Reklama

Małe firmy chronią lepiej

Mimo, że zakaz przed zwolnieniem np. pracownicy w ciąży czy przebywającej na urlopie macierzyńskim jest obligatoryjny, to kodeks pracy przewiduje od niego wyjątki

Publikacja: 04.11.2010 01:50

Skoro już wiemy, jak przebiegają zwolnienia w dużej firmie, to sprawdźmy, kto może spać spokojnie. Najpierw jednak przypomnijmy sobie, jakich pracowników chroni kodeks pracy. Utraty pracy nie musi się obawiać pracownica w ciąży oraz przebywająca na urlopie macierzyńskim.

Takiej osobie pracodawca nie może ani wypowiedzieć umowy o pracę, ani jej rozwiązać. Z ochrony przed zwolnieniem z pracy korzystają też ojcowie – pracownicy przebywający na urlopie ojcowskim.

Zapamiętaj! Mimo że zakaz dotyczący tego zwolnienia jest obligatoryjny, to kodeks pracy przewiduje od niego wyjątki. Pracodawca ma prawo zwolnić ciężarną albo przebywającą na urlopie macierzyńskim, jeżeli zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika (art. 52 k.p.), a zakładowa organizacja związkowa zgodziła się na takie zwolnienie.

Ponadto wypowiedzenie umowy o pracę w trakcie ciąży lub urlopu macierzyńskiego jest dopuszczalne, gdy firma upada lub jest likwidowana. Z utratą zatrudnienia musi się też liczyć ciężarna zatrudniona na okres próbny, o ile umowa o pracę została zawarta na czas nieprzekraczający miesiąca (art. 177 § 2 k.p.).

[srodtytul]Na wychowawczym[/srodtytul]

Reklama
Reklama

Kodeks pracy chroni też przebywających na urlopach wychowawczych (art. 186 [sup]1[/sup] i [sup]8[/sup] k.p.). Szef nie może rozwiązać ani wypowiedzieć umowy o pracę:

- od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do dnia zakończenia tego urlopu,

- gdy przebywający na urlopie wychowawczym wraca do pracy na część etatu. Dotyczy to najczęściej matek, które zmniejszają nieznacznie swój wymiar etatu (np. o 1/10). W ten sposób zapewniają sobie roczną ochronę przed zwolnieniem.

[ramka][b]ZAPAMIĘTAJ![/b]

Podobnie jak przy urlopach macierzyńskich oraz przy ochronie kobiet ciężarnych ochrona przed zwolnieniem nie obowiązuje przy upadłości bądź likwidacji firmy albo gdy są przesłanki zwolnienia dyscyplinarnego (art. 52 k.p.).[/ramka]

[srodtytul] O krok od emerytury[/srodtytul]

Reklama
Reklama

Ze szczególnej ochrony korzystają też osoby, którym brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, a okres zatrudnienia umożliwia im uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku (art. 39 k.p.). Wyjątkiem jest jedynie pracownik, który uzyskał prawo do renty z powodu całkowitej niezdolności do pracy.

Mimo odgórnego zakazu rozwiązywania umowy o pracę z osobą objętą ochroną przedemerytalną pracodawca może wypowiedzieć jej warunki pracy i płacy. Jest to możliwe tylko wtedy, gdy:

- pracodawca wprowadza nowe zasady wynagradzania dla wszystkich pracowników albo tej grupy, do której pracownik należy, np. zmienia się regulamin wynagradzania,

- lekarz stwierdzi utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy albo niezawinioną przez pracownika utratę uprawnień koniecznych do jej wykonywania (art. 43 k.p.).

[srodtytul]Chory albo nieobecny z innych przyczyn[/srodtytul]

Jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, to pracodawca nie wypowie jej również wtedy, gdy pracownik przebywa na urlopie lub z innych usprawiedliwionych powodów jest nieobecny w pracy (art. 41 k.p.).

Reklama
Reklama

[srodtytul]Młodocianego nie zwolnisz[/srodtytul]

Z ochrony przed wypowiedzeniem umowy o pracę korzystają także młodociani. Zgodnie z art. 196 k.p. pracodawca może zwolnić takiego pracownika tylko wtedy, gdy:

- młodociany nie wypełnia obowiązków wynikających z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania się, mimo że stosuje się wobec niego środki wychowawcze,

- pracodawca ogłasza upadłość lub likwidację,

- zakład jest reorganizowany w taki sposób, że uniemożliwia to kontynuowanie przygotowania zawodowego,

Reklama
Reklama

- stwierdzona zostanie nieprzydatność młodocianego do pracy, w zakresie której odbywa on przygotowanie zawodowe.

