Teraz prawo do wcześniejszej emerytury mają pracownicy wykonujący kilkaset zawodów. Od przyszłego roku przywileje zostaną ograniczone. Prawo do wcześniejszego kończenia kariery zawodowej mają mieć tylko osoby pracujące w warunkach szczególnych i w szczególnym charakterze. Trwa uzgadnianie między ekspertami medycyny pracy, jakie warunki są szczególne i na czym polega szczególny charakter pracy. Mówiąc najprościej, jakie zawody znajdą się na liście uprawniającej do wcześniejszego kończenia aktywności zawodowej. Lista ta ma być skompletowana do końca wakacji i potem razem z projektem ustawy zostanie przekazana do parlamentu.

Wiele osób, które już teraz mają prawo do wcześniejszej emerytury, zastanawia się, czy z powodu zmiany przepisów powinny jeszcze w tym roku zrezygnować z pracy i przejść na emeryturę. Ludzie ci boją się, że w przeciwnym razie stracą swój przywilej. Osoby te uspokaja Agnieszka Chłoń-Domińczak, wiceminister pracy odpowiedzialna na ubezpieczenia społeczne: – Jeśli ktoś już teraz spełnił warunki, by przejść na wcześniejszą emeryturę, zachowuje to prawo. Będzie mógł z niego skorzystać wtedy, gdy będzie to dla niego wygodne.

Ważne jest jednak, by do końca tego roku spełnić określone warunki oraz wystąpić o emeryturę przed ukończeniem 60 lat (panie) i 65 lat (panowie). Wtedy bowiem będzie już przysługiwała emerytura związana z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego.

Prawo do wcześniejszej emerytury jest teraz bardzo rozbudowane. Dla wielu zawodów przewidziane są różne warunki. Ale istnieją powszechne reguły dla wszystkich korzystających z przywilejów emerytalnych. Po pierwsze, prawo to przysługuje osobom, które nie należą do otwartych funduszy emerytalnych, albo złożyły wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w OFE, za pośrednictwem ZUS, do budżetu państwa. Po drugie, osoby urodzone po 31 grudnia 1948 roku muszą spełnić trzy albo dwa kryteria dotyczące ich stażu zawodowego i wieku. Dodatkowo kryteria te trzeba spełnić w określonym czasie.

Pierwsza możliwość przechodzenia na wcześniejszą emeryturę związana jest z wiekiem i stażem zatrudnienia. Nie jest ważne, jaki się wykonuje zawód.Kobieta urodzona po 31 grudnia 1948 r. może przejść na wcześniejszą emeryturę, jeśli do końca tego roku skończy 55 lat i ma co najmniej 30-letni okres składkowy i nieskładkowy (czyli pracy, studiów, wychowywania dzieci) albo udowodni co najmniej 20-letni okres składkowy i nieskładkowy i dodatkowo została uznana za całkowicie niezdolną do pracy.Natomiast mężczyzna urodzony po 31 grudnia 1948 r. może przejść na emeryturę, jeśli do 1 stycznia 2009 roku skończy 60 lat, udowodni co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz zostanie uznany za całkowicie niezdolnego do pracy. Może też przejść na emeryturę po osiągnięciu 60 lat, jeżeli wykaże co najmniej 35-letni okres składkowy i nieskładkowy.

Uwaga: ważne jest, by takie osoby w ciągu ostatnich dwóch lat, przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę, były co najmniej przez pół roku pracownikami albo zarejestrowanymi bezrobotnymi lub pobierały zasiłek przedemerytalny. Ale jak informuje ZUS, „Warunku pozostawania ostatnio w stosunku pracy oraz warunku dotyczącego 6 miesięcy ubezpieczenia pracowniczego w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym nie wymaga się od wnioskodawcy, który podlegał ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pozostawania w stosunku pracy przez cały okres wymagany do przyznania emerytury”. Oznacza to, że z prawa wcześniejszej emerytury może skorzystać na przykład pani, która prowadzi właśnie działalność gospodarczą, ale ma 30- lub 20-letni (w razie całkowitej niezdolności do pracy) pracowniczy staż ubezpieczeniowy.

Osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r., po spełnieniu określonych warunków, w każdym czasie mogą przejść na wcześniejszą emeryturę z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Dla nich nie istnieje data graniczna, do której należałoby spełnić warunki. W innej sytuacji są osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r.; aby przejść na wcześniejszą emeryturę, muszą spełnić warunki dotyczące stażu pracy i wieku do końca 2008 r.

Warunki te są zróżnicowane w zależności od rodzaju i charakteru wykonywanej pracy. I tak mężczyzna, który pracował jako kierowca samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, może przejść na emeryturę w wieku 60 lat, jeżeli ma co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach. Do tego 15-letniego okresu może być również wliczony każdy inny rodzaj pracy w szczególnych warunkach. Natomiast mężczyzna, który pracował przy produkcji ołowiu i kadmu oraz przetwórstwie tych metali, może przejść na emeryturę w wieku 55 lat, jeżeli ma co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym co najmniej 10-letni okres pracy przy produkcji ołowiu. Muzyk grający na instrumentach smyczkowych, perkusyjnych oraz klawiszowych przejdzie na emeryturę w wieku 60 lat, jeżeli wykaże co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym co najmniej 15-letni okres wspomnianej wcześniej działalności artystycznej.

Ważne jest, by wszystkie trzy kryteria spełnić do końca tego roku lub dwa z nich do 1 stycznia 1999 roku. Tak więc osoba, która chce przejść na wcześniejszą emeryturę, powinna do końca tego roku mieć: wymagany wiek (np. panie 55 lat), staż pracy w warunkach szczególnych (najczęściej 15 lat) i staż ubezpieczeniowy (najczęściej 25 lat). Zatem kierowca samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony otrzyma prawo do wcześniejszej emerytury, jeśli do końca tego roku skończy 60 lat, ma co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym 15 lat pracował w szczególnych warunkach. Takie samo prawo zyska nauczycielka, która w tym roku kończy 30 lat pracy w swoim zawodzie.

Obie te osoby nie muszą w tym roku kończyć pracy i występować o emeryturę, by zachować przywilej. Mogą nadal pracować. Ważne jest to, by skorzystali z prawa do wcześniejszego świadczenia zanim osiągną powszechny wiek emerytalny; dla pani jest to 60 lat, a dla pana 65.

Inna sytuacja jest wtedy, gdy staż pracy w warunkach szczególnych i staż ubezpieczeniowy dotyczą okresu przed 1 stycznia 1999 roku. Takie osoby nie muszą do końca 2008 r. osiągnąć wieku dającego im prawo do świadczenia. Muszą jednak do 1 stycznia 1999 r. udowodnić określony staż emerytalny oraz okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.