Wójt nie ma prawa wprowadzać ograniczeń w używaniu wody

Problem

W związku z brakiem opadów atmosferycznych, w celu zapewnienia racjonalnej gospodarki wodą pitną dostarczaną z sieci wodociągowej, która stanowi własność gminy, wójt chce wprowadzić zarządzeniem porządkowym ograniczenia w używaniu wody pitnej do celów innych niż konsumpcyjne. Czy można skorzystać z takiego rozwiązania?

Co mówią przepisy

Zgodnie z art. 40 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym (dalej u.s.g.) na podstawie upoważnień ustawowych gminie przysługuje prawo stanowienia aktów prawa miejscowego obowiązujących na obszarze gminy. W myśl art. 40 ust. 2 u.s.g. organy gminy mogą wydawać akty prawa miejscowego w zakresie: wewnętrznego ustroju gminy oraz jednostek pomocniczych, organizacji urzędów i instytucji gminnych, zasad zarządu mieniem gminy, a także zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej. W zakresie nieuregulowanym w odrębnych ustawach lub innych powszechnie obowiązujących przepisach rada gminy może wydawać przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Przepisy porządkowe mogą przewidywać za ich naruszanie karę grzywny wymierzaną w trybie i na zasadach określonych w prawie o wykroczeniach (art. 40 ust. 3-4 u.s.g.). Zasadą jest, że akty prawa miejscowego ustanawia rada gminy w formie uchwały. Tylko w przypadku niecierpiącym zwłoki przepisy porządkowe może wydać wójt (burmistrz, prezydent miasta), w formie zarządzenia (art. 41 ust. 1-2 u.s.g.).

W myśl art. 19 ust. 1 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (dalej u.z.w.) rada gminy, po dokonaniu analizy projektów regulaminów dostarczania wody i odprowadzania ścieków opracowanych przez przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne, uchwala regulamin dostarczania wody i odprowadzania ścieków, będący aktem prawa miejscowego. Przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne oznacza zarówno przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, jeżeli prowadzi działalność gospodarczą w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków, jak i gminne jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, prowadzące tego rodzaju działalność (art. 2 pkt 4 u.z.w.). Zgodnie z art. 19 ust. 2 u.z.w. wskazany wyżej regulamin powinien określać prawa i obowiązki przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego oraz odbiorców usług, w tym m.in.:

? minimalny poziom usług świadczonych przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne w zakresie dostarczania wody i odprowadzania ścieków,

? sposób postępowania w razie niedotrzymania ciągłości usług i odpowiednich parametrów dostarczanej wody i wprowadzanych do sieci kanalizacyjnej ścieków, a także

? standardy obsługi odbiorców usług, a w szczególności sposoby załatwiania reklamacji oraz wymiany informacji dotyczących m.in. zakłóceń w dostawie wody i odprowadzaniu ścieków.

W art. 88q ust. 1 i art. 88t ust. 1 ustawy – Prawo wodne przewidziano, że w razie wprowadzenia stanu klęski żywiołowej, w celu zapobieżenia skutkom powodzi lub ograniczenia skutków suszy, dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej może, w drodze aktu prawa miejscowego, wprowadzić czasowe ograniczenia w korzystaniu z wód, w szczególności w zakresie poboru wody lub wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi oraz zmiany sposobu gospodarowania wodą w zbiornikach retencyjnych. Rada Ministrów może wprowadzić stan klęski żywiołowej w drodze rozporządzenia (art. 5 ust. 1 ustawy o stanie klęski żywiołowej).

Prawnik wyjaśnia

Anna Puszkarska, radca prawny

Wójt nie jest uprawniony do wprowadzenia ograniczeń w używaniu wody. Prawa i obowiązki przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego oraz odbiorców usług powinien określać regulamin dostarczania wody i odprowadzania ścieków uchwalony przez radę gminy. W przypadku wprowadzenia stanu klęski żywiołowej czasowe ograniczenia w zakresie poboru wody może wprowadzić dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej.

Wydawanie przepisów porządkowych

Przepisy porządkowe mogą być wydawane tylko w wyjątkowych, ściśle określonych okolicznościach. Jak zwrócono uwagę w rozstrzygnięciu nadzorczym Wojewody Dolnośląskiego z 15 lutego 2012 r. (znak NK-N3.4131.1.2012.DC, Dz.Urz. woj. dolno. z 2012 poz. 716), aby rada gminy mogła uchwalić przepisy porządkowe musi równocześnie:

występować brak uregulowania w drodze ustawy (lub innych powszechnie obowiązujących przepisów) materii objętej zakresem przepisów porządkowych oraz zachodzić konieczność ustanowienia tych przepisów w celu ochrony jednej z kategorii dóbr wymienionych w art. 40 ust. 3 u.s.g.

Dopuszczalność wydania przepisów porządkowych przez wójta uzależniona jest od jeszcze jednej, dodatkowej przesłanki. Jest nią przypadek niecierpiący zwłoki, czyli taka sytuacja faktyczna, z którą związane jest realne, rzeczywiste, już istniejące lub wysoce prawdopodobne i nieodległe (bliskie) niebezpieczeństwo naruszenia dóbr ustawowo chronionych. Brak choćby jednej z wymaganych przesłanek powoduje, że wydanie przepisów porządkowych następuje z naruszeniem prawa. Upoważnienie do stanowienia przepisów porządkowych nie podlega wykładni rozszerzającej (por. np. rozporządzenie nadzorcze Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z 20 września 2013 r., znak 72/2013, Dz.Urz. woj. kujaw. z 2013 r. poz. 2865).

Właściwy tryb postępowania

Jak zwrócono uwagę w rozstrzygnięciu nadzorczym wojewody łódzkiego z 5 sierpnia 2015 r. (znak PNK-I.4131.435.2015, Dz.Urz. woj. łódz. z 2015 r., poz. 3414), o sposobie postępowania w razie niedotrzymania ciągłości dostaw wody rozstrzyga rada gminy w formie regulaminu dostarczania wody i odprowadzania ścieków, który jako akt prawa miejscowego jest zaliczany do źródeł prawa powszechnie obowiązującego na terenie gminy. Nie ma zatem konieczności wydawania zarządzenia porządkowego w tym zakresie. Również w rozstrzygnięciu nadzorczym Wojewody Lubelskiego z 22 lipca 2015 r. (znak PN-II.4131.323.2015, Dz.Urz. woj. lubel. z 2015 r. poz. 2474) podkreślono, że nie można wprowadzić zakazu używania wody z komunalnych urządzeń wodociągowych w drodze aktu porządkowego.

Kwestia ograniczenia poboru wody nie jest pominięta w obowiązującym stanie prawnym. Wszelkie ograniczenia w korzystaniu z wody z komunalnych urządzeń wodociągowych – o ile nie mamy do czynienia ze stanem klęski żywiołowej - powinny być zamieszczone w regulaminie dostarczania wody i odprowadzania ścieków uchwalonym przez radę gminy i obowiązującym na obszarze gminy. Jednym z takich obowiązków może być zakaz używania wody z urządzeń komunalnych do podlewania ogródków przydomowych i upraw rolnych, z uwagi na ograniczoną wydajność ujęć wody (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 21 czerwca 2006 r., znak II OSK 417/06).

podstawa prawna: art. 40-42 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 446)

podstawa prawna: art. 2 pkt 4, art. 19 ustawy z 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (tekst jedn. DzU z 2015 r. poz. 139 ze zm.),