[srodtytul]Nie ruszysz związkowca i…[/srodtytul]

Utrata etatu niestraszna również związkowcom. Bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej nie można wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z imiennie wskazanym w uchwale członkiem zarządu oraz z innym pracownikiem, który należy do zakładowej organizacji związkowej i który jest upoważniony do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy.

Pracownik pełniący funkcję związkowca korzysta z tej ochrony nie tylko przez okres podany w uchwale, ale też po jego zakończeniu, przez czas odpowiadający połowie okresu określonego w uchwale, nie dłużej jednak niż rok po jego upływie. To jeszcze nie wszystko. Zarząd reprezentatywnej organizacji związkowej wyznacza jeszcze innych pracowników. Ich liczba nie może przekraczać liczby zatrudnionych w firmie kierowników albo ZOZ zrzeszająca więcej niż 20 członków będących pracownikami wskazuje objętych ochroną dwóch pracowników oraz dodatkową liczbę pracowników.

Ponadto przez sześć miesięcy nie wolno wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z nie więcej niż trzema członkami komitetu założycielskiego związku zawodowego. Osoby te powinny być imiennie wskazane w uchwale tego organu. Z ochrony przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem stosunku pracy korzysta też pracownik pełniący z wyboru funkcję związkową, przebywający na urlopie bezpłatnym lub zwolniony z obowiązku świadczenia pracy. Ochrona ta przysługuje podczas tych okresów oraz rok po ich upływie. Tak stanowi ustawa z 21 maja 1991 r. o związkach zawodowych (tekst jedn. DzU z 2001 r. nr 79, poz. 854 ze zm.).

Reklama
Reklama

[srodtytul]...poborowego[/srodtytul]

Szczególnej ochronie przed zwolnieniem z pracy podlegają też poborowi. Z takim pracownikiem szef ani nie rozwiąże umowy o pracę, ani jej mu nie wypowie w okresie między doręczeniem karty powołania do czynnej służby wojskowej a jej odbyciem. Wyjątek dotyczy tego, kto sam zażąda rozwiązania umowy o pracę.

Ochrona przed wypowiedzeniem bądź rozwiązaniem stosunku pracy nie obowiązuje przy upadłości i likwidacji pracodawcy oraz gdy do rozwiązania umowy o pracę dochodzi bez wypowiedzenia z winy pracownika. Wówczas jest to rozwiązanie na zasadach ogólnych.

Ponadto przy umowie podpisanej na okres próbny, jeżeli upływa on po powołaniu pracownika do wojska, uważa się ją za zawartą na czas nieokreślony. Ochronę poborowych reguluje ustawa z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony RP (tekst jedn. DzU z 2004 r. nr 241, poz. 2416 ze zm.).

[srodtytul]Duży może więcej[/srodtytul]

Reklama
Reklama

A teraz czas na konfrontację z ustawą o zwolnieniach grupowych. Sprawdźmy, jak się kształtuje kodeksowa ochrona w dużych firmach, które zwalniają z przyczyn niedotyczących pracownika. Tutaj ochrona przed zwolnieniem obejmuje:

– pracowników w wieku przedemerytalnym,

– pracownice w ciąży i na urlopie macierzyńskim (z wyjątkiem tych na okresie próbnym nieprzekraczającym miesiąca),

– członków zarządu zakładowej organizacji związkowej, wskazanych imiennie w uchwale tego organu,

– członków zakładowej organizacji związkowej upoważnionych do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy,

– członków rady pracowniczej przedsiębiorstwa państwowego,

– członków specjalnego zespołu negocjacyjnego lub europejskiej rady zakładowej,

– członków specjalnego zespołu negocjacyjnego, organu przedstawicielskiego lub przedstawiciela pracowników w spółce europejskiej,

– członków specjalnego zespołu negocjacyjnego, organu przedstawicielskiego lub przedstawiciela pracowników w spółdzielni europejskiej,

