Z jego twórczością zetknęliśmy się przed rokiem w Centrum Sztuki Współczesnej w Warszawie. Pokaz w Berlinie został zorganizowany z okazji powiększenia stałej kolekcji Hamburger Bahnhof o ogromną architektoniczno-rzeźbiarską instalację „Room with My Soul Left out, Room That Does Not Care”. Praca z 1984 roku zajęła jedną z hal byłego Dworca Hamburskiego, adaptowanego na muzeum sztuki. Jest to rodzaj mrocznego pokoju o stalowych ścianach, oświetlanego sztucznym światłem. Labiryntowy układ przestrzeni prowadzi na przemian do wnętrza i na zewnątrz. Z jednej strony intryguje i zachęca do penetracji zaułków. Z drugiej – potęguje uczucie wyobcowania.

Znaczną część wystawy zajmują przestrzenne instalacje artysty, który studiował fizykę i sztuki piękne. Dla Naumana ważne są eksperymenty badające zależność między architekturą przestrzeni a reakcjami człowieka. Nauman konstruuje niepokojące pasaże, wciągające i odpychające, iluzyjnie zamykające się lub otwierające. Wąskie eliptyczne wnętrze (zaprojektowane na Documenta w Kassel w 1971 r.) skąpane w niebiesko-zielonym świetle wzbudza klaustrofobiczną grozę. Wydaje się pułapką bez wyjścia. Z kolei dwa zwężające się korytarze w „Nick Wilder Instalation” niepokoją, a jednocześnie wabią do środka. Zainstalowane na końcach monitory pokazują ludzi zagłębiających się w ich wnętrza.

Sztuka Bruce’a Naumana wywodzi się z konceptualizmu i minimalizmu, ale nie ogranicza do projekcji wyobraźni i ulotnych stanów emocjonalnych. Przedstawia fizyczne sposoby manipulacji ludzką świadomością i odczuciami.

Warszawska wystawa podkreślała egzystencjalny nurt refleksji w sztuce Naumana. Berlińska silniej zaznacza, że artysta – laureat Złotych Lwów na Biennale w Wenecji w 2001 i 2009 roku – nie unika także społeczno-politycznego zaangażowania. Zarówno w surowej instalacji „Musical Chair” – konstrukcyjnie pokrewnej minimalistycznym pracom Richarda Serry, która jest wyrazem sprzeciwu wobec przemocy w totalitarnych systemach, jak i w niemal komiksowych neonowych rzeźbach o pacyfistycznej wymowie – „Sex and Death” czy „Five marching Men” – z maszerującymi barwnymi figurami żołnierzy, dla których taką samą codziennością jest seks i śmierć.

[i] Bruce Nauman „Dream Passage” – wystawa w Hamburger Bahnhof – Museum für Gegenwart, Berlin, czynna do 10 października [/i]