Mniej formalności przy organizowaniu publicznych przetargów

Sejm 14 marca znowelizował ustawę – Prawo zamówień publicznych (dalej PZP albo ustawa PZP). Podwyższył tzw. próg bagatelności, czyli wartość zamówień, od której istnieje obowiązek stosowania przepisów PZP. Wyłączone spod stosowania procedur zamówień publicznych mają być zamówienia i konkursy, których wartość nie przekracza równowartości kwoty 30 tys. euro (obecnie 14 tys. euro). Wprowadzona zmiana ponaddwukrotnie zwiększa próg stosowania ustawy PZP. Jest to korzystne szczególnie dla małych jednostek, które musiały do tej pory przeprowadzać sformalizowane postępowania w rygorze PZP np. na sprzątanie czy też zakup produktów spożywczych, gdzie wartość składanych ofert wynosiła bardzo często poniżej 14 tys. euro.

Nie ma pełnej swobody

Odformalizowanie procedur zakupowych poprzez wyłączenie spod rygoru PZP dużej grupy zamówień nie oznacza jednak pełnej swobody i dowolności przy zawieraniu przez zamawiających umów o małym znaczeniu gospodarczym. Większość zamawiających podlega bowiem przepisom ustawy o finansach publicznych, z której wynika nakaz oszczędnego i celowego wydatkowania środków publicznych.

Ponadto przepisy ustawy PZP przewidują coroczny obowiązek sprawozdawczy odnośnie do wartości wszystkich udzielonych zamówień poniżej progu bagatelności. Zamawiający w dalszym ciągu będą więc musieli dokonywać racjonalnych zakupów w sposób zapewniający chociaż minimalny poziom konkurencyjności, co zawsze wpływa na minimalizację wydatków.

Przykład:

Prowadząc postępowanie ?na usługi ochrony obiektów i mienia poniżej kwoty ?30 tys. euro, zamawiający, ?który chce uniknąć zarzutu niegospodarności, powinien przeprowadzić rozeznanie ?rynku. Może w tym celu np. skierować zapytanie ofertowe ?do kilku wykonawców bądź zapoznać się z cennikami ?firm ochroniarskich umieszczonymi na stronach internetowych wykonawców. Oczywiście fakt takiego rozeznania powinien zostać utrwalony w dokumentacji zamawiającego, odpowiednio w protokole bądź poprzez sporządzenie notatki.

Prace naukowe ?i badawcze

Kolejną zmianą, którą przyniesie nowelizacja, jest wyłączenie spod rygoru stosowania ustawy PZP zamówień na dostawy lub usługi służące wyłącznie do celów prac badawczych, eksperymentalnych, naukowych lub rozwojowych, które nie służą ani prowadzeniu przez zamawiającego produkcji seryjnej, mającej na celu osiągnięcie rentowności, ani pokryciu kosztów badań lub rozwoju, z zastrzeżeniem, że ich wartość musi być mniejsza niż tzw. progi unijne.

Analogiczne rozwiązanie zastosowano dla instytucji kultury w stosunku do zamówień, których przedmiotem są dostawy lub usługi z zakresu działalności kulturalnej związanej z organizacją wystaw, koncertów, konkursów, festiwali, widowisk, spektakli teatralnych, przedsięwzięć z zakresu edukacji kulturalnej lub z gromadzeniem materiałów bibliotecznych przez biblioteki lub muzealiów, jeżeli zamówienia te nie służą wyposażaniu zamawiającego w środki trwałe przeznaczone do bieżącej obsługi jego działalności, oczywiście również przy zastrzeżeniu, że ich wartość nie przekroczy progów unijnych.

Przykład:

Filharmonia, która chce zorganizować koncert światowej sławy pianisty, będzie mogła, korzystając z nowej regulacji, zorganizować to wydarzenie z pominięciem rygoru ustawy PZP. Niestety, nie będzie mogła na tej ?samej podstawie nabyć fortepianu, na którym zagra muzyk, ponieważ ?wiązałoby się to z nabyciem środka trwałego przeznaczonego ?do bieżącej obsługi działalności tego zamawiającego.

Niestety, ustawodawca, wychodząc naprzeciw potrzebom zwiększenia płynności wydatkowania i najprawdopodobniej z obawy przez ograniczeniem możliwości stosowania przez zamawiających nowych rozwiązań, wiele kwestii pozostawił niedoprecyzowanych. Bo co zamawiający mają rozumieć przez „osiągnięcie rentowności" czy „organizację koncertów"? Możliwe, że z obawy przed niezamierzonym naruszeniem procedury zamawiający będą się trzymać starych i sprawdzonych rozwiązań.

Czy zamawiający, który chce zorganizować koncert, usługę sprzątania po takim koncercie może traktować jako element jego organizacji, czy też powinien ją uznać za odrębne zamówienie? Na to pytanie nie znajdziemy odpowiedzi w znowelizowanych przepisach. Jednak zdrowy rozsądek wskazuje, że samo sprzątanie będzie można zakwalifikować jako element „organizacji" takiego koncertu.

Utajnienie wynagrodzenia

Wiele wątpliwości budzi zmiana umożliwiająca zamawiającym utajnienie wysokości wynagrodzenia, jakie otrzyma wykonawca wybrany w  postępowaniu przeprowadzonym w trybie z wolnej ręki w przypadku zamówienia związanego z działalnością twórczą lub artystyczną dotyczącą dostaw lub usług z zakresu działalności kulturalnej, o której mowa w znowelizowanych przepisach. Nie będzie to jednak jedyny przypadek, w którym ustawodawca ograniczy naczelną dla postępowań zamówieniowych zasadę jawności.

W przypadku zamówień na dostawy lub usługi z zakresu ww. działalności  zamawiający będą mogli również utajnić dane osobowe wykonawcy, któremu udzielono zamówienia w trybie z wolnej ręki w związku z ochroną przysługujących mu praw wyłącznych.

W zamierzeniach powyższe ograniczenia miały chronić np. dane właścicieli unikatowych dzieł sztuki, a w praktyce wyłączają możliwość kontroli działań zamawiającego i dają okazję do wielu nadużyć.

Nowelizacja wprowadza również do ustawy PZP nową przesłankę dla zamówienia ?z wolnej ręki, która umożliwi zamawiającym zakup rzeczy wytwarzanych w celach badawczych, doświadczalnych i rozwojowych, które niesłużą ani prowadzeniu przez zamawiającego produkcji seryjnej, mającej na celuosiągnięcie rentowności rynkowej, ani pokryciu kosztów badań lub rozwoju. Oczywiście przy zastrzeżeniu, że mogą być świadczone tylko przez jednego wykonawcę.

Dodatkowo, pozwolono na odformalizowanie zamówień udzielanych w trybie z wolnej ręki w zakresie działalności twórczej lub artystycznej. Zamawiający, który będzie ich udzielał, może odstąpić od żądania od wykonawcy oświadczeń o spełnianiu warunków udziału w postępowaniu.

Z nowości, zamawiający otrzymają także możliwość unieważnienia postępowania w przypadku nieotrzymania środków na sfinansowanie danego zamówienia z dziedziny badań naukowych lub prac rozwojowych. Warunkiem będzie jednak przewidzenie takiej możliwości w dokumentacji postępowania.

Znowelizowane przepisy nie będą miały zastosowania do postępowań wszczętych przed wejściem w życie nowelizacji ani też do umów zawartych w ich wyniku. Ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

Opinia dla „Rz"

Matylda Kraszewska radca prawny w Kancelarii Czublun Trębicki