Od rozbrojenia do wolnych wyborów. 29 lat przemian w Kazachstanie

Materiał Partnera: Ambasada Republiki Kazachstanu

Po 29 latach reform Kazachstan jest państwem stabilnym politycznie i gospodarczo, a w jego budowaniu czynnie uczestniczą opozycja i obywatele.

Od czasu odzyskania niepodległości w 1991 roku władze Kazachstanu konsekwentnie wdrażają w kraju reformy gospodarcze, polityczne i społeczne. Kolejny etap zmian, wraz z objęciem urzędu w 2019 roku, zapoczątkował Kassym-Żomart Tokajew. Nowy prezydent ogłosił realizację koncepcji "państwa słuchającego", w którym opinia publiczna zyskała ważny głos w procesie kształtowania polityki, a wolność słowa i opinii stały się kluczowe. Nowa instytucja – Krajowa Rada Zaufania Publicznego – prowadzi otwarty dialog z przedstawicielami społeczeństwa na temat konkretnych propozycji reform ustawodawstwa i systemu administracji publicznej.

Tylko w ostatnim czasie władze Kazachstanu przyjęły ustawę "O pokojowych zgromadzeniach", a także wprowadziły zmiany w ustawach "O partiach politycznych", "O wyborach", "O parlamencie i statusie jego deputowanych" oraz zlikwidowały karę więzienia za zniesławienie.

Chroniąc podstawowe prawo do życia i godności człowieka, Kazachstan podpisał też Drugi Protokół Fakultatywny do Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, którego celem jest zniesienie kary śmierci.

Wzmocnienie roli parlamentu

Wyznaczone przez prezydenta Tokajewa na 10 stycznia 2021 roku wybory do Mażylisu (izby niższej parlamentu) oraz władz samorządowych – Maslikhatów również odbywają się na nowych zasadach. Te ostatnie – po raz pierwszy w historii – na podstawie list partyjnych.

W wyborach do Mażylisu kobiety i osoby młode mają zapewniony 30-procentowy udział na listach wyborczych. Z list rządzącego Nur Otan startuje 40 kobiet, w tym panie, które nie skończyły 29 lat, co stanowi 31,7 proc. wszystkich kandydujących. Kazachski parlament już dziś ma drugi co do wielkości wskaźnik reprezentacji kobiet wśród krajów Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej.

Powstał także Parlamentarny Instytut Opozycyjny. Teraz wybory jednego przewodniczącego i dwóch sekretarzy stałych komisji Mażylisu Parlamentu będą odbywać się spośród deputowanych opozycji parlamentarnej.

Ponadto, opozycja parlamentarna jest uprawniona do zainicjowania przesłuchań parlamentarnych co najmniej raz w ciągu jednej sesji, a także do określania porządku dziennego tzw. tury pytań do Rządu co najmniej dwa razy w ciągu jednej sesji. Jednocześnie, przewodniczący frakcji partii politycznych mają zagwarantowane prawo do zabierania głosu podczas wspólnych posiedzeń Izb Parlamentu, posiedzeń plenarnych Mażylisu Parlamentu, posiedzeń komisji stałych, grup roboczych, przesłuchań parlamentarnych i innych przedsięwzięć.

Wprowadzono również ułatwienia w rejestrowaniu partii politycznych. Chcąc zarejestrować partię wystarczy dziś zebrać 20 tys. podpisów, o połowę mniej niż dotychczas. Celem zmian było wzmocnienie roli parlamentu oraz włączenie w proces decyzyjny nowych grup społecznych. Reforma wpisuje się w światowy trend angażowania kobiet i młodych w politykę.

