Pułapka wiecznego lata

Za dużo komfortu w życiu odbija się na zdrowiu.

Publikacja: 15.10.2015 20:45

Za jasno i za ciepło – tak oszukujemy nasze organizmy

Za jasno i za ciepło – tak oszukujemy nasze organizmy

Foto: AFP

Kiedy za oknem leje i wieje zimny wiatr, doceniamy ciepłe i przytulne wnętrze domu. Na zapadający szybciej zmrok mamy sposób pod nazwą elektryczność. Ukryci w kokonie podstawowych wygód – tak podstawowych, że nawet ich już nie zauważamy – szkodzimy swojemu zdrowiu. A przynajmniej tak uważają naukowcy, którzy zajęli się badaniem wpływu codziennych udogodnień na sezonowy rytm pracy organizmu.

– Dokładnie tak samo jak w przypadku rytmu dobowego, który podpowiada nam, kiedy iść spać, istnieje cykl sezonowy, cykl pór roku – mówi neurobiolog Tyler Stevenson ze szkockiego Uniwersytetu Aberdeen. – Ale z czasem te cykliczne sygnały podlegają tłumieniu. W XX wieku opracowaliśmy technologie pozwalające nam precyzyjnie kontrolować klimat i oświetlenie w naszym otoczeniu. Większość ludzi w rozwiniętych społeczeństwach spędza swoje życie w warunkach przypominających niekończące się lato.

I co w tym złego, że możemy podarować sobie tę „odrobinę luksusu"?

Ludzie, podobnie jak zwierzęta, w toku milionów lat ewolucji nauczyli się odpowiadać na zmiany pór roku zmianami aktywności genów – tłumaczą naukowcy. To geny sterujące m.in. odpowiedzią układu odpornościowego. W okresach chłodniejszych i bardziej mokrych, gdy rośnie ryzyko infekcji, nasze organizmy przygotowują się na „inwazję", wzmacniając układ odpornościowy. Gdy jest ciepło (czyli latem), ten mechanizm jest tłumiony, ponieważ z reguły jest mniej potrzebny.

– To tak zwane wieczne lato, charakteryzujące się wysoką temperaturą i jaskrawym oświetleniem do późnych godzin nocnych, nie podlega sezonowej cykliczności – tłumaczy dr Stevenson. – A zmiany pór roku regulują wiele funkcji fizjologicznych. Żyjemy teraz w oderwaniu od naturalnego rytmu geofizycznego.

Hipotezę naukowców wspierają badania genetyków, którzy przyglądali się aktywności genów w zależności od pory roku. Specjaliści z Uniwersytetu Cambridge zaobserwowali, że nawet jedna czwarta genów człowieka zależy od tego, czy mamy lato czy zimę. Zmiany te są silniejsze u osób żyjących dalej od równika.

– Jeszcze niedawno większość naukowców sądziła, że ludzie nie ulegają adaptacji do pór roku. Ale ostatnie badania pokazują, że jest inaczej, że zmiany klimatu podczas roku wpływają na przykład na mechanizm obrony przed chorobami zakaźnymi – mówi dr Shona Wood z Uniwersytetu w Manchesterze, która brała udział w analizie reakcji przysadki mózgowej człowieka na ilość światła w otoczeniu.

Skoro funkcjonujemy w warunkach wiecznego lata, to może układ odpornościowy nie jest już tak bardzo potrzebny? Zdaniem naukowców takie zaburzenia jego pracy mogą się przyczyniać do powstawania chorób o podłożu autoimmunologicznym, a nawet zaostrzenia ich przebiegu. Może to dotyczyć w równym stopniu reumatoidalnego zapalenia stawów, jak i coraz powszechniejszej cukrzycy.

„Obecny styl życia ludzi, polegający na funkcjonowaniu w całkowicie sztucznych warunkach zapewniających letni komfort, jest najbardziej jaskrawym przykładem oderwania się od naturalnych zmian pogody. A to sprawia, że ludzie są bardziej podatni na zachorowania i, w konsekwencji, na przedwczesną śmierć" – piszą naukowcy na łamach „Proceedings of the Royal Society B".

– Byłam zaskoczona, jak bardzo funkcjonowanie organizmów związane jest ze zmianami pór roku – mówi dr Barbara Helm z Uniwersytetu Glasgow, która prace nad reakcjami fizjologicznymi w zależności od sezonu zaczynała od obserwacji... ptaków. – Myślę, że czeka nas wiele medycznych niespodzianek, gdy zrozumiemy wreszcie dokładniej powiązanie pór roku z biologią naszego własnego gatunku.

Kiedy za oknem leje i wieje zimny wiatr, doceniamy ciepłe i przytulne wnętrze domu. Na zapadający szybciej zmrok mamy sposób pod nazwą elektryczność. Ukryci w kokonie podstawowych wygód – tak podstawowych, że nawet ich już nie zauważamy – szkodzimy swojemu zdrowiu. A przynajmniej tak uważają naukowcy, którzy zajęli się badaniem wpływu codziennych udogodnień na sezonowy rytm pracy organizmu.

– Dokładnie tak samo jak w przypadku rytmu dobowego, który podpowiada nam, kiedy iść spać, istnieje cykl sezonowy, cykl pór roku – mówi neurobiolog Tyler Stevenson ze szkockiego Uniwersytetu Aberdeen. – Ale z czasem te cykliczne sygnały podlegają tłumieniu. W XX wieku opracowaliśmy technologie pozwalające nam precyzyjnie kontrolować klimat i oświetlenie w naszym otoczeniu. Większość ludzi w rozwiniętych społeczeństwach spędza swoje życie w warunkach przypominających niekończące się lato.

2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Czym jeździć
Technologia, której nie zobaczysz. Ale możesz ją poczuć
Tu i Teraz
Skoda Kodiaq - nowy wymiar przestrzeni
Nauka
Konflikt o NCBR. Naukowcy chcą interwencji Donalda Tuska
Nauka
Na Międzynarodową Stację Kosmiczną wyruszyła "misja ratunkowa"
Nauka
Frombork Future Festival – wyjątkowe miejsce, wyjątkowe atrakcje
Nauka
Polska nauka na globalnej scenie