Służba cywilna: jak zostać urzędnikiem

Złożenie zgłoszenia nie gwarantuje uzyskania mianowania. To zależy od wyniku przeprowadzonego w jego trakcie sprawdzianu (liczby zdobytych w nim punktów) oraz zmieszczenia się w ustalonym odgórnie limicie mianowań (w 2015 r. – 200 osób). Z obowiązku wzięcia udziału w postępowaniu kwalifikacyjnym zwolnieni są tylko absolwenci Krajowej Szkoły Administracji Publicznej. Wystarczy, że złożą wniosek o mianowanie na urzędnika służby cywilnej (sc), by nim zostać. Jednak i oni są uwzględniani w limicie mianowań. Im więcej absolwentów KSAP występuje o mianowanie, tym mniejsze szansę mają inni pracownicy służby cywilnej, którzy w chcą zagwarantować sobie większą stabilizację zatrudnienia, dodatkowe uprawnienia (np. prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego) i wyższe zarobki. Ta grupa członków korpusu sc oprócz wynagrodzenia zasadniczego przewidzianego dla zajmowanego stanowiska oraz dodatku za wieloletnią pracę w sc dostaje także dodatek służby cywilnej z tytułu posiadanego stopnia służbowego (najniższy przewidziany dla pierwszego stopnia wynosi 880,70 zł).

Ustawa stawia warunki

Nie każdy może zostać urzędnikiem sc. Aby ubiegać się o mianowanie, trzeba zgodnie z art. 40 ustawy o służbie cywilnej (dalej usc):

- być pracownikiem służby cywilnej,

- posiadać co najmniej trzyletni staż pracy w sc lub uzyskać zgodę dyrektora generalnego urzędu na przystąpienie do postępowania kwalifikacyjnego przed upływem tego terminu, jednak nie wcześniej niż po upływie dwóch lat od nawiązania stosunku pracy w służbie cywilnej,

- posiadać tytuł zawodowy magistra lub równorzędny,

- znać co najmniej jeden język obcy spośród języków roboczych Unii Europejskiej lub jeden z następujących języków obcych: arabski, białoruski, chiński, islandzki, japoński, norweski, rosyjski, ukraiński,

- być żołnierzem rezerwy lub nie podlegać powszechnemu obowiązkowi obrony.

Od tych warunków ustawa nie przewiduje wyjątków, a ich niedotrzymanie (wszystkich lub któregoś z nich) stanowi przeszkodę do uzyskania mianowania w służbie cywilnej. Co więcej, jak podkreśla prof. Krzysztof Rączka („Ustawa o służbie cywilnej. Komentarz", Lexis Nexis, Warszawa 2010 r.), mianowanie osoby niespełniającej przewidzianych wymagań jest wadliwe i nie rodzi skutków prawnych.

Rygory selekcyjne trzeba spełnić

Fakt, że o uzyskanie mianowania w służbie cywilnej może ubiegać się tylko osoba, która jest pracownikiem sc, oznacza, że musi ona także spełniać wszystkie rygory selekcyjne, określone dla osób starających się o przyjęcie do tej służby. Wymienia je art. 4 usc. Zgodnie z nim w służbie cywilnej może być zatrudniona osoba, która:

- jest obywatelem polskim, z zastrzeżeniem art. 5, który wskazuje, pod jakimi warunkami praca w służbie cywilnej może być dostępna także dla cudzoziemców,

- korzysta z pełni praw publicznych,

- nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe,

- posiada kwalifikacje wymagane na dane stanowisko pracy,

- cieszy się nieposzlakowaną opinią.

Wymagany staż

Każda osoba ubiegająca się o mianowanie musi się wykazać odpowiednim stażem pracy w sc. Chodzi tu o trzyletni ogólny staż pracy, do którego wlicza się wszystkie okresy zatrudnienia w tej służbie. Nie jest jednak brany pod uwagę staż uzyskany w urzędzie administracji rządowej przed 1 lipca 1999 r.

Od zasady, że osoba starająca się o mianowanie musi się legitymować co najmniej trzyletnim okresem zatrudnienia w sc, jest jeden wyjątek. Osoby zainteresowane mianowaniem mogą bowiem wnioskować do dyrektora generalnego o zgodę na wcześniejsze przystąpienie do tego postępowania, jednak nie wcześniej niż po upływie dwóch lat od nawiązania stosunku pracy w służbie cywilnej (art. 40 pkt 2 ustawy).

