Wydatki na armię mogą oliwić tryby gospodarki

Na początku czerwca prezydent Bronisław Komorowski ujawnił plan podwyższenia wydatków na obronność kraju z 1,95 do 2 proc. PKB. To oznacza, że do 2022 r. na zbrojenia Polska przeznaczyć może z budżetu nawet 35 mld euro.

W kontekście wydarzeń na Ukrainie, te wydatki nie wymagają dodatkowego uzasadnienia. Niewykluczone jednak, że mogą one przysłużyć się polskiej gospodarce. Na pytania czy i pod jakimi i warunkami tak się stanie, odpowiedzi szukali  uczestnicy panelu dyskusyjnego "Gry wojenne czy nowa ekonomia? Jak zadbać o wzrost gospodarczy w warunkach zagrożenia", który odbył się w środę, drugiego dnia XXIV Forum Ekonomicznego w Krynicy.

Jaki mnożnik?

- W zmieniającej się sytuacji geopolitycznej i wobec stagnacji w europejskiej gospodarce pytanie o rolę sektora zbrojeniowego w napędzaniu wzrostu gospodarczego jest kluczowe - tłumaczył wagę tej debaty Jan Krzysztof Bielecki, przewodniczący Rady Gospodarczej przy premierze. - Widać, że są kraje, gdzie dobrze rozwinięty przemysł obronny stymuluje gospodarkę. Może on pobudzać przede wszystkim dwa kluczowe obszary gospodarki: badania i rozwój oraz eksport - uważa były premier.

Maciej Sobolewski, ekspert fundacji CASE, podkreślił jednak, że doświadczenia wielu krajów z dużymi nakładami na zbrojenia pokazują, że niekoniecznie są one kołem zamachowym gospodarki. - Na przykład w USA toczą się dyskusje czy wydatki na zbrojenia podwyższają PKB w stosunku 1:1. Nam się wydaje, że w Polsce ten mnożnik może być wyższy. W przypadku wydatków na relatywnie proste elementy uzbrojenia, np. amunicję, może sięgać 1,5, a w przypadku złożonej produkcji nawet 2 - powiedział  Sobolewski.

W jaki sposób się to dzieje?

- Średnio jedna godzina pracy w naszych zakładach wymaga czterech godzin pracy u naszych poddostawców. Obecnie w Polsce współpracujemy z 900 poddostawcami. Cokolwiek produkujemy w Polsce przynosi korzyści całemu łańcuchowi firm - tłumaczył Daniele Romiti, prezes włosko-brytyjskiego producenta śmigłowców AgustaWestland, właściciela zakładów PZL-Świdnik. Firma ta korzysta też z polskiego zaplecza akademickiego.

Paneliści byli  zgodni co do tego, że jeśli pieniądze na zbrojenia będą wydatkowane tak jak w ostatnim ćwierćwieczu, nie staną się one bodźcem dla polskiej gospodarki.

Zamówienia z offsetem

Kwota 35 mld euro w dużej mierze trafi za granicę.

- Polski przemysł zbrojeniowy jest niedostatecznie rozwinięty, aby pokryć zapotrzebowanie polskiej armii na nowoczesne uzbrojenie - powiedział Zdzisław Gawlik, sekretarz stanu w Ministerstwa Skarbu Państwa.

- Musimy "ukrajowić" produkcję zbrojeniową. Jeśli będziemy opierali się na komponentach z importu,  te 35 mld euro może nam nie przynieść oczekiwanych korzyści gospodarczych - wtórował mu Sobolewski.

Także Jan Krzysztof Bielecki wskazywał, że w dziedzinie zbrojeń skrajny liberalizm, tzn. szukanie najlepszych wykonawców poszczególnych kontraktów na całym świecie, zamiast wspierania w miarę możliwości producentów już w Polsce obecnych  nie jest dobrym podejściem.

Uczestnicy debaty nie twierdzili, że należy zrezygnować z zamówień zagranicznych. Powinny jednak wiązać się z tynimi rozsądne żądania offsetowe pod adresem wykonawców kontraktów (chodzi o zbowiązanie ich do inwestowania w Polsce - red.).

Maciej Sobolewski z CASE wskazywał np., że pieniądze z offsetu powinny finansować jedynie te projekty, które są wartościowe, ale nie mogą liczyć na wsparcie sektora finansowego. W przeciwnym wypadku pieniądze te zostaną zmarnowane na coś, co przypuszczalnie i tak zostałoby sfinansowane na rynku. Innym pomysłem na sensowne wydatkowanie pieniędzy za granicą jest zabieganie o to, aby kupowany tam sprzęt był serwisowany w Polsce.

- Sytuacja jest teraz naszym atutem, a nie przekleństwem - mówił o konflikcie na Ukrainie generał w stanie spoczynku Leon Komornicki. - Jesteśmy w NATO, a kondycja naszej armii jest ważna dla całego sojuszu. Trzeba to wykorzystywać w rozmowach, żeby pozyskiwać nowe technologie - tłumaczył  były zastępca Szefa Sztabu Generalnego WP.

Bielecki przyznał, że niska efektywność niektórych wydatków offsetowych w przeszłości wynikała z tego, że wówczas duże zamówienia dla wojska (np. na myśliwce F-16) były niepopularne społecznie. Umowy offsetowe miały pokazywać, że z tymi zamówieniami wiążą się korzyści dla całej gospodarki, więc ich wartość była przeszacowywana.

Mądra konsolidacja

Paneliści wskazywali, że korzystny wpływ wydatków zbrojeniowych na gospodarkę zależy też od systemu zamówień publicznych, który w Polsce jest wadliwy. - O wydatkach na armię nie mogą rozmawiać jedynie czynni generałowie, którzy chcą nowych zabawek, a nie menedżerowie firm zbrojeniowych, którzy chcą coś wyprodukować - zauważył Jan Krzysztof Bielecki.