Pilnuj języka

Wielu Brytyjczyków obawia się teraz, że trafi do aresztu za obrazę gejów, lesbijek i transseksualistów. W końcu słowo „pedał” (fag) jest wyzwiskiem popularnym nie tylko wśród kibiców brytyjskich, ale także na szkolnych boiskach. Również brytyjscy satyrycy lubią szydzić z kochających inaczej. Przykładem jest popularny serial BBC „Mała Brytania” („Little Britain”). Jednym z protagonistów serialu jest „Daffyd – jedyny gej w miasteczku, na którego nikt nie zwraca uwagi”, to znaczy proletariacki homoseksualista w lateksowym stroju, który cierpi, ponieważ amatorskie stowarzyszenie dramaturgów nie chce go obsadzić w roli Hamleta.

Krucjata ministra sprawiedliwości Jacka Strawa może sprawić, że na zawsze zniknie z ekranów. W końcu wyśmiewanie się z tego, że gruby gej w lateksie nie nadaje się na Hamleta jest w pierwszym rzędzie obrazą samego Szekspira, którego orientacja seksualna jest co najmniej niejasna. Koniec brytyjskiej satyry?

Nowej ustawie wydał już wojnę komik Rowan Atkinson, który boi się o wolność słowa i przyszłość satyry na Wyspach. Jasiowi Fasoli, któremu z gejów zdarzało się śmiać nieraz, i to w typowo brytyjskim stylu, uważa, że ustawa może doprowadzić do zakazania takich żartów. Bo przecież trudno jasno i precyzyjnie wyznaczyć granicę między ostrym dowcipem a nawoływaniem do dyskryminacji.

Atkinson napisał w tej sprawie list otwarty. Ostrzega w nim przed poważnymi implikacjami ustawy dla przyszłości humoru oraz ekspresji twórczej. Jego zdaniem takie prawo to absurd, bo przecież każdy może zażądać specjalnej ochrony przed „prześladowaniami”, na przykład ludzie z dużymi uszami. W odpowiedzi brytyjski rząd zapewnił, że „będzie rozróżniał obraźliwe dowcipy i te śmieszne”.

Jednak właśnie w tym sęk. Które dowcipy są zabawne, które obraźliwe, a które nawołują do nienawiści? To ma ocenić policja. W zależności od poziomu poczucia humoru oraz orientacji seksualnej funkcjonariuszy. Eksperci już teraz radzą Brytyjczykom, aby w pierwszym rzędzie ograniczyli żarty na temat policjantów. W końcu od nich będzie zależeć, jaką karę otrzymamy za żarty o gejach opowiedziane w pubie przy kuflu piwa.

Zaniepokojone nową ustawą są także organizacje chrześcijańskie. – Biblia traktuje homoseksualizm z abominacją. Większość gejów uważa to za obraźliwe. Żeby nie trafić do więzienia, będziemy musieli zrezygnować z praktyki naszej wiary – powiedziała „Rz” Andrea Williams ze stowarzyszenia chrześcijańskich adwokatów.

Organizacja uważa, że istniejące prawo skutecznie chroni homoseksualistów przed agresją. – Brytyjskie prawo karne chroni wszystkich Brytyjczyków przed aktami przemocy, w słowie lub czynach. Odrębne prawo chroniące gejów może służyć wyłącznie jako pretekst do ograniczenia wolności słowa i wolności religijnej chrześcijan – uważa Williams.

Obowiązująca od ponad 20 lat ustawa faktycznie pozwala aresztować osoby wygłaszające wszelkie groźby i obelgi, także skierowane przeciw homoseksualistom. O tym, że jest skuteczna, przekonał się w kwietniu bieżącego roku 11-letni George Rawlinson z Widnes w północno-zachodniej Anglii, kiedy policjanci przyszli do jego domu, by go przesłuchać, a dwóch kolejnych przepytywało uczniów w jego szkole. Nazwał bowiem szkolnego kolegę gejem. Na szczęście dla George’a historia skończyła się tylko „pouczeniem”.