Wybory z licznymi obserwatorami

Jak podkreślają eksperci, wśród najważniejszych słów, które definiują nadchodzące wybory jest "otwartość" i "przejrzystość". Dotychczas (stan na 29 grudnia) Centralna Komisja Wyborcza Republiki Kazachstanu akredytowała 374 obserwatorów z 9 organizacji międzynarodowych: Międzyparlamentarnego Zgromadzenia Wspólnoty Niepodległych Państw, Komitetu Wykonawczego WNP, Organizacji Współpracy Islamskiej, Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (ODIHR) OBWE, Zgromadzenia Parlamentarnego OBWE, Szanghajskiej Organizacji Współpracy, Rady Współpracy Państw Turkijskojęzycznych, Organizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym, Parlamentu Zgromadzenie krajów turkijskojęzycznych i 26 państw obcych.

W wyborach (107 deputowanych na 5-letnią kadencję) startuje pięć partii politycznych: rządząca Nur Otan, Ak Zhol, Ludowa Partia Kazachstanu, Auyl oraz Adal. Wybory zbojkotowała Narodowa Partia Socjaldemokratyczna. To protest przeciwko trwającemu programowi reform politycznych.

Adal zapowiada m.in. rezygnację z obowiązkowych składek emerytalnych, zwiększenie dostępu do bezpłatnej edukacji i opieki zdrowotnej, zniesienie ograniczeń biznesowych oraz wprowadzenie instytucji upadłości konsumenckiej. Ak Zhol proponuje m.in. ograniczenie oprocentowania kredytów hipotecznych, konsumpcyjnych oraz dla MŚP oraz przyjęcie ustawy o upadłości konsumenckiej. Auyl chce stworzenia systemu pożyczek długoterminowych dla producentów rolnych, ułatwienia powrotu etnicznych Kazachów oraz utworzenia funduszu powierniczego na rzecz dzieci. Nur Otan ogłasza cztery priorytety do 2025 roku: zapewnienie każdemu obywatelowi równych szans, kształtowanie narodu intelektualnego, zrównoważony rozwój gospodarki regionalnej i stworzenie odpowiedzialnego "państwa słuchającego" z obywatelami pomagającymi w walce z korupcją. Z kolei członkowie Ludowej Partii Kazachstanu opowiadają się m.in. za rozwiązaniem Funduszu ubezpieczeń zdrowotnych , poprawą sytuacji mieszkaniowej ludności i obniżeniem wieku emerytalnego do 60 lat.

Przyszłość? Rozwój społeczny i gospodarczy

Od czasu uzyskania niepodległość Kazachstan przeszechodzi głębokie przemiany polityczne, społeczne i gospodarcze, co znajduje odzwierciedlenie w liczbach. Według Banku Światowego w rankingu "Doing Business 2020" Kazachstan zajmuje 25. miejsce na 190 krajów.

Kraj dynamicznie się rozwija. Od kilku lat wzrost PKB w Kazachstanie utrzymuje się na poziomie ponad 4 proc., a w 2019 roku wyniósł 4,5 proc. Dalszy rozwój gospodarczy kraju, to jeden z najważniejszych priorytetów kazachskich władz. Do 2050 roku Kazachstan zamierza dołączyć do grona 30 najbardziej rozwiniętych gospodarek świata.

Kazachstan to światowy lider w dziedzinie rozbrojenia nuklearnego. Tuż po odzyskaniu niepodległości prezydent Nazarbajew zdecydował o zamknięciu poligonu jądrowego w Semipałatyńsku, a następnie likwidacji 4. największego arsenału nuklearnego na świecie. To z inicjatywy Kazachstanu ONZ ogłosiła 29 sierpnia Międzynarodowym Dniem Działań Przeciwko Próbom Jądrowym.

Kazachstan stoi również na straży międzynarodowego bezpieczeństwa. W ostatnich latach republika przewodniczyła Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, Szanghajskiej Organizacji Współpracy, Organizacji Współpracy Islamskiej, pełniła także funkcję niestałego członka Rady Bezpieczeństwa ONZ. We wrześniu 2020 roku Kazachstan został przewodniczącym Konferencji na temat współdziałania i budowy środków zaufania w Azji (CICA) na lata 2020-2022.