Kary dyscyplinarne dla urzędników służby cywilnej

Zarówno pracownicy, jak i urzędnicy służby cywilnej odpowiadają dyscyplinarnie za naruszenie obowiązków członka korpusu tej służby. Wprowadzenie odpowiedzialności dyscyplinarnej członków korpusu służby cywilnej oznacza, że nie ponoszą oni odpowiedzialności porządkowej przewidzianej w kodeksie pracy. Ich odpowiedzialność jest zresztą ukształtowana znacznie szerzej niż tzw. pracowników kodeksowych. Świadczy o tym katalog kar dyscyplinarnych, rozbudowany i znacznie dotkliwszy, niż jest to w przypadku odpowiedzialności porządkowej pracowników.

Dwie podobne listy

Ustawa określa ten katalog  osobno dla pracowników i osobno dla urzędników służby cywilnej, choć i tak większość z nich jest wspólna dla całego korpusu sc. I tak, zgodnie z art. 114 ustawy z 21 listopada 2018 r. o służbie cywilnej; dalej usc, karami dyscyplinarnymi stosowanymi wobec wszystkich członków korpusu służby cywilnej są:

- upomnienie;

- nagana;

- obniżenie wynagrodzenia zasadniczego, nie więcej niż o 25 proc.  – przez okres nie dłuższy niż sześć miesięcy;

- wydalenie z pracy w urzędzie (w przypadku pracowników sc) czy wydalenie ze służby cywilnej (w przypadku urzędników sc).

Dodatkowo, urzędnikom sc mogą być jeszcze wymierzone dwie kary związane z posiadaniem przez nich stopnia służbowego. Chodzi tu o kary: pozbawienie możliwości awansowania przez okres dwóch lat na wyższy stopień służbowy oraz obniżenie stopnia służbowego służby cywilnej.

Podstawowe zasady

Wskazany w art. 114 usc katalog kar ma charakter zamknięty, co oznacza, że komisja dyscyplinarna, która ocenia określone zachowanie członka korpusu sc, nie może go poszerzać i stosować innych sankcji niż w nim wymienione. Należy też zauważyć, że kary te zostały przez ustawodawcę w specjalny sposób uszeregowane: od najłagodniejszej, jaką jest niewątpliwie upomnienie, do najsurowszej, jaką jest utrata zatrudnienia (kara wydalenia z pracy w urzędzie lub wydalenia ze służby cywilnej).

Zwraca to uwagę na dwie zasady, jakimi powinny kierować się komisje dyscyplinarne, decydując się w konkretnym przypadku na wymierzenie takiej, a nie innej kary. Chodzi tu o zasadę adekwatności i zasadę stopniowalności. Ta pierwsza nakazuje, aby orzekana kara była współmierna do ciężaru przewinienia (naruszenia obowiązków) członka korpusu sc. Ta druga, aby przy orzekaniu preferować, o ile to możliwe, kary łagodniejsze, jeśli nie ucierpi przy tym zasada adekwatności. Wymienionych w art. 114 kar nie wolno też łączyć, co oznacza, że za jedno przewinienie członek korpusu sc nie może być ukarany więcej niż jedną z kar dyscyplinarnych.

Zarówno upomnienie, jak i nagana to kary niebudzące większych kontrowersji. Więcej wątpliwości związanych jest przy wymierzaniu bardziej dotkliwych dla członków korpusu sc kar. Chodzi o kary mające bezpośrednie przełożenie na ich sytuację materialną albo poprzez zmniejszenie (w różny sposób) poborów, albo poprzez całkowitą utratę zarobkowania, z czym mamy do czynienia przy najsurowszej z kar dyscyplinarnych karze wydalenia z pracy w urzędzie albo wydalenia ze służby cywilnej.

Obniżenie zarobków

Kara obniżenia wynagrodzenia zasadniczego, nie więcej niż o 25 proc.  przez okres nie dłuższy niż sześć miesięcy, może być orzekana zarówno w stosunku do pracowników służby cywilnej, jak również urzędników służby cywilnej. Art. 114 ust. 1 pkt 4 usc określa tylko granice możliwego obniżenia, o jego wielkości w konkretnym przypadku każdorazowo rozstrzyga komisja dyscyplinarna.

Ponieważ kara obniżenia wynagrodzenia zasadniczego nie jest równoznaczna z karą pieniężną przewidzianą w kodeksie pracy, jej wykonanie nie może przybrać formy potrącenia z wynagrodzenia określonego w art. 87 kp. Jak wynika z wyjaśnień Departamentu Służby Cywilnej Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, nakłada to na dyrektora generalnego urzędu obowiązek ustalenia obniżonego wynagrodzenia takiej osoby na zasadach przewidzianych w art. 87 ust. 1 usc (>patrz ramka).

