Narastający od lat kryzys sięga apogeum w wymiarze globalnym i krajowym. Brakuje skutecznych międzynarodowych instytucji w walce z katastrofą klimatyczną, pandemią Covid-19 czy wobec rosyjskiej agresji na Ukrainę. Nad Wisłą widać chaos związany z wprowadzaniem Polskiego Ładu i walką z koronawirusem. Trwa demontaż państwa i systemu edukacji. Szukając przyczyn kryzysu, musimy zrozumieć, czym są instytucje, jak powstały oraz jak je tworzyć, aby poprawnie funkcjonowały.
Często instytucje utożsamia się z organizacją. Tymczasem olbrzymia większość z nich nie jest formą jakiejkolwiek organizacji, np. język czy konstytucja. Instytucje to przede wszystkim normy społecznych zachowań, procedury i reguły postępowania. Duża ich część ma charakter nieformalny, utrwalony przez praktykę.
Początek instytucji zbiega się z przyjściem na świat dziecka – jego płacz wyraża wołanie o pomoc i opiekę. Tak powstaje instytucja rodziny. Wzajemne komunikowanie się jej członków, werbalnie i niewerbalnie, tworzy podstawy kolejnej – języka. To on odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa rodzinie poprzez sprawne komunikowanie się z innymi rodzinami, tworzenie wspólnot współpracujących ze sobą, broniących własnych członków i terytoriów, budując strefy bezpieczeństwa i komfortu. To język stworzył ludzką wspólnotę.
Podstawą instytucji było porozumienie, a dalej przyjęcie jednych reguł i norm dla wspólnego dobra, a także dla uniknięcia wspólnego zagrożenia. Dzięki możliwościom porozumiewania się współpraca i wymiana towarowa obejmowały coraz większe terytoria, prowadząc do powstania nowej instytucji – państwa. Jego zasadniczym celem stało się zapewnienie bezpieczeństwa swoim obywatelom. Ale II wojna światowa pokazała, że państwo samo nie jest w stanie zapewnić bezpieczeństwa swoim obywatelom i gospodarce. Dlatego utworzono ONZ i uchwalono Powszechną Deklaracją Praw Człowieka jako międzynarodowe instytucje zabezpieczające prawa wolności jednostek i suwerenności państw. Rozwój gospodarczy i globalizacja stworzyły nowe potrzeby instytucjonalnego zapewnienia bezpieczeństwa dla jednostek, gospodarek i państw – dlatego powstały m.in. NATO, Światowa Organizacja Handlu, UE czy międzynarodowe trybunały.
