego Stowarzyszenia wymyśliło, by film – prezentację – przygotować w czasie warsztatów letnich z uczniami, pomyślałam: „jakie to proste" i dlaczego samorządy tak nie myślą lecz wolą wspierać swoimi pieniędzmi branżę PR i reklamę.

Szczawa i ludzie ze Szczawy ostatnio stali się popularni nie tylko w prasie lokalnej, ale także ogólnopolskiej. Byli też bohaterami, dość niechlubnymi, niedawnego tekstu w Rzeczpospolitej „Wiceminister dzieli i rządzi". Tyle, że w tekście są nieobecni, dziennikarz nie pofatygował się by z nimi porozmawiać.

Większość mieszkańców Szczawy od ośmiu lat stara się z gminy Kamienica, której są częścią, wydzielić mniejszą gminę – Szczawę. Byłaby jedną z najmniejszych w kraju, z ok. 2 tys. mieszkańców. A wysiłek ten okupiony jest waśniami pomiędzy oficjalnym gminnym samorządem (czyli wójtem), rozłamowcami ze Szczawy, jak i wśród samych mieszkańców. Część boi się zmian. Marzenia tych co chcą stać się gospodarzami własnej gminy wyrastają z bolączek: przede wszystkim z braku miejsc pracy. Szanse upatrują w powstaniu w miejscowości uzdrowiska. Część z założycieli Stowarzyszenia na Rzecz Utworzenia Gminy w Szczawie to byli radni, samorządowcy, którzy najpierw w obecnych strukturach chcieli polepszyć sytuację mieszkańców i znaleźć sposób na rozwój. Dopiero niepowodzenie uzmysłowiło im, że trzeba działać inaczej. Zaczęli bój o stworzenie własnej gminy. Uważają, że kołem rozwojowym dla miejscowości będzie stworzenie w niej uzdrowiska. Ale im bliżej są rozwiązania tej kwestii, tym opór obecnych władz samorządowych gminy Kamienica jest większy. A ponieważ ewentualna decyzja Rady Ministrów o możliwości powstania gminy zostanie podjęta na dwa miesiące przed wyborami parlamentarnymi, to Szczawa stała się tematem podnoszonym przez polityków i parlamentarzystów. W większej gminie Kamienica znajduje się więcej głosów wyborczych niż w mniejszej, ewentualnej gminie Szczawa. Gmina Kamienica to nieco ponad 9,5 tys. ha i 7,7 tys. mieszkańców. Nowa gmina Szczawa obejmowałaby 4,2 tys. ha i liczyła około 2 tys. mieszkańców.

Niedużo, ale po dokonaniu podziału dochody podatkowe na mieszkańca gminy Kamienica i nowej gminy Szczawa byłyby wyższe od najniższych dochodów podatkowych na mieszkańca ustalonych dla poszczególnych gmin w Polsce. A obie gminy byłyby większe od najmniejszej pod względem mieszkańców gminy w Polsce.

Gminy jeszcze nie ma, a już jest w jej sprawie doniesienie do CBA. Próbie usamodzielnienia się Szczawy przyglądam się od czterech lat. W wiosce działa kilka stowarzyszeń i organizacji pozarządowych, siłą mieszkańców jest ich aktywność społeczna. W 2011 roku ludzie ze Stowarzyszenia Na Rzecz Wspierania Rozwoju Szczawy zaproponowali przygotowanie publikacji o historii i współczesności miejscowości. Pisząc „ TYTUŁ" próbowałam zrozumieć meandry najnowszej historii i na czym polega powolna degradacja gospodarcza miejscowości. W latach osiemdziesiątych w Szczawie było ok. 300 miejsc pracy w tartaku i filiach krakowskich firm. Teraz ich nie ma. Ludzie po to, by pracować, wyjeżdżają. Jedni wracają do domu na sobotę i niedzielę, inni – którzy emigrowali za granicę – na święta. Spore wrażenie zrobiły na mnie przy zbieraniu informacji do książeczki słowa lokalnego przedsiębiorcy, który wtedy (w połowie 2012 roku) remontował wielki budynek postawiony w katach osiemdziesiątych z przeznaczeniem na ośrodek wczasowy, a nie oddany wówczas do użytku. Powiedział mi wtedy: „Wyrwałem prawie 700 okien drewnianych pieczołowicie wstawionych w budynek. I żadne z nich nigdy nie zostało otwarte."

Następną książeczkę „Szczawa moja inspiracja" z opowieściami o lokalnych artystach, napisali już szczawscy uczniowie. Trochę im w tym pomagałam, bo prowadziłam letnie warsztaty dziennikarskie. Od kilku lat w czasie wakacji (w te też) dzięki pieniądzom z Funduszu Inicjatyw Obywatelskich szczawskie stowarzyszenie organizuje warsztaty artystyczne dla młodzieży. Efektem dziennikarskich była między innymi publikacja – prezentacja twórców ludowych - oraz film. Niedługo powstanie album ze zdjęciami pokazującymi uroki górskiej przyrody – to efekt warsztatów fotograficznych. A w ostatnią sobotę sierpnia młodzi twórcy zaprezentują, tak jak to już robili kilka razy, swoje cudeńka ceramiczne z wypalanej glinki i namalowane obrazki, które powstały w czasie warsztatów ceramicznych i malarskich. „ Pożegnanie lata w Szczawie" ma znacznie krótszą tradycję niż Odpust partyzancki, coroczne spotkanie byłych żołnierzy Pułku Strzelców Podhalańskich Armii Krajowej, który działał w okolicy w czasie II wojny światowej, z mieszkańcami wsi.

Opisuję te działania po to by pokazać, że mieszkańcy miejscowości wykorzystują możliwości, jaką daje aktywność w organizacjach NGO do pobudzenia rozwoju wsi. Jeszcze bardziej zdeterminowani są starając się stworzyć gminę.

By osiągnąć cel wykorzystali procedurę ustawy o samorządzie gminnym i referendum. O to by przeprowadzić referendum w sprawie podziału gminy Kamienica i utworzenia gminy Szczawa walczyli przez kilka lat. Co prawda uzyskali decyzję wojewody o dopuszczalności referendum (ma charakter opiniotwórczy, nie stanowiący), ale jego przeprowadzenie zablokowały samorządowe władze gminne. Rozstrzygnięcie na korzyść mieszkańców Szczawy przyniósł dopiero wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego.

W referendum wzięło udział niewielu mieszkańców gminy - 13 proc. uprawnionych, więc okazało się nieważne ze względu na za niską frekwencję. Mieszkańcy większości pozostałych wiosek w gminie Kamienica zbojkotowali je oczywiście, a ci, którzy poszli głosowali przeciwko podziałowi. Za to większość z mieszkańców Szczawy,którzy poszli zagłosować, opowiedziała się za stworzeniem nowej gminy.