Wyzwania dla opieki długoterminowej będą rosnąć

MATERIAŁ POWSTAŁ WE WSPÓŁPRACY Z SGH

– Wszyscy mówią dziś o sztucznej inteligencji, o zmianach klimatycznych. Mam wrażenie, że demografia i wyzwania z nią związane zeszły dziś nieco na drugi plan. Tymczasem są one znacznie bardziej poważne i pilniejsze od innych megatrendów, które obserwujemy. Kluczowe jest, byśmy nie tracili z oczu faktu, że musimy dostosować nasze społeczeństwa i polityki do wyzwań związanych ze zmianami demograficznymi – powiedział Mark Pearson, zastępca dyrektora dyrektoriatu Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju ds. zatrudnienia, pracy i spraw społecznych (ELS), przedstawiając wnioski płynące z najnowszego raportu OECD „Is Care Affordable for Older People?” („Czy opieka jest przystępna dla osób starszych?”). Szef ELS w wystąpieniu odniósł wyniki tego raportu do kilkunastu innych raportów OECD poświęconych opiece długoterminowej.

Prezentacja miała miejsce podczas konferencji „Opieka długoterminowa w Polsce i pozostałych krajach OECD”, która odbyła się w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. Wydarzenie było okazją do analizy systemów opieki długoterminowej w krajach OECD i porównania ich z sytuacją w Polsce, szczególnie w kontekście trwających reform i szybko starzejącej się populacji. Celem konferencji było wykorzystanie międzynarodowych porównań do zidentyfikowania kluczowych wyzwań, zbadania możliwości działania i zaproponowania potencjalnych rozwiązań dotyczących poprawy systemu opieki długoterminowej w Polsce.

Czytaj więcej

Ochrona zdrowia

Lipcowe podwyżki dla pracowników ochrony zdrowia. AOTMiT zaczyna szacować koszty

Na początku maja Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji ma zająć się analizą kosztów...

Jak to robią inni?

Raporty OECD wskazują na nie tylko wspomniane zmiany w strukturze wiekowej społeczeństw, ale także na rosnące oczekiwania ludzi dotyczące jakości i dostępności usług opieki długoterminowej (czyli pomocy osobom starszym w codziennych czynnościach) w cenie, na którą będą mogli sobie pozwolić. Według przewidywań OECD w 2050 r. odsetek obywateli UE w wieku 65+ zwiększy się do ok. 30 proc. z 20 proc. w 2023 r. To oznacza wzrost zapotrzebowania na opiekę długoterminową aż o jedną trzecią.

– W Polsce jeszcze w 2020 r. odsetek osób starszych był jednym z najniższych w Unii. Dziś wskaźnik ten osiągnął unijną średnią, a do 2050 r. zwiększy się o dalsze ok. 10 pkt proc., sytuując Polskę w gronie dziesięciu krajów OECD z najstarszym społeczeństwem – wskazał Mark Pearson. – To będzie oznaczać wiele zmian, w szczególności w systemie opieki zdrowotnej oraz opieki długoterminowej. Musimy na nie odpowiedzieć w dwojaki sposób. Po pierwsze, promując zdrowe starzenie się. To bardzo ważne, żebyśmy nie tylko żyli dłużej, ale też mogli dłużej funkcjonować w dobrym zdrowiu, co jednocześnie zmniejszy presję na oba systemy. A po drugie, musimy rozwijać bardziej wszechstronny system opieki długoterminowej – ocenił ekspert.

Wskazał także na pięć filarów systemu opieki długoterminowej, nad którymi trzeba pracować. A są to: zarządzanie, finansowanie, przystępność cenowa usług, ich jakość oraz dostępność. Zdaniem eksperta OECD najpilniejsze działania to przede wszystkim zwiększenie finansowania, poprawa koordynacji usług w jego ramach oraz ustanowienie ram dotyczących jakości.

Czytaj więcej

Ochrona zdrowia

Szanse i wyzwania w leczeniu raka płuca

Rak płuca pozostaje jednym z największych wyzwań onkologicznych w Polsce. Cechuje go wysoka śmier...

– Przygotowując swoje rozwiązania, Polska może skorzystać z doświadczeń innych krajów. Służymy pomocą w określeniu potrzeb i pokazaniu możliwości działania wykorzystanych w innych państwach. Nie zostaniecie więc sami na nieznanym terytorium, do którego nieuchronnie się zbliżacie – zapewnił Mark Pearson.

Zbyt małe nakłady

Kluczowe wyzwania związane z finansową dostępnością opieki, rosnącymi jej kosztami wynikającymi ze starzenia się populacji oraz strategiami politycznymi mającymi na celu pogodzenie dostępności opieki ze stabilnością finansową systemów opieki długoterminowej przedstawił dr Jacek Barszczewski, ekspert ds. polityki zdrowotnej w ELS. Był on też jednym z głównych autorów raportu „Is Care Affordable for Older People?”.

OECD na podstawie pytań ankietowych dotyczących codziennej aktywności opracowała czterostopniową skalę ocen potrzeb osób starszych. Pierwszą grupę stanowią osoby, które nie potrzebują żadnej opieki. Drugą – te o niskim zapotrzebowaniu na pomoc, trzecią – o zapotrzebowaniu średnim. Czwartą stanowią osoby o wysokich potrzebach, które mają problem praktycznie ze wszystkimi codziennymi czynnościami.