Chłopiec wyjaśnił, iż nie miał zamiaru nikogo obrażać ze względu na orientację seksualną, a jedynie chciał powiedzieć koledze, że jest głupi. Policja odstąpiła od postawienia mu zarzutów. Mniej szczęścia miało dwóch kibiców brytyjskiej drużyny piłkarskiej Norwich City w sierpniu tego roku. Nazwali kibiców przeciwnej drużyny gejami.

Sąd w Norwich skazał ich za to na 300 funtów grzywny oraz odszkodowanie na rzecz organizacji walki z homofobią. Pod rządami nowej ustawy prawdopodobnie spędziliby kilka lat w więzieniu. Policja w Hampshire aresztowała w lipcu ubiegłego roku kobietę za to, że na płocie swojego ogrodu wywiesiła napis: „Moje psy żywią się gejami”. Kobieta tłumaczyła, iż jest już tak zmęczona wybrykami członków tej wspólnoty, że „musiała to w jakiś sposób wyrazić”. Widocznie tym razem policjanci mieli poczucie humoru, ponieważ kazali jej jedynie zdjąć napis.

Wielka Brytania to niejedyny kraj europejski, w którym trzeba pilnować swojego języka. Unia Europejska i Rada Europy w 2000 roku zgodnie przyjęły rezolucję wzywającą kraje unijne do wprowadzenia odrębnych przepisów potępiających homofobię. We Francji, w Szwecji, Belgii, Norwegii, Irlandii, Danii i Holandii stały się one rzeczywistością. Propagowanie postaw homofobicznych traktowane jest tam jako mowa nienawiści (hate speech) i stanowi przestępstwo. Niejeden żartowniś, od szwedzkich policjantów po francuskiego posła, przekonał się o tym na własnej skórze.

Norwegia jest pierwszym krajem na świecie (od 1981 roku), który wprowadził prawny zakaz propagowania postaw homofobicznych. Mimo iż jest to kraj tolerancyjny wobec gejów, lesbijek i transseksualistów, odradza się im osiedlanie się na południu kraju. Życie społeczne jest tam zdominowane przez Kościół luterański., który regularnie łamie prawo, drukując ulotki zawierające treści obraźliwe dla gejów.

Podobnie jak partia konserwatywna (Hoyre). W maju 2005 roku Birger Westlund, członek zarządu tej partii (należy do niej także obecny minister finansów Per-Kristian Foss, który jest gejem), stwierdził publicznie, że „geje mają problemy z głową” i „powinni się leczyć u psychiatry”. Westlundowi nie podobała się propozycja ustawy legalizującej małżeństwa homoseksualne. Stowarzyszenia obrony praw gejów zagroziły mu procesem. Westlund jednak nie wycofał swej opinii, twierdząc, że małżeństwa homoseksualne to „wielka bzdura”. To, że uniknął procesu i kary, zawdzięcza wyłącznie temu, iż praca nad ustawą była w tym momencie ważniejsza niż karanie wypowiedzi niepokornego polityka.

Sąsiadująca z Norwegią Szwecja w 2002 roku wprowadziła w prawie karnym zakaz mowy nienawiści między innymi w odniesieniu do orientacji seksualnej. W tym samym roku został stworzony urząd mediatora ds. dyskryminacji homoseksualistów w Sztokholmie (HoMO). Mediator ma za zadanie śledzić wszelkie publikacje prasowe, internetowe czy telewizyjne, które obrażają uczucia gejów. Ci mogą się również sami zwrócić do mediatora, kiedy uważają, że ktoś ich obraził.

Wśród skarg rozpatrywanych przez HoMO znajduje się sprawa 34-letniego transwestyty, który występował w zachodniej Szwecji jako imitator Marleny Dietrich. Mężczyzna wezwał w styczniu policję, kiedy ukradziono mu portfel. Policjanci na widok osobliwej Marleny wybuchli śmiechem. – Wybacz mi Lilli Marleen, ale chyba portfel to niejedyna rzecz, której ci brakuje – miał powiedzieć w dwuznacznym tonie jeden z nich.

