Izba zwraca też uwagę na opóźnienia przy wykorzystywaniu unijnych funduszy przeznaczonych na lata 2014–2020 wynoszące ok. ośmiu miesięcy w porównaniu do wdrażania RPO na lata 2007–2013. Jeżeli nie zostaną wdrożone działania przyspieszające wydatkowanie środków z UE, to w ocenie NIK, część środków przewidzianych dla poszczególnych programów operacyjnych może zostać niewykorzystanych.
Pieniądze z UE
W latach 2014-2020 samorządy województw mają zarządzać ok. 40 proc. funduszy unijnych, co stanowi ok. 32,3 mld euro. Wybór projektów do dofinansowania w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych powinien zostać przeprowadzony w sposób przejrzysty, rzetelny i bezstronny, a wnioskodawcy powinni mieć zapewniony równy dostęp do informacji o warunkach i sposobie ich wyboru. Celem kontroli NIK była właśnie ocena, czy proces wyboru projektów w konkursach jest zgodny z ww. zasadami. Jest to bowiem jeden z warunków uznania wydatków poniesionych na wybrane projekty, za kwalifikujące się do refundacji z funduszy Unii Europejskiej.
Konkursy
NIK skontrolowała dziewięć konkursów, w których wybierano projekty do dofinansowania z funduszy UE w ramach dziewięciu Regionalnych Programów Operacyjnych. Izba uznała, że sześć konkursów przeprowadzono właściwie, a w trzech stwierdzono nieprawidłowości, które miały wpływ na wybór projektów. Wynikały one głównie z błędnego stosowania reguł dotyczących przebiegu konkursu przez osoby uczestniczące w procesie oceny projektów. Na przykład kontrola konkursu przeprowadzonego w Województwie Świętokrzyskim wykazała, że w jego regulaminie wprowadzono wymóg wniesienia przez wnioskodawców wkładu własnego w wysokości równej dokładnie 15 proc. wydatków. Było to niezgodne zasadami wyboru projektów określonymi dla badanego konkursu w tym RPO mówiącymi o minimalnym wkładzie własnym beneficjenta na poziomie 15 proc. wartości projektu. Konsekwencją tego było odrzucenie sześciu wniosków o dofinansowanie, wyłącznie z uwagi na przekroczenie 15 proc. poziomu wkładu własnego. W ocenie NIK, opisany proces oceny wniosków o dofinansowanie został przeprowadzony z naruszeniem zasady rzetelności, a także równego traktowania wnioskodawców rozumianej jako zakaz stosowania regulaminu konkursu, w sposób faworyzujący jednych wnioskodawców kosztem pozostałych.
W przypadku konkursu przeprowadzonego w RPO Województwa Kujawsko - Pomorskiego dwa z 27 kryteriów wyboru projektów okazały się niezgodne z przepisami ustawy o rozwoju lokalnym z udziałem lokalnej społeczności. W obu kryteriach przyjęto, iż liczbę mieszkańców ustala się na podstawie liczby osób zameldowanych na pobyt stały na obszarze obejmującym Lokalne Strategie Rozwoju. Tymczasem zgodnie z przepisami ustawy, liczbę mieszkańców powinno się ustalać na podstawie informacji dotyczących liczby ludności faktycznie zamieszkującej dany obszar. W takiej sytuacji dofinansowanie uzyskał projekt, który nie spełniał ww. kryteriów ustawowych, gdyż przewidywał objęcie Lokalną Strategią Rozwoju obszaru zamieszkanego faktycznie przez ponad 150 tys. mieszkańców, a dofinansowanie mogły otrzymać projekty realizowane na obszarach zamieszkałych przez maksymalnie 150 tys. mieszkańców. We wniosku - zgodnie z kryteriami konkursu - podano liczbę ponad 149 tys. mieszkańców odnosząc się wyłącznie do osób zameldowanych na pobyt stały, gdy tymczasem na obszarze określonym w tym wniosku o dofinansowanie zamieszkiwało na pobyt stały i czasowy łącznie blisko 157 tys. osób.
Kontrola konkursu przeprowadzonego w RPO Województwa Śląskiego wykazała, że pozytywnie oceniono wniosek o dofinansowanie złożony przez podmiot, który zgodnie z kryteriami wyboru dla tego konkursu nie powinien otrzymać dofinansowania. W wyniku kontroli NIK ponownie zweryfikowano ten wniosek i odrzucono go.
