Kontrola zbyt długich śledztw

O 36 wzrosła w ciągu ostatniego roku liczba śledztw, które trwają ponad pięć lat. Jest ich teraz 167 – wynika z danych Ministerstwa Sprawiedliwości, do których dotarła „Rz”. Spraw toczących od dwóch do pięciu lat jest 734, o 81 więcej niż w 2008 r.

– Tendencja jest niepokojąca i wskazuje na to, że prokuratura pracuje gorzej – mówi „Rz” poseł PiS Zbigniew Wassermann, były prokurator. Uważa, że zawodzi profesjonalizm i nadzór, czego przykładem jest sprawa dotycząca zabójstwa Krzysztofa Olewnika.

Najwięcej długotrwałych śledztw jest w Prokuraturze Apelacyjnej w Warszawie – 167 ponaddwuletnich i 56 trwających przeszło pięć lat (to do niej trafia zdecydowana większość kluczowych spraw). Na drugim miejscu są prokuratorzy z apelacji katowickiej – 129 spraw ponaddwuletnich i 32 ponadpięcioletnie.

[wyimek][b]167 śledztw[/b] w kraju toczy się dłużej niż pięć lat, rok temu takich spraw było o 36 mniej[/wyimek]

Gdzie nie ma problemu? Z danych resortu wynika, że najmniej wieloletnich śledztw jest w apelacji gdańskiej – tylko dwa toczą się ponad pięć lat. Dobre wyniki mają prokuratury poznańskie i szczecińskie. A w słupskiej żadna ze spraw nie trwa dłużej niż dwa lata.

[srodtytul]Trzy miesiące to teoria[/srodtytul]

Dlaczego śledztwa toczą się tak długo? Chce to wyjaśnić prokurator krajowy Edward Zalewski. Zlecił przegląd ponaddwuletnich spraw. – Lustracja ma odpowiedzieć na pytanie, jakiego rodzaju to sprawy, dlaczego tyle trwają i jakie podjęto działania, by się uporać z problemem. Do 30 listopada prokuratorzy apelacyjni mają przedstawić wyniki – mówi „Rz” Katarzyna Szeska, rzecznik Prokuratury Krajowej.

Już dziś wiadomo, że wśród „rekordzistów” są sprawy gospodarcze, o milionowe nadużycia i pranie pieniędzy.

Według przepisów postępowania prokuratorskie powinny trwać do trzech miesięcy, ale często są wielokrotnie przedłużane.

Najdłużej toczy się sprawa zabójstwa szefa policji, gen. Marka Papały, którą prokuratorzy próbują rozwikłać już 11. rok. Właśnie oskarżyli dwie pierwsze osoby – pruszkowskich gangsterów Andrzeja Z. ps. Słowik i Ryszarda B. Ale domniemany zleceniodawca, polonijny biznesmen Edward Mazur, wciąż jest poza zasięgiem naszego wymiaru sprawiedliwości. 

Niewiele krócej, ósmy rok, trwa śledztwo przeciwko byłemu szefowi PZU Życie Grzegorzowi Wieczerzakowi. W 2001 r. zarzucono mu spowodowanie 173 mln zł strat w majątku firmy, a sprawę porównywano do afery FOZZ.

W 2002 r. akt oskarżenia trafił do sądu, ale okazał się kompromitacją śledczych. Oparli go na stwierdzeniach niekompetentnej biegłej, która źle wyliczyła straty, jakie miał spowodować Wieczerzak.

Dlatego zapewne wyjdzie on z afery obronną ręką. Prokuratorzy wycofują się z trzech spośród czterech zarzutów, bo nowa opinia biegłych jest korzystna dla byłego szefa PZU Życie.

– Myślę, że oskarżą mnie najwyżej o niedbałość lub zły zakup reklam – mówi „Rz” Wieczerzak.

[srodtytul]Trudna współpraca z zagranicą[/srodtytul]

Sprawa lobbysty Marka Dochnala, w której jest podejrzany m.in. o pranie pieniędzy, trwa piąty rok. Dlaczego tak długo? – Konieczność zasięgania pomocy prawnej z wielu krajów, m.in. ze Szwajcarii – tłumaczy Zbigniew Pustelnik z Prokuratury Apelacyjnej w Katowicach.

Finału dotąd nie znalazła też, trwająca od 2006 r., sprawa byłego ministra skarbu Emila Wąsacza. Jest on podejrzany o niedopełnienie obowiązków. Tu również najwięcej czasu zajmuje zagraniczna pomoc prawna.

– Musimy przesłuchać jeszcze kilku świadków – doradców prywatyzacyjnych w Wielkiej Brytanii – mówi „Rz” Krzysztof Trynka, rzecznik Prokuratury Apelacyjnej w Gdańsku.

Od zagranicznej pomocy – ale z USA – zależą też losy „wątku finansowego” tego samego śledztwa, w którym prokuratorzy badają, skąd pochodziły pieniądze na zakup akcji PZU przez holenderskie Eureko. – Od pięciu lat USA nie przekazują nam potrzebnych informacji. Także Holandia, gdzie jest siedziba Eureko, nie wykonała pomocy prawnej – wylicza Trynka.

Jednak nie zawsze obiektywne przyczyny wpływają na tempo spraw. Od siedmiu lat warszawska prokuratura bada inwestycje i gospodarcze interesy gangu pruszkowskiego. O sprawie było głośno, gdy prowadzącą ją prokurator przyłapano, jak w 2003 r. spędzała sylwestra w towarzystwie ludzi mafii pruszkowskiej. Minęły lata, zmieniali się śledczy, ale efektów brak.

Jak można zaradzić przedłużaniu śledztw?

– Dziś prokurator przeprowadza niezliczoną ilość dowodów, przesłuchuje kilkuset świadków. To ekstremalnie wydłuża śledztwo. A tymczasem powinien zabezpieczyć tylko główne dowody dla sądu. Należałoby również wprowadzić instytucję sędziego śledczego – uważa prof. Piotr Kruszyński, karnista z Uniwersytetu Warszawskiego.