– członków specjalnego zespołu negocjacyjnego, zespołu przedstawicielskiego albo przedstawiciela pracowników w radzie nadzorczej spółki powstałej w wyniku połączenia transgranicznego spółek,

– członków rady pracowników lub pracowników uprawnionych do uzyskiwania od pracodawcy informacji i prowadzenia z nim konsultacji, określonych w porozumieniu, o którym mowa w art. 24 ustawy z 7 kwietnia 2006 r. o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji (DzU nr 79, poz. 550),

– powołanych do odbycia czynnej służby wojskowej, zastępczej, zasadniczej służby wojskowej lub przeszkolenia wojskowego,

– pracowników będących społecznymi inspektorami pracy w czasie trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu

– nieobecnych w pracy z przyczyn usprawiedliwionych – podczas urlopu (w tym wychowawczego), trwającego krócej niż trzy miesiące, i podczas innej absencji usprawiedliwionej, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.

[srodtytul] Zachowasz etat, ale stracisz na pensji[/srodtytul]

Wymienionym wyżej pracownikom pracodawca w ogóle nie wypowie umów o pracę z przyczyn leżących po jego stronie. Może jednak wypowiedzieć im warunki pracy i płacy. O tym fakcie też muszą wiedzieć związki zawodowe, a gdy zmiana warunków pracy lub płacy spowoduje obniżenie wynagrodzenia, pracownikom przysługuje dodatek wyrównawczy. Czas jego wypłacania jest uzależniony od tego, czy zmiana zasad zatrudnienia odbywa się w trybie grupowym czy indywidualnym i jakim pracownikom będzie on wypłacany.

Dodatek wyrównawczy może przysługiwać do końca okresu, w którym zatrudnieni korzystaliby ze szczególnej ochrony przed zwolnieniem z pracy, lub przez maksymalnie sześć miesięcy, lecz nie dotyczy osób pracowników przebywających na urlopach trwających co najmniej trzy miesiące, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika, jeśli upłynął już okres uprawniający pracodawcę do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.

Dodatek wyrównawczy – jako różnicę między wynagrodzeniem z okresu poprzedzającego zmianę warunków płacy a tym zmodyfikowanym – oblicza się według zasad stosowanych przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy. Przesądza o tym § 7 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy (DzU nr 62, poz. 289 ze zm.).

Pracownicy pytają często, co z odprawą, gdy umowa o pracę rozwiąże się na skutek odrzucenia wypowiedzenia zmieniającego. Czy przysługuje?

Tak. Zarówno eksperci, jak i [b]Sąd Najwyższy (wyrok z 17 maja 2007 r., III BP 5/07, oraz z 16 listopada 2000 r., I PKN 79/00) [/b]twierdzą, że odprawę trzeba wypłacić, bo inicjatorem zmian, które spowodowały odrzucenie wypowiedzenia zmieniającego i w konsekwencji rozwiązanie stosunku pracy, jest pracodawca. Zatem przyczyna rozstania nie leży po stronie pracownika. Warto też wiedzieć, że roszczenia o odprawę, podobnie jak inne związane ze stosunkiem pracy, przedawniają się z upływem trzech lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.

[b] Komu i jaką ochronę gwarantuje ustawa z 13 marca 2003 r. - [link=http://www.rzeczpospolita.pl/pliki/prawo/pdf/ochrona_gwarantowana_ustawa.pdf]zobacz pdf[/link][/b]

[b]Uwaga![/b]

Żadna ochrona nie działa dla nikogo, gdy do rozwiązania stosunków pracy dochodzi z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy (art. 7 ustawy i art. 41 [sup]1[/sup] k.p.).

[ramka] [b]Zobacz cały poradnik [link=http://www.rp.pl/temat/380162.html]Co zrobić żeby cię nie zwolnili[/link][/b] [/ramka]

[ramka][b]Zobacz też poradnik [link=http://www.rp.pl/temat/389622_Pracownik_idzie_do_sadu.html]Pracownik idzie do sądu[/link][/b][/ramka]

[ramka][i][b]Podstawa prawna:[/b]

[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=CF764C23EE4215F3EE51934DB99C87E2?id=169524]- Ustawa o szczególnych zasadach przeprowadzania zwolnień z przyczyn niedotyczących pracowników (DzU nr 90, poz. 844 z późn. zm.),[/link]

