Cegła – luksus z robotniczej dzielnicy

– Odebrane nam zostanie nasze miejsce na ziemi, a osiedle bez nas straci swoją duszę – uważa Marek Marciniak. – Nie chcemy na powrót mieszkać w blokowisku, ale władze miasta nie zamierzają nam pozostawić wyboru.Radni słyszą ich argumenty, ale są zdecydowani poświęcić najemców. Także tych, którzy mieszkają na osiedlu z przełomu XIX i XX wieku od pokoleń.

Marciniakowie po 34 latach zdecydowali się na ucieczkę z Retkini, największego łódzkiego blokowiska. – Anonimowość na początku może fascynować, ale z biegiem lat uwiera – mówi Leokadia Marciniak. – W M4 na 11. piętrze brakowało mi przestrzeni, która urzekła mnie w trakcie pierwszej wizyty na Księżym Młynie. Wrażenie było porażające, bo zobaczyłam drzwi z kolorowymi szybkami, przestronny korytarz, półki w spiżarni, zdobione mosiężne klamki i biały kaflowy piec.

Przeprowadzili się przed niespełna trzema laty do najstarszego famułu na Księżym Młynie, który został zbudowany w 1886 r., i cieszą się widokiem z okna na stuletnie lipy, po których biegają wiewiórki.

Marek, mąż Leokadii, zdarł z fragmentu drzwi do sypialni olejną farbę, spod której ukazały się słoje drzewa. Następnie zdjął nalot z klamek i zawiasów, które – dzięki ornamentom – nabrały wyrazistych kształtów.Dostrzegli także zmiany w kontaktach z ludźmi. – Przez 30 lat mieszkania w blokach rozpoznawaliśmy tylko twarze sąsiadów, mówiąc zdawkowe „dzień dobry”. Teraz znamy wszystkich, nie tylko z naszego famułu, i możemy liczyć na ich pomoc – podkreślają Marciniakowie.

– Gdy pod naszą nieobecność przywieziono węgiel, sąsiad rozłożył płócienną płachtę przed komórką, żeby drobne kawałki nie utonęły w błocie. Potem pomógł nam w noszeniu opału.

Uczynnym sąsiadem Marciniaków jest Mieczysław Ludwiczak, który mieszka w famułach od urodzenia w 1952 r. Jego rodzice tuż po wojnie przyjechali z Czarnocina do Łodzi w poszukiwaniu pracy. Dwa lata później urodził się ich pierwszy syn, potem pięciu kolejnych.

Teraz na Księżym Młynie życie na własny rachunek prowadzi już trzecie pokolenie Ludwiczaków, wśród nich synowie Mieczysława. – Wychowaliśmy się pomiędzy podwórkiem, parkiem i przydomowym ogródkiem, w którym rosły krzaki agrestu, a w niewielkiej szklarni dojrzewały pomidory – opowiadają Marcin i Mariusz. – Od najmłodszych lat żyliśmy w poczuciu bezpieczeństwa.

Podwórko było miejscem spotkań kilku pokoleń mieszkańców. Dyskutowano tam o polityce, ważnych wydarzeniach, a teraz głównie o wyprowadzce

Na Księżym Młynie mieszkańcy wzajemnie pomagali sobie w wychowaniu dzieci. Jeśli pracowali na popołudniową zmianę lub odsypiali nocną, sąsiedzi opiekowali się ich pociechami. Podwórko było miejscem spotkań kilku pokoleń mieszkańców, gdzie dyskutowało się o zmianach politycznych, ważnych wydarzeniach sportowych, a teraz głównie o wyprowadzce.

– Co ja zrobię z gołębiami? – pyta Mieczysław Ludwiczak. – Jak je będę w blokach hodować, a szkoda, żeby się zmarnowały.

W gołębniku ma około 150 ptaków. Lubi, gdy w pogodne dni krążą stadem nad okolicą i gdy wiosną składają jajka. Potem wykluwają się młode, nawet 80 sztuk. Dla Ludwiczaka jest to czas wzmożonej aktywności, bowiem sprzedaje, rozdaje i wymienia ptaki z innymi hodowcami. Ludwiczak zna na osiedlu każdy kąt, a w nowym miejscu nawet nie wiadomo, czy będzie sklep w pobliżu.

Na Księżym Młynie można potrzebne rzeczy kupić u pani Bożeny, która otworzy sklepik nawet po godzinach. Papierosy zabiera do domu – w ten sposób nie tylko zabezpiecza się przed kradzieżami, ale także zapewnia dostęp do towaru, o którego braku klienci przypominają sobie zwykle wieczorami.

– Większość kupujących mieszka na osiedlu, przychodzi po pieczywo i produkty, których zapomni kupić w supermarketach: mąkę, cukier, makaron. Sklepik pełni także rolę „konfesjonału”, w którym można opowiedzieć o sukcesach wnuków lub dolegliwościach zdrowotnych. Emeryci mają na to czas, a ja mam czas, żeby ich wysłuchać i wspomóc radą.

Bożena Spiżyk zamieszkała na Księżym Młynie z mężem, za którego wyszła w 1975 r.

Podobnie jak on pracowała w Unionteksie. – Nie czułam tempa, w jakim żył świat za bramą osiedla. Byłam zafascynowana tym, że mieszkańcy zgodnie obsiewają wiosną trawniki i obsadzają alejki różami.

Gdy przekraczam bramę Księżego Młyna, zwalniam kroku – zimą dostrzegam szadź, a wiosną pąki na drzewach. Gdzie indziej nie zwracam uwagi na takie detale – mówi pani Bożena. – Chociaż osiedle znajduje się w sercu Łodzi, panuje tu idealna cisza, którą najwyżej zakłócają ptaki śpiewające za oknem.

Zmiany w latach 90., gdy Uniontex masowo zwalniał pracowników, a następnie ogłosił upadłość, dotknęły także rodzinę Spiżyków, którzy przez kilka lat szukali swojego miejsca w życiu. Pani Bożena otworzyła osiedlowy sklepik w miejscu, gdzie przedtem znajdowała się komórka. – Na nowo odzyskałam radość życia – zapewnia.