Utrata pracy też możliwa

W wyniku naruszenia obowiązków członka korpus sc, zarówno pracownik, jak i urzędnik tej służby może też pożegnać się z etatem. W przypadku pierwszego z nich komisja dyscyplinarna orzeka o wydaleniu z pracy w urzędzie, w przypadku drugiego o wydaleniu ze służby cywilnej. Bez względu na nazwę, w obu przypadkach kara taka, o ile jest prawomocna, skutkuje wygaśnięciem stosunku pracy. Rozstrzyga o tym art. 114 ust. 3 usc (dotyczący pracowników sc) i art. 70 pkt 3 usc (dotyczący urzędników sc).

Z chwilą wygaśnięcia stosunku pracy członka korpusu sc działanie takiej kary jednak się nie kończy. Prawomocne orzeczenie jednej z tych kar oznacza bowiem dla ukaranych w ten sposób osób zakaz ubiegania się o zatrudnienie w korpusie służby cywilnej przez okres pięciu lat, licząc od uprawomocnienia się kary. Co oznacza, że przez wskazany okres taka osoba nie będzie mogą być zatrudniona w służbie cywilnej.

Zakaz awansu

Dwie kary dyscyplinarne dedykowane są tylko urzędnikom tej służby, czyli osobom zatrudnionym na podstawie mianowania. Chodzi tu o kary: pozbawienia możliwości awansowania przez okres dwóch lat na wyższy stopień służbowy i obniżenia stopnia służbowego służby cywilnej. Nic dziwnego, tylko ci członkowie korpusu sc taki stopień służbowy uzyskują.

Zgodnie z art. 51 usc przyznaje im go dyrektor generalny urzędu, w terminie siedmiu dni od dnia mianowania. Na początek oczywiście najniższy. Przyznanie kolejnego stopnia służbowego to dla urzędnika sc awans także finansowy, gdyż im wyższy stopień, tym wyższy dodatek służby cywilnej. Pozbawienie możliwości uzyskania kolejnego stopnia służbowego albo swoista degradacja będzie więc niewątpliwie dość dotkliwą sankcją dyscyplinarną. (patrz pytania).

Przykład

Komisja dyscyplinarna wymierzyła pracownikowi sc karę obniżenia wynagrodzenia o 20 proc. na okres sześciu miesięcy za opuszczenie stanowiska pracy na kilka godzin bez poinformowania o tym fakcie przełożonego. Urzędnik chce się odwołać od tej kary jako zbyt restrykcyjnej. Było to jego pierwsze naruszenie obowiązków. Odwołanie może zostać uwzględnione. Kara obniżenia wynagrodzenia jest bowiem karą dotkliwą i nie powinna być nadużywana (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 8 listopada 2012 r. III APo 7/12, www.orzeczenia.ms.gov.pl). Dopóki jego odwołanie do Wyższej Komisji Dyscyplinarnej, a potem ewentualnie do sądu apelacyjnego, nie zostanie rozpatrzone, nie musi bać się obniżki wynagrodzenia. Aby dyrektor generalny mógł wykonać taką karę, musi się ona uprawomocnić.

Zatarcie kar

W interesie osoby, której została wymierzona kara jest jak najszybsze jej zatarcie. Wówczas karę uznaje się za niebyłą i trzeba zniszczyć prawomocne orzeczenie o ukaraniu, dołączone do akt osobowych. Z porównania zasad, na jakich do takiego zatarcia dochodzi opisanych w kodeksie pracy i ustawie służbie cywilnej wyraźnie widać, że ta ostatnia jest i w tej kwestii znacznie bardziej wymagająca.

Zatarcie kary porządkowej, czyli kary wymierzonej pracownikom kodeksowym następuje już po roku nienagannej pracy. Członkowie korpusu sc na „wyczyszczenie" swoich akt osobowych czekać muszą dłużej, zwykle aż trzy lata od dnia doręczenia im prawomocnego orzeczenia o ukaraniu. Dotyczy to wszystkich kar dyscyplinarnych oprócz kary wydalenia czy to z urzędu czy ze służby cywilnej. W przypadku jej wymierzenia zatarcie oraz zniszczenie odpisu orzeczenia następuje po upływie trzech lat od dnia upływu okresu (pięciu lat), w jakim osoba usunięta z pracy ma zakaz ubiegania się o zatrudnienie w korpusie służby cywilnej. Fakt, że po pięciu latach, przez kolejne trzy informacja o ukaraniu członka korpusu sc jest przetrzymywana w jego aktach osobowych czyni tę karę jeszcze bardzie restrykcyjną.

Więcej na ten temat: „Jaka kara dla urzędnika za uchybienie obowiązkom" – „Administracja" z 10 lutego 2015 r.

podstawa prawna:Art. 114 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (tekst jedn. DzU z 2014 r. poz. 1111).