Facebook na giełdzie musi dojrzeć

RZ: Jak oceniłby Pan ofertę Facebooka? Czy kupił Pan może sam trochę akcji?

Vikram Pandit:

Nie wiemy, co jeszcze pokaże nam Facebook w przyszłości. Dziś około 900 milionów użytkowników internetu na świecie korzysta z tego serwisu społecznościowego. Poza jego zasięgiem pozostaje nadal 6,1 miliarda ludzi.

Czy nie rozczarowały Pana wyniki Facebooka w pierwszych dniach notowań na nowojorskiej giełdzie?

Historia realizowanych przez nas ofert publicznych, w tym ofert największych firm technologicznych dowodzi, że potrzebują one czasu, aby dojrzeć. Ważniejsze jest to, co stanie się później i kim są ich długoterminowi właściciele. Mocno wierzę, że kurs akcji osiągnie właściwy poziom i że spółka będzie się rozwijać. Te akcje powinny dobrze sobie radzić.

A czy przypadkiem oferta Facebooka to nie początek kolejnej bańki internetowej? Wielu analityków uważa, że ten proces się właśnie zaczął, zwłaszcza biorąc pod uwagę astronomiczną wycenę spółki...

Warto przypomnieć specyfikę pierwszej bańki internetowej (ang. „internet bubble"), która „pękła" w 1995 roku. Pamiętam, że wtedy zajmowałem się ofertą publiczną przeglądarki Netscape. To był prawdziwy początek ery Internetu. Co się zmieniło? Teraz istnieją już pewne modele biznesowe przydatne w procesie założenia firmy. Obecne inwestycje nie muszą być zakrojone na tak dużą skalę; mogą być mniejsze dzięki bardziej równomiernemu dostępowi do zasobów i technologii. Zaszło wiele zmian, dzięki którym łatwiej założyć własną firmę. Co ciekawe, tak samo jak wtedy, gdy tylko pojawi się jakiś interesujący obszar, pojawia się wiele firm zainteresowanych nową niszą. Obecne modele biznesowe, o wiele lepsze od poprzednich, skłaniają jednak do wniosku, że dzisiejsza sytuacja różni się od tej z lat '90. Nie zmieniła się za to duża konkurencja, jaka panuje na rynku nowych technologii i Internetu.

Jak widzi Pan przyszłość Ameryki? Czy zapowiada się ona pod znakiem np. Facebooka, czy może firm wydobywczych działających w branży gazu łupkowego?

Ameryka będzie jednym i drugim. Ameryka w ciągu najbliższych dziesięciu lat może być eksporterem netto energii i ropy naftowej. Jeszcze ważniejszy jest fakt, że – biorąc pod uwagę rozmiary dostępnych zasobów - może to doprowadzić do rozkwitu nowych branż produkcyjnych.

Przy takim scenariuszu prawdopodobna jest kolejna fala wzrostu w Stanach Zjednoczonych, która przyniesie nowe miejsca pracy, tak potrzebne dziś w USA, przy wciąż wysokich obecnie wskaźnikach bezrobocia.

Czy ewentualne wyjście Grecji z eurolandu wpłynie na sektor bankowy w Europie i USA?

Wciąż aktualne jest zasadnicze pytanie, czy Grecy chcą wyjść ze strefy euro, czy nie. Nie sądzę, żebyśmy dowiedzieli się tego w trakcie kolejnych dni. To raczej kwestia czterech -sześciu tygodni. Razem Europa jest silniejsza. Mniej obawiamy się o techniczne aspekty sytuacji w Grecji, choć niektóre banki i inne instytucje w Europie ją odczują. Bardziej martwią skutki psychologiczne, które niesie wyjście tego kraju z Unii Europejskiej i unii monetarnej.

A co to oznacza?

Rynki będą musiały mieć pewność, że wyjście Grecji nie oznacza, że inne kraje nie będą mogły tego zrobić. Więc wpływ potencjalnych wydarzeń w Grecji zależy od psychologicznych nastrojów na rynkach, a niekoniecznie od racjonalnych przesłanek.

Czy Grecja będzie jedynym krajem, który będzie miał okazję wyjścia ze strefy euro? Czy też dołączą do niej Hiszpania i Włochy?

Wciąż wierzymy, że Unia Europejska, której walutą jest euro i która realizuje właściwą politykę gospodarczą, to najlepsza sytuacja i najwłaściwsze rozwiązanie dla odżywającej, zliberalizowanej Europy. Rozumiemy, że zdarzają się trudności, przez które trzeba przejść, więc w dalszym ciągu mamy nadzieję, że euro pozostanie silne i że wciąż będzie światową walutą, od której nie będzie odwrotu. Trzymamy się poglądu, że strefa euro się nie rozpadnie i to jest nasze stanowisko.

