Dugi eurobankrutów do redukcji

Wszystkie kraje objęte pomocą strefy euro i MFW, które realizują zalecone przez te instytucje szczegółowe programy reform, zanotowały rekordowy wzrost długu publicznego. Według najnowszych danych Eurostatu z końca I kw. 2013 r. relacja długu do PKB zwiększyła się w całej strefie euro, z wyjątkiem Danii, Łotwy i Litwy.

Przy czym największa dynamika wystąpiła w krajach ratowanych, gdzie wzrost długu był dwucyfrowy: o 24,1 pkt proc. w Grecji, 18,3 – Irlandii, 15,2 – Hiszpanii, 14,9 – Portugalii i 12,6 – na Cyprze. Założeniem programów ratunkowych było przekazanie pożyczek krajom, które wskutek rosnących stóp procentowych nie są w stanie pozyskać pieniędzy na rynku. W zamian za pomoc miały one realizować programy zalecone przez Komisję Europejską, Europejski Bank Centralny i MFW. Te programy miały im przynieść oszczędności budżetowe oraz wzrost gospodarczy, co w sumie dałoby poprawę sytuacji budżetowej i możliwość powrotu na rynek w ciągu kilku lat. Dziś o takiej możliwości wspomina się już tylko przy okazji Irlandii.

145 proc. PKB wyniesie na koniec tego roku dług Cypru, wobec 87 proc. PKB obecnie – ocenia Natixis

Rekordzistą w UE, jeśli chodzi o wysokość długu publicznego, są dziś Włochy – 130 proc. PKB. To kraj nieobjęty programem ratunkowym, ale od dłuższego czasu dotknięty brakiem stabilności politycznej i chwiejnością zaufania inwestorów. Według ekspertów francuskiego banku inwestycyjnego Natixis do końca tego roku Włochy oddadzą jednak niechlubną palmę pierwszeństwa w kategorii długu Portugalii, której dług wynosi dziś 127,2 proc. PKB i przypuszczalnie wzrośnie do 150 proc. Włochy zostaną też wyprzedzone przez Cypr, którego dług może na koniec roku wynieść aż 145 proc. PKB w porównaniu z obecnymi 87 proc. To dwaj najbardziej prawdopodobni kandydaci do nowych programów ratunkowych. Najlogiczniejszym rozwiązaniem byłoby darowanie im części długu, jak zrobiono w przypadku Grecji. Ale dziś nie ma na to szans.

– Unijne instytucje utrzymują iluzję, że kraje z wysokim deficytem budżetowym są wypłacalne i jedynym ich problemem jest brak płynności. Dlatego gotowe są przekazywać im kolejne transze pożyczek – brzmi fragment najnowszego raportu Natixis. Ratują je na bieżąco, utrzymując zaufanie inwestorów. Gdyby zdecydowały się darować im część długu, miałyby podwójny problem. Po pierwsze, panikę na rynku i możliwość zarażenia innych wrażliwych krajów, znacznie większych niż Portugalia i Cypr. Mowa o Włoszech i Hiszpanii. Po drugie redukcja długu oznacza obciążenie stratami banków w krajach strefy euro, które mają w swoich portfelach obligacje tych rządów. A strefa euro ciągle nie ma mechanizmu bezpośredniego dokapitalizowania banków w razie kryzysu. Istnieje co prawda fundusz ratunkowy ESM, który pożyczył już pieniądze bankom hiszpańskim, ale o zasady jego działania państwa ciągle się spierają.

Dlatego na razie o żadnych radykalnych decyzjach nie ma mowy, mimo że brak możliwości wypracowania trwałego wzrostu gospodarczego w Portugalii i na Cyprze, a co za tym idzie dochodów budżetowych, staje się oczywisty. Kraje dostają kolejne pożyczki, co czyni je coraz bardziej niewypłacalnymi.  Według analizy Natixis ani w Portugalii, ani na Cyprze nie widać zmian strukturalnych. O wzroście produktywności można mówić tylko w Hiszpanii i Irlandii. Ale i tam problemem jest emigracja osób w wieku produkcyjnym, a więc zmniejszanie potencjału dla wzrostu gospodarczego.

– MFW już nawet nie publikuje prognozy wzrostu gospodarczego dla Cypru, to pokazuje dramatyzm sytuacji – mówi „Rz" Guntram Wolff, dyrektor brukselskiego think-tanku Bruegel. Jego zdaniem również sytuacja w Portugalii pogarsza się. – Jeszcze kilka miesięcy temu byłem optymistą. Ale ostatnie zawirowania polityczne i słaby wzrost gospodarczy nie rokują dobrze dla poziomu zadłużenia – uważa ekspert.

Według niego Portugalia na pewno będzie potrzebowała drugiego programu ratunkowego, podobnie jak było w przypadku Grecji. – Myślę, że późną jesienią zaczniemy dyskusję o kolejnym umorzeniu długu Grecji, tym razem wobec inwestorów publicznych. To będzie okazja do umorzenia części długu Portugalii wobec inwestorów prywatnych – przewiduje Wolff. Ale przed wyborami parlamentarnymi w Niemczech we wrześniu tego roku nikt tego tematu nie porusza.

Anna Słojewska z Brukseli

Opinia dla „Rz"

Jesus Castillo ekonomista Natixis

Problemy mają wszystkie kraje objęte programami ratunkowymi, ale w Portugalii i na Cyprze sytuacja jest najgorsza. Na ich niekorzyść działają trzy czynniki: wysokie stopy procentowe, ogromny ciężar długu publicznego oraz bardzo słabe prognozy wzrostu gospodarczego. Od Portugalii oczekuje się np., żeby wypracowała pierwotną nadwyżkę budżetową (bez kosztów obsługi długu – red.) rzędu 4–5 proc. Ale przecież ona w czasach przed kryzysem była w stanie wypracować nadwyżkę 1,5 proc. PKB, to jak może to zrobić? Już niedługo będzie potrzebowała dodatkowego wsparcia w postaci interwencji na rynku finansowym ze strony EBC i Europejskiego Mechanizmu Stabilności. Oczywiście najlepsza byłaby redukcja długu, ale na to strefa euro nie jest dziś przygotowana.