12 lipca 2012 roku grupa naukowców pod przewodnictwem profesora Stephena Hawkinga i rosyjskiego miliardera Jurija Milnera ogłosiła w londyńskiej siedzibie Royal Society rozpoczęcie programu badawczego Breakthrough Initiatives (pol. Przełomowe Inicjatywy).
Zadaniem tego projektu jest badanie wszechświata i poszukiwanie naukowych dowodów na istnienie życia poza Ziemią. Program Breakthrough Initiatives został podzielony na cztery projekty naukowe: Breakthrough Listen, Breakthrough Message, Breakthrough Starshot i Breakthrough Watch. Pierwszy z nich zajmuje się skanowaniem przestrzeni kosmicznej w poszukiwaniu sygnałów radiowych nadawanych przez cywilizacje pozaziemskie.
Jest to najbardziej kompleksowa i precyzyjna tego typu inicjatywa badawcza w historii. Breakthrough Listen wykorzystuje trzy potężne narzędzia obserwacyjne: radioteleskop Green Bank w Wirginii Zachodniej w Stanach Zjednoczonych, 64-metrowy radioteleskop australijski w Parkes Observatory oraz zarządzany przez Uniwersytet Kalifornijski teleskop optyczny Automated Planet Finder w Obserwatorium Licka. Breakthrough Listen jest programem 10-letnim, na który przeznaczono 100 milionów dolarów.
Dawno, dawno temu w odległej galaktyce
25 kwietnia 2017 r. naukowcy pracujący dla Breakthrough Listen ogłosili, że odebrali 15 szybkich sygnałów radiowych z odległej o 3 miliardy lat świeltnych niewielkiej galaktyki FRB 111102. Pierwszy tego typu sygnał został zarejestrowany już 10 lat temu przez zespół profesora astronomii Duncana Lorimera i Davida Narkovica. Stąd też nazwano go Sygnałem Lorimera (ang. „Lorimer burst") lub Szybkim Sygnałem Radiowym (ang. Fast Radio Burst, FRB). Czas jego trwania nie przekracza 5 milisekund i wykazuje natężenia strumienia o sile 30 Jy (jednostek natężęnia strumienia radiowego obiektów kosmicznych). Pochodził z części nieba odległego o 3 stopnie od Obłoku Magellana.
Analiza fali radiowej wykazała, że pierwszy FRB pochodzi z galaktyki odległej o co najmniej jeden gigaparsek (ok. 3,6 miliarda lat świetlnych). Sygnał zachował siłę, mimo że musiał przejść przez ogromne skupiska elektronów. Oznacza to, że pochodził z bardzo silnego źródła. W ciągu 90 godzin od rejestracji Sygnału Lorimera urządzenia pomiarowe nie zarejestrowały kolejnych takich fal. Naukowcy uznali, że był on spowodowany odległym w czasie i przestrzeni wybuchem supernowej lub zderzeniem dwóch gwiazd neutronowych.
W 2012 roku radioteleskop Arecibo w Portoryko odebrał podobny sygnał z kierunku znajdującego się na północnej części nieba gwiazdozbioru Wodnika. Tym razem jednak naukowcy uważali, że fala powstała poza galaktyką i była spowodowana dyspersją (załamaniem) plazmy. Podobnie tłumaczono cztery krótkie sygnały radiowe, które zarejestrował w 2013 roku radioteleskop w Parkes Observatory.
List od E.T.?
Niektórzy naukowcy uważają, że każdego dnia może powstawać nawet 10 tysięcy takich sygnałów. Jednak ich detekcja wymaga urządzeń o niezwykłej czułości.
Takie narzędzia posiada działający od zeszłego roku program Breakthrough Listen. Współpracujące w ramach tego projektu teleskopy Green Bank i Parkers skanują fale radiowe z kosmosu w częstotliwości od 1 do 10 gigaherców. Są 50 razy bardziej wrażliwe niż pozostałe teleskopy i obejmują pięć razy więcej widma radiowego. Ale co najważniejsze, robią to 100 razy szybciej, dzięki czemu prawdopodobieństwo wykrycia kolejnych FRB znacznie się zwiększyły.
Sygnały, które zarejestrowano w tym roku, są dźwiękami o najwyższej częstotliwości 7 GHz.
Nowe odkrycie wzbudziło dyskusję w środowisku naukowym. Pojawiają się opinie, że zarejestrowane w tym roku FRB powstały na obszarach bardzo małych, wielkości zaledwie kilkuset kilometrów. Stąd też niektórzy astronomowie uważają, że mogą je wytwarzać jedynie bardzo gęste obiekty, jak czarne dziury lub gwiazdy neutronowe o olbrzymiej masie nazywane blitzarami (od niemieckiego słowa blitz – błyskawica).
Ciesząca się dużą popularnością wśród internautów hipoteza, że FRB mogą być sygnałami od cywilizacji pozaziemskich, nie znajduje obecnie żadnego potwierdzenia naukowego. ©?