– W krajach OECD średnio co czwarta osoba 65+ ma potrzeby w zakresie opieki długoterminowej. W przypadku połowy tych osób mówimy o niskich potrzebach, a u jednej trzeciej o potrzebach umiarkowanych. Najmniejszą, ok. 4-proc. grupę, stanowią osoby o wysokich potrzebach. Jednocześnie to z nią związane są największe koszty, bo wymaga ona największej opieki – wyjaśnił Jacek Barszczewski. Dodał, że Polska sytuuje się pod tym względem w okolicach średniej dla OECD.

Z badań OECD wynika, że koszty opieki długoterminowej dla osób starszych są bardzo wysokie. – Już wśród osób umiarkowanie potrzebujących jej koszty pochłaniają 100 proc. ich emerytur. W przypadku osób o wysokich potrzebach i niskich emeryturach te koszty stanowią 300 proc. ich dochodów, więc opieka ta jest dla nich praktycznie nieosiągalna – wyjaśnił ekspert. Dodał, że nie ma kraju OECD, w którym koszty opieki długoterminowej są niskie. Dlatego wiele państw rozwinęło systemy wsparcia osób z potrzebami.

Według symulacji OECD, aby utrzymać obecny poziom wsparcia dla potrzebujących (zakładając, że grupa ta nie będzie się powiększać), w kolejnych latach kraje musiałyby zwiększać nakłady na opiekę długoterminową o 2,6 proc. rocznie. W przypadku Polski ten wskaźnik jest wyższy i wynosi 3,6 proc.

Jednocześnie w naszym kraju wsparcie publiczne tego rodzaju usług jest za niskie, co uniemożliwia wielu seniorom korzystanie z nich. Według przewidywań będzie następował znaczący wzrost zapotrzebowania na opiekę długoterminową.

Spodziewany wzrost jej kosztów mogą częściowo złagodzić wspomniane przez Marka Pearsona programy prewencyjne. Skuteczne ich wdrożenie może obniżyć przewidywane nakłady na opiekę długoterminową w 2050 r. aż o 12,5 proc.

Czytaj więcej

Europejski Kongres Gospodarczy

Inwestycje w ochronę zdrowia to inwestycje w przyszłość

Zdrowe społeczeństwo to społeczeństwo, które może aktywnie uczestniczyć w życiu gospodarczym, prz...

Nie przesadza się starych drzew

Kolejnym punktem konferencji była debata moderowana przez wybitnego znawcę problematyki senioralnej prof. dr. hab. Piotra Błędowskiego, dziekana Kolegium Ekonomiczno-Społecznego SGH oraz dyrektora Instytutu Gospodarstwa Społecznego. Wzięli w niej udział Marzena Okła-Drewnowicz, ministra ds. spraw polityki senioralnej; Katarzyna Nowakowska, podsekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej; Urszula Demkow, podsekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia, oraz Mark Pearson.

Marzena Okła-Drewnowicz przypomniała, że w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów został powołany międzyresortowy zespół, który pracuje zarówno nad stworzeniem definicji opieki długoterminowej, jak i skoordynowaniem wszystkich działań w jej ramach, które dziś funkcjonują w dwóch osobnych systemach prowadzonych przez resorty zdrowia i rodziny.

Katarzyna Nowakowska zwróciła uwagę, że w ostatnich latach kryterium dochodowe w pomocy społecznej nie było zwiększane, co spowodowało ograniczenie dostępności usług. Jej resort zawnioskował o coroczną waloryzację tego kryterium. W jej ocenie bardzo ważna jest też zbyt wolno postępująca deinstytucjonalizacja, czyli odchodzenie od pomocy osobom starszym czy wymagającym opieki, opartej na placówkach całodobowego pobytu na rzecz wsparcia środowiskowego, co ma im umożliwić pozostawanie w domach, rodzinach i środowiskach. Ważna jest przy tym współpraca z samorządami, gdyż, jak zauważyła, udzielanie usług opiekuńczych jest ich zadaniem własnym. Wyzwaniem jest wypracowanie wspólnego stanowiska ws. kierunku najlepszego dla ludzi, a jednocześnie dla samorządów najmniej kosztownego w przyszłości.

Urszula Demkow zauważyła, że omawiane kwestie dotyczą bardziej pojęcia opieki senioralnej, gdyż opieka długoterminowa może dotyczyć także np. małych dzieci. Zgodziła się jednocześnie, że najlepszą metodą opieki jest deinstytucjonalizacja. Jednak w pewnych sytuacjach jest ona niemożliwa, na przykład same w swoim mieszkaniu nie mogą mieszkać osoby wymagające stałej pomocy medycznej czy opieki całodobowej. – Natomiast w myśl przysłowia, że starych drzew się nie przesadza, celowe jest utrzymanie seniora w jego środowisku tak długo, jak się tylko da. Szczególnie dotyczy to osób z otępieniem, które znają swoje otoczenie. Ich przeniesienie dramatycznie pogarsza ich świat – mówiła wiceministra zdrowia.

Skoordynować wysiłki

Podczas konferencji wystąpili także naukowcy z SGH, którzy zaprezentowali akademicką perspektywę na opiekę długoterminową. Dr hab. Paweł Kubicki, prof. SGH, analizował dyskurs publiczny oraz wdrażane i planowane programy publiczne w obszarze opieki długoterminowej w Polsce, wskazując potencjalne punkty zwrotne, które mogą zdecydować o sukcesie lub niepowodzeniu reform. Z kolei dr Wojciech Łątkowski przedstawił prognozy zapotrzebowania na opiekę długoterminową wśród osób starszych i omówił wpływ procesów demograficznych zarówno na zapotrzebowanie na tę opiekę, jak i na możliwości opieki świadczonej w domu.