Zgodnie z art. 130 kodeksu postępowania administracyjnego (dalej k.p.a.) zasadą jest, że przed upływem terminu do wniesienia odwołania decyzja nie ulega wykonaniu, a wniesienie odwołania w terminie wstrzymuje – z mocy prawa – wykonanie decyzji (por. np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 27 września 2017 r., sygn. II OSK 120/16, LEX nr 2417972). Nie dotyczy to przypadków, gdy: decyzji został nadany rygor natychmiastowej wykonalności (art. 108 k.p.a.) bądź decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy (np. decyzja o rozwiązaniu zgromadzenia – por. art. 20 ust. 3, art. 25 ust. 3 i art. 28 ust. 2 ustawy z 24 lipca 2015 r. – Prawo o zgromadzeniach, tekst jedn. DzU z 2019 r. poz. 631). Ponadto decyzja podlega wykonaniu przed upływem terminu do wniesienia odwołania, jeżeli jest zgodna z żądaniem wszystkich stron lub jeżeli wszystkie strony zrzekły się prawa do wniesienia odwołania.
Czytaj także:
Przykład:
Załóżmy, że jest tylko jedna strona postępowania administracyjnego, a organ prowadzący to postępowanie wydał decyzję uwzględniającą w całości żądanie strony. W takim przypadku decyzja podlega wykonaniu przed upływem terminu do wniesienia odwołania. Gdyby strona jednak wniosła odwołanie, mogłoby to uzasadniać przyjęcie, że decyzja nie była zgodna z jej żądaniem. Decyzja podlegałaby wykonaniu przed upływem terminu do wniesienia odwołania także wówczas, gdyby strona zrzekła się prawa do wniesienia odwołania. Zgodnie z art. 127a k.p.a. w trakcie biegu terminu do wniesienia odwołania (czyli 14 dni od dnia doręczenia decyzji stronie, a gdy decyzja została ogłoszona ustnie – od dnia jej ogłoszenia stronie) strona może zrzec się prawa do wniesienia odwołania wobec organu, który wydał decyzję. Z dniem doręczenia organowi oświadczenia o zrzeczeniu się przez ostatnią ze stron (jeżeli jest tylko jedna strona, to przez tę stronę), decyzja staje się ostateczna i prawomocna. Oznacza to, że od decyzji nie służy już odwołanie i nie można zaskarżyć jej do sądu administracyjnego (por. art. 16 k.p.a.).
Inaczej niż ma to miejsce w przypadku odwołania od decyzji, wniesienie zażalenia na postanowienie nie wstrzymuje wykonania postanowienia. Organ, który wydał postanowienie, może wstrzymać jego wykonanie, gdy uzna to za uzasadnione (art. 143 k.p.a.).
W razie niezachowania terminu do wniesienia odwołania, strona może wnieść je po terminie, z prośbą o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania, przy czym powinna uprawdopodobnić, że niedotrzymanie terminu nastąpiło bez jej winy. Ma na to 7 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu (por. art. 58 k.p.a.). O przywróceniu terminu do wniesienia odwołania postanawia ostatecznie (bez możliwości wniesienia zażalenia) organ właściwy do rozpatrzenia odwołania (art. 59 § 2 k.p.a.). Przed rozpatrzeniem prośby o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania organ - na żądanie strony - może wstrzymać wykonanie decyzji (art. 60 k.p.a.).
Natychmiastowa wykonalność decyzji
Zgodnie z art. 108 k.p.a. decyzji, od której służy odwołanie, może być nadany rygor natychmiastowej wykonalności, gdy jest to niezbędne:
- ze względu na ochronę zdrowia lub życia ludzkiego albo dla zabezpieczenia gospodarstwa narodowego przed ciężkimi stratami bądź
- ze względu na inny interes społeczny lub wyjątkowo ważny interes strony (w tym przypadku organ może, w drodze postanowienia, zażądać stosownego zabezpieczenia od strony).
Przesłanki te muszą mieć realny, a nie tylko hipotetyczny charakter (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z 24 stycznia 2019 r., sygn. II SA/Ke 612/18, LEX nr 2621925). Rygor natychmiastowej wykonalności może być nadany decyzji także po jej wydaniu. W tym przypadku organ wydaje postanowienie, na które służy stronie zażalenie. W myśl art. 135 k.p.a. organ odwoławczy może – w uzasadnionych przypadkach – wstrzymać natychmiastowe wykonanie decyzji. Może to zrobić z urzędu lub na wniosek strony.
Przykład:
Organ I instancji wydał decyzję (od której strona wniosła odwołanie), a następnie nadał tej decyzji postanowieniem rygor natychmiastowej wykonalności (strona nie wniosła zażalenia na to postanowienie). Obecnie, z uwagi na zmianę okoliczności, strona chce zwrócić się do organu odwoławczego o wstrzymanie natychmiastowego wykonania decyzji. Organowi odwoławczemu przysługuje taka kompetencja (por. art. 135 k.p.a.). Podkreśla się, że wstrzymując natychmiastowe wykonanie decyzji organ odwoławczy nie podważa zasadności czy zgodności z prawem nadania decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności, ale - stwierdzając istnienie uzasadnionego przypadku - wstrzymuje możliwość jej wykonania przed uzyskaniem cechy ostateczności. Okoliczności, które mogą uzasadniać wydanie postanowienia z art. 135 k.p.a., nie musiały istnieć w chwili wydania decyzji i opatrzenia jej rygorem natychmiastowej wykonalności, lecz mogły powstać dopiero później (por. np. wyrok NSA z 12 grudnia 2018 r., sygn. II OSK 408/18, LEX nr 2609833).
Skarga do sądu administracyjnego
Ostateczną decyzję można zaskarżyć do wojewódzkiego sądu administracyjnego z powodu jej niezgodności z prawem, zgodnie z przepisami ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej p.p.s.a.). W art. 61 p.p.s.a. przyjęto jednak, że wniesienie skargi nie wstrzymuje wykonania aktu administracyjnego. W razie wniesienia skargi na decyzję, organ, który wydał decyzję, może wstrzymać - z urzędu lub na wniosek skarżącego - jej wykonanie. Jest to jednak niedopuszczalne w sytuacji, gdy zachodzą przesłanki, od których w postępowaniu administracyjnym uzależnione jest nadanie decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności bądź gdy ustawa szczególna wyłącza wstrzymanie wykonania decyzji. Po przekazaniu sądowi skargi, sąd może - na wniosek skarżącego - wydać postanowienie o wstrzymaniu wykonania decyzji, jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków, chyba że ustawa szczególna wyłącza wstrzymanie wykonania decyzji. Odmowa wstrzymania wykonania decyzji przez organ nie pozbawia skarżącego złożenia wniosku do sądu.
Autorka jest radcą prawnym
podstawa prawna: art. 60, art. 108, art. 130, art. 135, art. 143 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. DzU z 2018 r., poz. 2096 ze zm.)
podstawa prawna: art. 61 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. DzU z 2018 r., poz. 1302 ze zm.)
