Media szeroko komentowały najnowsze prognozy populacyjne ONZ, fatalne dla Polski. Prawdziwa katastrofa nadciąga jednak na Ukrainie, gdzie zapaść demograficzna w powiązaniu z krachem gospodarki doprowadzi do powstania na naszej południowo-wschodniej granicy geopolitycznej wyrwy, którą ktoś będzie musiał wypełnić. Rosja lub Zachód.
Rokowania Ukrainy są marne, państwo to może upaść jeszcze za tego pokolenia, z fatalnymi konsekwencjami dla bezpieczeństwa Polski. Warto mieć to na uwadze, wchodząc z nią w spory, szczególnie historyczne. Nie wadzimy się z równym partnerem, lecz z obłożnie chorym. Za 20 lat możemy nie mieć już komu dowodzić naszych racji moralnych w sprawie ludobójstwa na Wołyniu i w Galicji Wschodniej.
Za mało Polaka
Można by powiedzieć: „przyganiał kocioł garnkowi", bowiem zgodnie z przewidywaniami ONZ w ciągu 30 lat ludność Polski zmniejszy się do 32 mln ludzi, a z końcem wieku do 25 milionów. Przy poziomie dzietności niecałe 1,3 dziecka na kobietę nie jest to czcze gadanie.
Pomimo katastroficznego trendu wykazanego przez ONZ, a także przez GUS i szerzej polskich statystyków, Polska może jednak sobie poradzić, gdyż nasza gospodarka wciąż się rozwija i za kilka lat dołączymy do grona najbogatszych państw świata. Oznacza to, że będzie nas stać na programy wspierające dzietność, w tym zasiłek na każde nowe dziecko, finansowanie darmowych żłobków i przedszkoli na masową skalę. Będziemy też atrakcyjni dla wartościowych imigrantów. Rozwinięta gospodarka ma także dużo większe możliwości absorbowania technologii zwiększających wydajność pracy, choćby w zakresie robotyki czy sztucznej inteligencji.
...a Ukraińca jeszcze mniej
Bomba demograficzna nie musi wysadzić nas w powietrze, nie powinna też ograniczyć siły polskiego państwa. Ważny jest bowiem kontekst naszych problemów. W końcu żaden kraj w Europie nie osiąga poziomu zastępowalności pokoleń, czyli 2,1 dziecka na kobietę, starzeją się i wyludniają także państwa zachodnie, choć trend ten najsilniej uderza w Europę Środkową i Wschodnią. W tym Rosję, największe potencjalne zagrożenie dla naszego kraju. W kolejnych dekadach siła Rosji będzie spadała, nie rosła. Nie na tyle jednak, by nie zdołała wchłonąć politycznie lub wręcz terytorialnie Ukrainy.
Sytuacja Ukrainy wygląda fatalnie. ONZ umieściła ją wraz z Polską w grupie państw najbardziej zagrożonych depopulacją. Mamy podobny, bardzo niski, wskaźnik urodzeń. Między naszymi krajami istnieje jednak tak wiele różnic na niekorzyść Ukrainy, że konsekwencje wyludniania będą całkiem odmienne.
Tylko w Polsce przebywa obecnie ok. 1,2 mln Ukraińców, którzy przyjechali tu za pracą i zapewne już pozostaną. W kolejnych latach dołączą następni, imigracja jest bowiem jedyną realną opcją poprawy warunków bytowych, a Polska staje się coraz atrakcyjniejszych i chłonnym rynkiem pracy.
Poznaj najlepsze samorządy w Polsce
Jeśli nawet inne państwa UE przyciągną więcej Ukraińców, w związku ze zniesieniem przez Unię obowiązku wizowego, konsekwencje demograficzne dla Ukrainy będą takie same – turbodepopulacja.
Bo zapaść jest ogromna
Ukraińcy mają od czego uciekać. Wprawdzie wzrost PKB w 2016 r. wyniósł nad Dnieprem 2 proc., a w tym roku estymacje mówią o 2,2 proc., ale to ledwie niemrawe wychodzenie z głębokiej katastrofy, zbyt powolne, aby postawić kraj na nogi. Obecnie PKB Ukrainy wynosi 83 mld dolarów, w 2013 r., przed Majdanem – 180 mld. To zestawienie pokazuje, jaką cenę zapłacili Ukraińcy za rewolucję i wojnę z Rosją. Dochód przeciętnego Ukraińca spadł poniżej poziomu muzułmańskich państw Afryki Północnej. Skala zapaści jest tak wielka, że wymaga radykalnego planu naprawczego wspartego bezprecedensową pomocą międzynarodową. Na nic takiego się jednak nie zanosi.
A o rzetelne dane na temat sytuacji jest niesłychanie trudno. Nie wiadomo nawet, ilu ludzi mieszka obecnie na Ukrainie. Nie przeprowadzono spisu po utracie Krymu i Donbasu oraz fali wyjazdów za granicę, w tym do Polski. Ostatnie dane pochodzą z 2001 r., Ukrainę zamieszkiwało wówczas 48 mln ludzi, wszystko wskazuje na to, że obecnie żyje tam już mniej osób niż w Polsce.
300 lat temu na większość terytorium obecnej Ukrainy rozciągały się niezamieszkane stepy. Kto wie, czy nie będzie tak znowu.
Nie bijmy w Ukrainę, bo i tak ledwo żyje. Może nie dziś, nie jutro, w końcu jednak wyludniona, wyniszczona gospodarczo straci siły do przetrwania. Jej zapaść lub podporządkowanie się Moskwie zaboli także Polskę, burząc niepewny wprawdzie, ale ciągle funkcjonujący bufor między nami a Rosją. Dane demograficzne ONZ to dzwon na trwogę.
Autor jest dyrektorem ds. strategii Warsaw Enterprise Institute, doradcą firm zbrojeniowych
