Czy dziewiętnastowieczne formy artystyczne mają jeszcze jakąkolwiek siłę reprezentowania kulturowej i narodowej tożsamości? Czy opera jest dzisiaj jedynie kulturowym anachronizmem, wysublimowaną rozrywką, medium, które — jak chciałby Slavoj Žižek — umarło już dwukrotnie i naiwnością byłoby wierzyć w jego radykalny potencjał?
Te pytania zadają sobie artyści Joanna Malinowska i C.T. Jasper wraz z kuratorką Magdaleną Moskalewicz, którzy postanowili wyruszyć na Haiti i tam pokazać Halkę Stanisława Moniuszki potomkom polskich żołnierzy z legionów napoleońskich. Wysłani przez Napoleona na San Domingo w 1802 i 1803 roku, by zdusić bunt czarnych niewolników, Polacy — których do legionów ściągnęła chęć walki o niepodległość własnej ojczyzny — w znacznej liczbie dołączyli do powstańców, doprowadzając wspólnie do utworzenia niepodległego Haiti. Czterdzieści pięć lat po haitańskim powstaniu w Wilnie po raz pierwszy wystawiono Halkę, której tak polskojęzyczne libretto, jak i ludowa tematyka były ze strony kompozytora patriotycznym gestem wspierania wciąż nieistniejącej ojczyzny.
Autorów projektu interesuje, co może się wydarzyć, kiedy zestawi się społeczność utożsamiającą się z Polską na bardzo ogólnym i symbolicznym poziomie z wytworem kultury, która przyniosła ich przodków na Haiti. I na ile platformą kontaktu może stać się właśnie opera — historycznie jeden z elementów kulturowej dominacji i kolonialnego ucisku na terenach okupowanych przez europejskie imperia. Inspiracją dla artystów jest szaleńcza wyprawa bohatera filmu Wernera Herzoga Fitzcarraldo, niosącego operę mieszkańcom puszczy amazońskiej niczym dobrą nowinę. Jednocześnie artyści świadomi są nadmiernej romantyzacji i neutralizacji jego postawy, która opierała się na nierównej, kolonialnej relacji sił fundujących zamysł wzniesienia opery w dżungli. Malinowska i Jasper podejmują się obalenia mitu romantycznego bohatera poprzez — paradoksalnie — realizację jego graniczącego z obłędem planu w konkretnych społeczno-politycznych realiach.
Pawilon Polski na 56. Międzynarodowej Wystawie Sztuki — la Biennale di Venezia Wenecja, 9 maja – 22 listopada 2015
Joanna Malinowska i C.T. Jasper 18°48'05"N 72°23'01"W