Ale na pewno Pan wie, że kilka dużych funduszy hedgingowych uważa, że nie tylko Grecja, ale i inne kraje będą musiały opuścić strefę euro. To zapewne one naciskają na rynki, stawiając na taki scenariusz, stąd wzrosty rentowności obligacji krajów europejskich i przecena akcji....

Fundusze hedgingowe po prostu robią to, co do nich należy. Na tym polega ten rodzaj zarządzania pieniędzmi stosowany na świecie. Czy to jest dobre, czy złe, to inna kwestia. Musimy pogodzić się z faktem, że rynki mają własne zdanie. Moim zdaniem, należy raczej spytać czy nadzór i politycy są w stanie nadążyć za tym, co konieczne, aby utrzymać właściwy kierunek euro, i złożyć odpowiednie zapewnienia stawiające rynki z powrotem na nogi.

A co ze Stanami Zjednoczonymi? Czy istnieje ryzyko, że Stany Zjednoczone także wkrótce staną w obliczu kryzysu fiskalnego?

No cóż, myślę, że pierwszą rzeczą, którą trzeba wziąć pod uwagę, bez względu na kraj, jest to, jaki jest wskaźnik lewarowania w tym kraju, jak wygląda jego poziom wśród instytucji finansowych, konsumentów, korporacji i państwa. Jeśli spojrzeć na Stany Zjednoczone w ciągu ostatnich trzech lat, to okaże się, że instytucje finansowe znacznie zmniejszyły swoje zadłużenie, korporacje nie tylko zmniejszyły „dźwignię", ale mają bardzo dużo gotówki, nawet konsumenci w Stanach Zjednoczonych zmniejszyli swoje zadłużenie, natomiast dług publiczny gwałtownie się zwiększył. Kolejność wydarzeń podczas kryzysu jest następująca: w pierwszym etapie zmniejsza się zadłużenie w sektorze prywatnym, a zadłużenie państwowe rośnie, w następnym etapie zadłużenie państwowe musi się zmniejszyć. Teraz właśnie jesteśmy na tym drugim etapie. Mogę odpowiedzieć na pytanie, czy firmy w Stanach Zjednoczonych i politycy w Stanach Zjednoczonych rozumieją konieczność opanowania wzrostu deficytu i zadłużenia Stanów Zjednoczonych. Zdecydowanie tak. Pozostaje jeszcze podjęcie decyzji, jak zrobić to najlepiej.

Kiedy zakończy się kryzys na rynku nieruchomości w Stanach Zjednoczonych? Dla wielu jest to wciąż główne źródło złej sytuacji na międzynarodowych rynkach.

Nie można już mówić o jednym kryzysie w całych Stanach Zjednoczonych. Tak było kilka lat temu, kiedy spadały wszystkie ceny. Dzisiaj jest wiele różnic. W niektórych rejonach sytuacja jest lepsza niż w innych. W dużych miastach sytuacja jest lepsza na rynku nieruchomości komercyjnych czy nieruchomości mieszkaniowych. W niektórych częściach Stanów Zjednoczonych, takich jak Arizona czy Nevada przeszacowano jednak zapotrzebowanie na nieruchomości i teraz mają nadpodaż. Pozytywem jest to, że nie mamy już do czynienia z rynkiem homogenicznym, lecz że następuje zróżnicowanie i fragmentacja pod wpływem aktywności gospodarczej. Po drugie, uważam, że niska stopa oprocentowania kredytów hipotecznych jest pod tym względem korzystna. Jest korzystna dla całego sektora, we wszystkich regionach. Jeszcze nigdy ceny domów nie były dla kupujących tak przystępne i to jest dobre. Jeśli przyjrzeć się wydatkom na zakup towarów konsumpcyjnych, zwłaszcza produktów dla domu, takich jak umywalki czy krany, to okaże się, że także się zwiększają. A więc są oznaki, że najniższy poziom rynku nieruchomości jest już za nami. Z drugiej strony, myślę, że trzeba jeszcze trzech, czterech lat, aby powiedzieć, że kryzys na rynku nieruchomości mamy już za sobą.

A kryzys finansowy? Dwa, trzy lata i po wszystkim?

Jeśli mówimy o Stanach Zjednoczonych, to myślę, że kryzys finansowy już jest za nami, natomiast kryzys na rynku nieruchomości jeszcze trwa. W przypadku dużych banków amerykańskich, spośród których wiele posiada duże portfele kredytów hipotecznych i jest silnie zaangażowanych w krajowe nieruchomości, sytuacja zmieni się dopiero po zakończeniu kryzysu na tym rynku. Stabilność to, co innego i myślę, że zbliżamy się do tego momentu. Ale żeby można było powiedzieć, że kryzys mamy już całkowicie za sobą, to sytuacja na rynku nieruchomości musiałaby być znacznie lepsza niż obecnie. Możemy uważać, że sytuacja rozwija się w dobrym kierunku, ale jest wciąż wiele niewiadomych na świecie, a Europa jest tego przykładem.

