Wojewódzkie sądy administracyjne w Warszawie i Białymstoku kilkakrotnie orzekały, że postępowanie Straży Granicznej z uchodźcami jest nielegalne.
– Chodziło o same czynności przekazania uchodźców na linię granicy, ale też o nielegalność postanowień wydawanych przez Straż Graniczną na podstawie przepisów wydanych w zeszłym roku – tłumaczy Marta Górczyńska, prawniczka Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka.
Sądy orzekają, że przepisy, na podstawie których uchodźcy są zawracani do Białorusi, naruszają Konstytucję RP, konwencję genewską w sprawie statusu uchodźców i Kartę Praw Podstawowych UE. W rezultacie działań Straży Granicznej cudzoziemcy są pozbawiani możliwości złożenia wniosków o ochronę międzynarodową.
Czytaj więcej
Odmowa wydania zezwolenia na pobyt w nadgranicznej strefie z Białorusią wymaga decyzji administracyjnej.
Funkcjonariusze zrzeszeni w związkach zawodowych oficjalnie nie chcą się wypowiadać i odsyłają do rzecznika prasowego komendanta głównego Straży Granicznej. Nieoficjalnie zaś przyznają, że boją się odpowiedzialności karnej.
– Żaden nie otrzymał nigdy rozkazu na piśmie, zawsze były ustne. Ale nawet gdyby były na papierze, nie uwolniłoby to funkcjonariuszy od odpowiedzialności – mówi Marta Górczyńska. I wyjaśnia, że odpowiedzialność osoby, która wykonuje niezgodny z prawem rozkaz, jest niezależna od odpowiedzialności rozkazodawcy. Funkcjonariuszom grozi więc odpowiedzialność za przestępstwo określone w art. 231 kodeksu karnego, czyli przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków przez funkcjonariusza publicznego. Mogą być też pociągnięci do odpowiedzialności za przestępstwa pospolite – narażenie człowieka na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia, nieudzielenie pomocy czy też za porzucenie małoletniego w lesie.
– Przygotowujemy poradnik dla funkcjonariuszy. Zgodnie z art. 63 ustawy o Straży Granicznej są oni zobowiązani do odmowy wykonania rozkazu lub innego polecenia, jeżeli łączyłoby się to z popełnieniem przestępstwa. O takiej odmowie funkcjonariusz powinien zameldować pisemnie komendantowi głównemu SG – mówi Marta Górczyńska. Dodaje, że funkcjonariuszom, których spotkają negatywne konsekwencje odmowy wykonania rozkazu, Helsińska Fundacja Praw Człowieka udzieli pomocy prawnej.
– Funkcjonariusze powinni się bać. Żaden nie będzie mógł się już zasłaniać niewiedzą. Od początku prawnicy mówili, że push backi są nielegalne. Funkcjonariusze mogą odpowiadać za każde przestępstwo związane push backiem. Zwłaszcza wobec dzieci – mówi dr Witold Zontek, karnista z Uniwersytetu Jagiellońskiego.