Przykład:

Pracownik służby cywilnej podjął pracę w służbie cywilnej 1 czerwca 2013 r. W 2015 r. chciałby przystąpić do postępowania kwalifikacyjnego na urzędnika służby cywilnej. Niestety, nawet jeśli złoży wniosek do dyrektora generalnego o wcześniejsze dopuszczenie go do tego postępowania, zgody takiej nie uzyska. Odpowiednim stażem (tj. ponaddwuletnim) będzie dysponował bowiem dopiero od 1 czerwca 2015 r., a więc po terminie, w którym można składać zgłoszenia do postępowania kwalifikacyjnego w 2015 r. Data złożenia podpisu przez dyrektora generalnego nie może być bowiem wcześniejsza niż upływ terminu wymaganego przez ustawę. Zatem pracownik ten będzie mógł rozważać złożenie zgłoszenia do postępowania prowadzonego dopiero za rok.

Nie tylko tytuł zawodowy

Kolejne warunki, jakie musi spełnić kandydat na urzędnika, dotyczą jego wykształcenia i kwalifikacji. W zakresie wykształcenia od osoby przystępującej do postępowania kwalifikacyjnego oczekuje się posiadania tytułu zawodowego magistra lub równorzędnego. Zgodnie z ustawą z 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (tekst jedn. DzU z 2012 r., poz. 572 ze zm.) tytułami równorzędnymi do tytułu magistra są: lekarz, lekarz weterynarii, lekarz dentysta oraz magister inżynier. Nie są nimi tytuły inżyniera i licencjata.

Katalog języków obcych, spośród których osoba ubiegająca się o mianowanie musi znać przynajmniej jeden, wymienia usc (patrz wyżej). Rodzaje dokumentów potwierdzających znajomość języka obcego określa załącznik nr 2 do rozporządzenia prezesa Rady Ministrów z 16 grudnia 2009 r. w sprawie sposobu przeprowadzania postępowania kwalifikacyjnego w służbie cywilnej (Dz.U. nr 218, poz. 1695). Przedstawiona tam lista dokumentów nie jest jednak wyczerpująca. Jak wyjaśnia Departament Służby Cywilnej KPRM, zaprezentowany tam katalog honorowanych dokumentów językowych jest katalogiem otwartym, o czym świadczy sformułowanie „w szczególności certyfikaty..." występujące w odniesieniu do części instytucji wymienionych w załączniku nr 2 do rozporządzenia. Zatem każdy dokument potwierdzający znajomość języka obcego na poziomie co najmniej B2 w skali globalnej biegłości językowej według Common European Framework of Reference for Languages: learning, teaching, assessment (CEFR) i wydany albo przez instytucję stowarzyszoną w ALTE, albo przez instytucję wymienioną w załączniku nr 2 ust. 11 pkt 2 rozporządzenia powinien być uznany za dokument potwierdzający znajomość języka obcego na potrzeby udziału w postępowaniu kwalifikacyjnym. W szczególności uznawany powinien być każdy dokument, który został wymieniony w tym załączniku i spełnia ewentualnie określony w załączniku warunek co do liczby punktów uzyskanych w danym egzaminie.

Można zapytać KSAP

Departament SC radzi też, aby w razie wątpliwości, czy posiadany dokument może być uznany, skorzystać z pomocy KSAP, która to szkoła zgodnie z art. 43 ust. 1 usc prowadzi postępowanie kwalifikacyjne dla pracowników służby cywilnej ubiegających się o mianowanie, a jednym z zadań powoływanego w tym celu zespołu sprawdzającego jest sprawdzanie prawidłowości i kompletności zgłoszeń do postępowania kwalifikacyjnego (§ 5 rozporządzenia).

Ostatnie z wymienionych w art. 40 usc wymagań dotyczące stosunku do służby wojskowej ze względu na zniesienie obowiązku takiej służby wydaje się obecnie bezprzedmiotowe.

Dyrektor sprawdza i potwierdza

Spełnienie przez pracownika sc ww. warunków (określonych w art. 4 pkt 1-3 i art. 40 usc) potwierdza dyrektor generalny urzędu, w którym pracownik jest zatrudniony. Dotyczy to zarówno pracowników składających zgłoszenia do postępowania kwalifikacyjnego, jak i pracowników sc będących absolwentami KSAP składających wnioski o mianowanie. Dyrektor generalny robi to na podstawie dokumentów, które są w posiadaniu urzędu. Jego podpis powinien być opatrzony czytelną pieczęcią imienną wraz z datą i miejscowością. W urzędach, w których nie utworzono stanowiska dyrektora generalnego, zgłoszenia potwierdza kierownik urzędu wykonujący zadania dyrektora generalnego.