W transporcie drogowym za korzystanie przez operatora i przewoźnika z przystanków komunikacyjnych lub dworców mogą być pobierane opłaty. W przypadku przystanków i dworców, których właścicielem lub zarządzającym jest gmina czy powiat, stawka opłaty jest ustalana w uchwale właściwej rady bądź sejmiku – stanowi art. 16 ust. 4 ustawy z 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (dalej uotd). Dodatkowo przepis ten wskazuje, że stawki opłat muszą być ustalone z uwzględnieniem niedyskryminujących zasad.
Ustawa wprowadza maksymalną stawkę tej opłaty, wskazując, że nie może ona przekraczać 0,05 zł za jedno zatrzymanie środka transportu na przystanku komunikacyjnym (art. 16 ust. 5 pkt 1uotd).
Pojęcie niezdefiniowane
W przepisach ustawy o publicznym transporcie zbiorowym nie wyjaśniono, co należy rozumieć przez pojęcie „niedyskryminujące zasady". W orzecznictwie wskazuje się, że dyskryminacja to nierówne traktowanie prawnie nieusprawiedliwione i nieuzasadnione obiektywnymi przyczynami. Trybunał Konstytucyjny przyjmuje, że konstytucyjna zasada równości wobec prawa w ujęciu najszerszym polega na tym, że wszystkie podmioty prawa (adresaci norm prawnych), charakteryzujące się daną cechą istotną w równym stopniu, mają być traktowane równo (orzeczenie TK z 13 września 1990 r., sygn. U. 4/90). Natomiast w wyroku TK z 26 kwietnia 1995 r., sygn. K. 11/94, stwierdzono, że zakazane jest nierówne traktowanie podmiotów podobnych, co jednak nie wyklucza nierównego traktowania podmiotów, które podobne nie są.
Również z orzecznictwa sądów administracyjnych wynika, że przy ustalaniu wysokości opłaty za korzystanie z przystanków komunikacyjnych należy uwzględnić między innymi takie kwestie jak standard poszczególnych przystanków oraz wielkość taboru, jakim jest wykonywany przejazd (wyrok NSA z 17 lutego 2015 r. sygn. II GSK 2489/13).
Wiata, ławka, kiosk
W orzecznictwie sądów administracyjnych prezentowane jest również stanowisko, że jednym z kryteriów ustalania opłaty za korzystanie z przystanków powinien być standard poszczególnych przystanków. Te bowiem mogą w istotny sposób różnić się między sobą istniejącą infrastrukturą. W konsekwencji sądy administracyjne wskazują, że przy ustalaniu opłaty należy brać pod uwagę to, czy dany przystanek wyposażony jest w wiatę, ławki, kiosk, utwardzony podjazd dla autobusów i innych pojazdów komunikacji, a także jego wielkość.
Jak bowiem podkreślił WSA w Łodzi w wyroku z 2 października 2013 r. (sygn. III SA/Łd 736/13), opłata jest przeznaczana na obsługę przystanku komunikacyjnego, a więc na jego remont, konserwację, odnowienie, przebudowę, rozbudowę, w tym m.in. wiat i innych budynków dla pasażerów. Opłata jest także przeznaczana na utrzymanie czystości na przystankach. Celem jej wprowadzenia jest spowodowanie, aby wszyscy przewoźnicy korzystający z przystanków partycypowali w kosztach związanych z ich utrzymaniem. Nie ulega też wątpliwości, że na koszty utrzymania przystanków istotny wpływ ma wielkość pojazdów, które się na nim zatrzymują.
Więcej pasażerów, większy bałagan
Przewoźnicy obsługują poszczególne linie regularne różnymi pojazdami. Niekiedy są to busy zabierające po kilka osób, a czasami autobusy zabierające kilkudziesięciu pasażerów. Jak podkreślił WSA w Krakowie w wyroku z 3 grudnia 2015 r. (sygn. III SA/Kr 1283/15), im większa pojemność pojazdu, tym większa liczba przewożonych pasażerów, a więc więcej osób wsiadających i wysiadających z pojazdu. Z kolei im więcej osób na przystanku, tym większe nasilenie jego zanieczyszczenia, a także potencjalnie większe możliwości jego zniszczenia.
Także duży, więc i cięższy autobus powoduje większe niszczenie nawierzchni przystanku niż pojazd zabierający tylko kilka czy kilkanaście osób, na co wskazał w swoim orzeczeniu z 7 lipca 2015 r. WSA w Krakowie (sygn. III SA/Kr 1599/14). Sąd zauważył, że zatrzymanie ciężkiego autobusu na przystanku, zwłaszcza w upalne dni, deformuje nawierzchnię poprzez powstanie kolein. A deformacja ta jest o wiele większa niż spowodowana przez pojazd zabierający kilkanaście osób. Można zatem uznać, że im większy pojazd realizujący przejazd na linii regularnej, tym większe koszty utrzymania i obsługi przystanków.
podstawa prawna: ustawa z 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (tekst jedn. DzU z 22 września 2015 r., poz. 1440 ze zm.)
Z uzasadnienia projektu ustawy
Stawki opłat powinny być ustalane z uwzględnieniem niedyskryminujących zasad dla wszystkich operatorów i przewoźników wykonujących publiczny transport zbiorowy. W szczególności odnosi się to do takich kwestii, jak np.: jednakowa wysokość stawki opłaty; uwzględnianie standardu poszczególnych przystanków komunikacyjnych lub dworców; uwzględnianie wielkości taboru, jakim wykonywany jest przewóz. Możliwość nałożenia omawianej opłaty uzasadniona jest tym, że zarówno operatorzy, jak i przewoźnicy wykonujący publiczny transport zbiorowy i korzystający przy tym z przystanków lub dworców będących własnością lub w zarządzie jednostki samorządu terytorialnego partycypowali w kosztach związanych m.in. z korzystaniem z infrastruktury transportowej, z utrzymaniem przystanków lub dworców w należytym stanie, co związane jest z ich sprzątaniem, konserwacją odnawianiem itp.
Uzasadnienie projektu ustawy z 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie drogowym, druk sejmowy nr 2916
