Wirtualna Polska promowała resort Ziobry. RPO interweniuje u premiera

Chodzi o teksty nieoznaczone jako artykuły sponsorowane, pozytywne dla firm prywatnych i państwowych, a podpisywane nazwiskami nieistniejących dziennikarzy.

- Działania takie wpisują się w szeroko rozumiane szerzenie dezinformacji. Stosowanie ich przez organy państwowe budzi poważne wątpliwości dotyczące ochrony wolności słowa i debaty publicznej, prawa do informacji oraz etyki dziennikarskiej – ocenia RPO Adam Bodnar.

Za co płaciło ministerstwo

Sprawę ujawnił portal OKO.press. Z danych firmy badawczej Kantar, Ministerstwo Sprawiedliwości było w 2019 r. podmiotem najbardziej promowanym na platformie Wirtualnej Polski. Według cennika koszt takiej promocji wyniósłby 125 mln zł, ale według WP kwota ta miała być niższa.

Zgodnie z ustaleniami OKO.press, środki na tę promocje miały pochodzić z Funduszu Sprawiedliwości, którego oficjalnym celem jest pomoc osobom pokrzywdzonym i świadkom, przeciwdziałanie przestępczości i pomoc postpenitencjarna. Odpowiedni przetarg MS z sierpnia 2019 r. określił budżet na ten cel na 17,5 mln zł.

- Taka dysproporcja budzi zaniepokojenie, zwłaszcza w kontekście raportu NIK, który wskazał na "niecelowe i niegospodarne" wydatkowanie środków Funduszu przez resort - uważa  Rzecznik Praw Obywatelskich.

Zwraca uwagę, że celem kampanii MS miało być informowanie o skuteczności pomocy Funduszu, w praktyce jednak wiele materiałów WP, które miały promować Fundusz, promowało - według Oko.press - działalność MS i jego przedstawicieli, zwłaszcza podczas kampanii wyborczej. Wewnątrzredakcyjną cenzurę tekstów WP na ten temat sugeruje niepodjęcie przez platformę tematu "afery hejterskiej" w MS oraz wypowiedź wiceprezesa WP Tomasza Machały, że nie będzie "demolował interesów z Ministerstwem Sprawiedliwości, dlatego że wisi na tym twoja pensja i jeszcze pensje 25 innych osób".

Artykuły WP promujące Fundusz często nie były oznaczone jako sponsorowane. Według OKO.press w WP oraz należących do niej portalach Money.pl i wp.finanse.pl ukazało się ok. 400 tekstów nieistniejących dziennikarzy. Nie były to materiały obiektywne – stawiały w pozytywnym świetle firmy prywatne i państwowe (np. NBP, PKN Orlen czy PZU). Artykuły te przed publikacją miały być konsultowane z żoną Ministra Sprawiedliwości.

Zarząd WP potwierdził szereg nieprawidłowości portalowi OKO.press, a Tomasz Machała został odwołany.

Dezinformacja i naciski

RPO podkreśla, że kreowanie debaty przy pomocy artykułów sponsorowanych, oznaczonych nieprawdziwymi nazwiskami, tak by wyglądały jak zwykłe materiały prasowe, znacząco narusza standardy krajowe i międzynarodowe. A z perspektywy jednostki dezinformacja może mieć tak samo negatywne skutki, jak cenzura i praktycznie uniemożliwiać uzyskanie prawdziwej informacji. Do zagrożeń związanych z dezinformacją wiele razy odnosiły się organy Unii Europejskiej i Rady Europy.

Dezinformacja jest nie tylko zagrożeniem dla debaty publicznej – a zatem dla wolności słowa chronionej w art. 54 Konstytucji – ale także dla demokratycznego państwa prawa. Dlatego tego typu praktyki muszą budzić głębokie zaniepokojenie z perspektywy ochrony praw i wolności jednostki.

Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich niepokojąca jest również reakcja resortu na tekst OKO.press. W dniu publikacji MS wezwało portal do zaniechania publikowania "nieprawdziwych informacji, godzących w dobre imię Ministerstwa". Wobec ewentualnego niezastosowania się do tego zapowiedziano kroki prawne.