A co z toksycznymi aktywami? Czy sektor bankowy w Stanach Zjednoczonych jest nadal obciążony wysokim poziomem toksycznych aktywów? To w końcu od Was się wszystko zaczęło...Lehman Brothers , Bear Sterns.

Powiedziałbym, że w ciągu ostatnich trzech-czterech lat wiele się wydarzyło. Po pierwsze, istotnie wzrósł kapitał systemu bankowego USA. Wydaje mi się, że wzrósł on gdzieś z około 4 proc funduszy podstawowych (Tier 1) do 8 proc. - 10 proc. To poważna zmiana. Po drugie, banki zmniejszyły lewarowanie finansowe, co oznacza, że wiele z ich aktywów zostało spłacone. Trzecim elementem jest to, że obecnie problemy na rynku USA są o wiele bardziej skoncentrowane na rynku hipotecznym, a nie innych. Na rynkach korporacyjnych dzieje się dobrze, dobrze się dzieje w nieruchomościach komercyjnych, więc mieszkaniowe kredyty hipoteczne pozostały ostatnim nierozwiązanym problemem. Jednak, najważniejsze jest to, że banki generują wystarczające zyski w wielu różnych miejscach, więc nawet, jeżeli będą nadal traciły na niektórych z tych aktywów, są w stanie pokryć straty.

A co z apetytem na ryzyko? Na przykład JPMorgan przeżywa ogromny kryzys po nadużyciach dealera w Londynie, na Wall Street dzieje się to samo...

Citi wróciło w swojej działalności do źródeł bankowości. Nie znam szczegółowych faktów związanych z tym, co zdarzyło się w JPMorgan. Natomiast znam poziom płynności grupy Citi. Nasze rezerwy wynoszą ponad 400 miliardów dolarów. Prawie w całości zbudowane są z gotówki, rządowych papierów wartościowych, papierów wartościowych agencji USA oraz bardzo niewielkiej kwoty kredytów o jakości inwestycyjnej. To wszystko. Jest to niewielki portfel wartości zagrożonej (VaR) w porównaniu z wartością wszystkiego innego, czym się zajmujemy. To właśnie traktujemy jako rezerwy płynności. To, co zrobiliśmy od czasu kryzysu jako bank, to zupełna zmiana zarządzania ryzykiem i sposób, w jaki zarządzamy aktywami i pasywami jako firma. Opiera się to na ścisłych zasadach, na rodzaju ryzyka, jakie jesteśmy skłonni podjąć w przypadku danego rodzaju kredytów, oraz na czystym dopasowywaniu aktywów i pasywów w czasie. W dużym stopniu ten proces bazuje na konkluzjach z kryzysu, że banki zapomniały o klientach, a skupiły się na sobie. Teraz, wracamy do źródeł filozofii bankowości, gdzie zarabiamy wtedy, gdy zarabiają nasi klienci, i w ten sposób generowane przychody nas interesują.

Czy nadal ufa Pan agencjom takim jak Moody's, czy S&P?

Wiele osób zadaje to pytanie. Oczywiście Unia Europejska ma kategoryczny pogląd na ten temat. Również w amerykańskiej ustawie Dodd-Frank wyraźnie określono, że przy ocenie kredytów, trzeba opierać się jeszcze na jakimś źródle poza agencjami. My traktujemy agencje po prostu jako jeszcze jedną opinię. Jeśli ktoś zapytałby nas o zdanie, od razu powiedzielibyśmy, że to, co mówią agencje nie powinno być traktowane jako doradztwo inwestycyjne, ani też stanowić ostatecznej instancji przy podejmowaniu ważnych decyzji. Inwestorzy kupujący obligacje i krótkoterminowe papiery wartościowe zaczęli prowadzić własne analizy i zaczęli korzystać z różnych innych źródeł informacji, a coraz mniej polegają na ratingach.

Jednak te agencje nadal wywierają ogromny wpływ na rynek, nieprawdaż?

Takie zmiany wymagają czasu. Z drugiej strony, ich ratingi nie są zgodne z rynkowymi cenami kontraktów CDS. Istnieje wiele banków w pewnych częściach świata, które uważają się za lepsze od innych, a ceny CDS wskazują na coś zupełnie innego. Tak więc do pewnego stopnia agencje mogą kształtować sytuację w zakresie, w jakim inwestorzy są uzależnieni od ich zdania, ale naszym zdaniem ich wpływ zmniejsza się z upływem czasu.