[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=8B5707409232136D119E5631A6114E4E?id=162202]- Ustawa z 21 maja 1991 r. o związkach zawodowych (tekst jedn. DzU z 2001 r. nr 79, poz. 854 ze zm.),[/link]

[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=3287833B53CEBBFA1420ACBA1BDC318E?id=175560]- Ustawa z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony RP (tekst jedn. DzU z 2004 r. nr 241, poz. 2416 ze zm.),[/link]

[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=4F7FC027B69E8139E7335D5D4518528B?id=181671]- Ustawy z 7 kwietnia 2006 r. o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji (DzU nr 79, poz. 550),[/link]

[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=04C44A3466F2F7FB044C85749F297F87?id=73966]- Rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy (DzU nr 62, poz. 289 ze zm.),[/link]

[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=BBA7E10EDEA0B5DD9B0177AA394762F0?id=355730]- Ustawa z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 90, poz. 594 ze zm.), [/link]

[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=8FC68518F073C526E072EC3C01A74F7A?id=167044]- Rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (DzU z 2002 r. nr 163, poz. 1348 ze zm.),[/link]

[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=EF061668A059154FBA666FD0EA3224C1?id=174592]- Ustawa z 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki; (DzU z 2004 r. nr 179, poz. 1843 ze zm.),[/link]

[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=242438]- Rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 17 października 2007 r. w sprawie przyznawania osobie niepełnosprawnej środków na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej albo na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej (DzU nr 194, poz. 1403 ze zm),[/link]

[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=6E7BD714D78073CEB65D53ECF7751266?id=74999]- Ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (DzU nr 88, poz. 553 z późn. zm.(7), [/link]

[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=F71436948A00CA040DF9E97D9966D8CB?id=342154]- Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 17 lutego 2010 r. w sprawie przyznawania bezrobotnemu środków na podjęcie działalności na zasadach określonych dla spółdzielni socjalnych (obowiązuje od 17 marca 2010 r. DzU nr 30, poz. 155),[/link]

[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=C0180CDFB4A9C63C459F1B75B60F19DF?id=308534]- Rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 17 kwietnia 2009 r. w sprawie dokonywania refundacji kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy dla skierowanego bezrobotnego oraz przyznawania bezrobotnemu środków na podjęcie działalności gospodarczej (DzU nr 62, poz. 512[/link] ze [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?n=1&id=342152]zmianą od 17 marca 2010 r. – DzU z 2010 r. nr 30, poz. 156),[/link]

[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0187785C43CE29CD1FF953B08F2BF6B6?id=242438]- Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 17 października 2007 r. w sprawie przyznania osobie niepełnosprawnej środków na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej albo na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej (DzU nr 194, poz. 1403 ze zm.),[/link]

[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=9F0B4A489EDD3ED48B8C6CB64EEF8752?id=321141]- Ustawa o praktykach absolwenckich (DzU nr 127, poz. 1052),[/link]

[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=AE89BF528781D2C42167CAF23691862B?id=76037]- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21 ze zm.).[/link][/i][/ramka]

Skoro już wiemy, jak przebiegają zwolnienia w dużej firmie, to sprawdźmy, kto może spać spokojnie. Najpierw jednak przypomnijmy sobie, jakich pracowników chroni kodeks pracy. Utraty pracy nie musi się obawiać pracownica w ciąży oraz przebywająca na urlopie macierzyńskim.

Takiej osobie pracodawca nie może ani wypowiedzieć umowy o pracę, ani jej rozwiązać. Z ochrony przed zwolnieniem z pracy korzystają też ojcowie – pracownicy przebywający na urlopie ojcowskim.

Pozostało jeszcze 97% artykułu
Reklama
Zawody prawnicze
Prokuratorzy o jednej z ostatnich decyzji Adama Bodnara: "To ageizm"
Prawnicy
Waldemar Żurek: To jest jasne, że postawiłem wszystko na jedną kartę
Dobra osobiste
Coldplay zapłaci za ujawnienie romansu? Prawnicy o szansach pozwu Andy'ego Byrona
Prawo
Prostsza sprzedaż otrzymanej nieruchomości. Jest podpis prezydenta
Nieruchomości
Wysokie kary za budowę szopy w ogrodzie. Ważna jest odległość od działki sąsiada
Reklama
Reklama