Policjanta czeka teraz proces przed sądem, który może go skazać nawet na dwa lata więzienia. – Na ogół jednak sądy skazują na grzywny. Bardzo rzadko ktoś trafia do więzienia – powiedziała „Rz” prawniczka w biurze mediatora Johanna Rejdemo. Jej zdaniem policjant może jednak stracić prawo do wykonywania zawodu. – Obelgi skierowane do homoseksualistów, wszystko jedno czy dowcipne, czy nie, traktujemy w Szwecji bardzo poważnie – dodała.

O tym, jak poważnie, przekonało się czterech mężczyzn w zachodniej Szwecji. 6 lipca 2006 roku sąd skazał ich na siedem miesięcy więzienia w zawieszeniu za to, że rozprowadzali w szkołach podstawowych ulotki zawierające obelgi skierowane do wegetarian, komunistów i gejów. Mimo iż mężczyźni tłumaczyli, że była to „satyra”, sąd pozostał niewzruszony.

Podobny los spotkał kilka miesięcy wcześniej pastora Kościoła luterańskiego, który podczas kazania cytował ustępy z Biblii odnoszące się do sodomii. Skazano go na miesiąc pozbawienia wolności. Odwołał się od wyroku. W końcu Sąd Najwyższy go uniewinnił, argumentując, że wolność religijna gwarantowana przez europejską konwencję praw człowieka „nawet w tym przypadku musi być chroniona”.

Mniej szczęścia miał pijany bezdomny, który obrzucił obelgami aktorów na planie filmu „Fucking Amal” w Sztokholmie. Sąd skazał go na dwa miesiące więzienia oraz grzywnę 200 euro. – Kary są moim zdaniem zbyt niskie. A Kościoły ciągle otrzymują bilety ulgowe – komentuje sprawę Johanna Rejdemo. – Jednak na siedem lat, tak jak chcą to robić Brytyjczycy, nie możemy nikogo skazać. W końcu siedem lat dostaje się u nas za morderstwo.

W grudniu 2004 roku także francuski parlament zatwierdził ustawę zakazującą „obraźliwych” komentarzy dotyczących gejów – zarówno w słowie, jak i w piśmie. Maksymalna kara to 45 tysięcy euro lub rok więzienia. Przeciwko ustawie protestowali między innymi Reporterzy bez Granic, argumentując, że narusza ona wolność słowa.

Jak na ironię pierwszą ofiarą nowej ustawy stał się poseł rządzącej partii UMP Christian Vanneste. Polityk udzielił gazecie „La voix du Nord” 26 stycznia 2005 roku wywiadu, w którym powiedział, że „obyczaje homoseksualne są gorsze od heteroseksualnych” oraz że „homoseksualizm jest nawykiem nabytym, więc można się go z powrotem pozbyć”. Sąd w Orleanie skazał go za to na grzywnę 9 tysięcy euro, które musiał wpłacić na konta trzech organizacji gejowskich. – Dobrze, że go skazano. Kto jest nietolerancyjny wobec innych, nie może liczyć na tolerancję – powiedział „Rz” przewodniczący komisji do spraw gejów, lesbijek i transseksualistów francuskich Zielonych Pierre Serne.

Jego zdaniem we Francji wciąż dochodzi do aktów werbalnej agresji wobec osób odmiennej orientacji seksualnej. Zdarza się to często na ulicy, w parkach, laskach i na skrzyżowaniach, gdzie spotykają się geje. Dlatego organizacja gejowska Tetu ostrzega gejów na swej stronie internetowej przed „uprawianiem seksu na ulicy”. „Nie narażajcie się na obelgi. Róbcie to w zamkniętych pomieszczeniach” – czytamy. W kwietniu 2006 roku trybunał w Orleanie skazał dwóch mężczyzn w wieku 20 i 22 lat za to, że obrzucili obelgami dwóch gejów, którzy się migdalili na przystanku autobusowym. Dostali rok i sześć miesięcy więzienia. W uzasadnieniu wyroku sędzia zacytował Voltaire’a: „Na brak tolerancji istnieje tylko jedno lekarstwo: brak tolerancji”.