Tarcza w politycznej mgle

– To tu zostaną zmontowane rakiety, które trafią do Polski – mówi major Thomas Atkins, gdy wchodzimy do wielkiego hangaru pośród nagich wzgórz kalifornijskiego wybrzeża. Vandenberg to drugi po bazie na Alasce składnik systemu wyrzutni antyrakietowych w USA. Trzecim ma być baza wyrzutni w Polsce.

– O, tak właśnie będą wyglądać – wyjaśnia Atkins, ekspert od obrony przeciwrakietowej, wskazując na 15-metrowej długości białe cielsko leżące pośrodku hali.

Jeszcze w lecie negocjacje szły w takim tempie, że wydawało się przesądzone, iż rakiety z Vandenbergu już za parę lat trafią do Polski. Jak dowiaduje się „Rz”, nowy polski rząd nie zamierza się spieszyć z rozmowami. Wątpliwości budzi między innymi możliwość użycia tarczy przeciw Rosji.

– Trudno powiedzieć z całą pewnością, czy administracja coś w tej sprawie ukrywa czy nie, choć nie wydaje mi się, by USA spodziewały się konfliktu z Rosją w przewidywalnej przyszłości – mówi „Rz” Victoria Samson, jedna z najbardziej znanych amerykańskich specjalistek od tarczy.Co więcej, jej zdaniem tarcza ma przed sobą jeszcze długą drogę, zanim stanie się w pełni sprawnym systemem.

Major Atkins w zasadzie to potwierdza, – System jest z pewnością w stanie poradzić sobie z jedną nadlatującą rakietą, może z dwiema. Ale już z trzema, nie mam pewności – mówi.

Mimo to przyszłość tarczy może być zupełnie inna. – Obawy Rosji mogą być przedwczesne, ale w przyszłości tarcza rzeczywiście mogłaby osłabić zdolności obronne Moskwy – mówi Samson. – Rosjanie mogą widzieć bazę w Polsce jako przyczółek do rozbudowy systemu. Amerykański rząd nie odpowiedział w przekonujący sposób na te zarzuty – dodaje ekspertka.

Profesor Keir Lieber z Uniwersytetu Notre Dame, współautor głośnego artykułu o amerykańskiej supremacji nuklearnej w jednym z zeszłorocznych numerów „Foreign Affairs”, uważa, że prawdziwy cel tarczy jest prawdopodobnie taki, jak twierdzi rząd.

Przyznaje jednak, że teoretycznie baza w Polsce mogłaby ugruntować amerykańską supremację nuklearną nad Rosją. Chodzi o zdolność przeprowadzenia ataku nuklearnego i powstrzymanie atomowej odpowiedzi przeciwnika.

Według Liebera Amerykanie już wkrótce osiągną taką właśnie przewagę nad Moskwą i Pekinem. – Można śmiało argumentować, że pierwsza instalacja w Polsce nie wpływa w znaczący sposób na bezpieczeństwo Rosji. Ale Rosjanie obawiają się, że to tylko początek, że kroków będzie więcej. Dopiero one pozwolą ostatecznie rozwiać wątpliwości co do tego, czy tarcza budowana jest z myślą o Iranie, czy z myślą o Rosji – mówi nam Lieber.

Inny powód sceptycyzmu polskich władz co do intencji Amerykanów to ich sprzeczne wypowiedzi o tym, co właściwie ma chronić tarcza.

– Początkowo USA mówiły, że celem instalacji w Europie jest obrona Ameryki. Teraz Waszyngton powtarza, że baza ma służyć obronie Europy. Myślę, że to zwykła figura negocjacyjna, próba przekonania sceptyków w Europie. Naprawdę trudno mi sobie wyobrazić, byśmy inwestowali 4 miliardy dolarów w coś, co nie służy bezpośrednio naszym interesom – mówi Samson.Lieber jest podobnego zdania. – Jeśli przyjmujemy, że zagrożeniem jest rzeczywiście Iran, to interceptory na Alasce mają niewielkie znaczenie. Europejska baza ma odgrywać w takim przypadku kluczową rolę dla obrony Ameryki – wyjaśnia w rozmowie „Rz”.

Przyciśnięty kolejnymi pytaniami Douglas Boothe, jeden z szefów MDA, który nadzoruje budowę systemu w Vandenbergu, niechętnie przyznaje, że tak właśnie jest: – Baza w Europie znacząco zwiększyłaby naszą zdolność obrony terytorium USA przed zagrożeniem ze strony Iranu.

Obraz amerykańskich intencji zacierają też takie wypowiedzi, jak niedawna szefa Pentagonu Roberta Gatesa, który zaproponował Rosjanom „opóźnienie aktywacji” systemu w Polsce i Czechach.

Major Atkins, który nie zajmuje się polityką, lecz techniką, nie bardzo wie, co właściwie miałoby to znaczyć. – Umieszczenie rakiet w silosach to dwa, góra trzy dni. Aktywacja reszty systemu: mniej więcej godzina – wyjaśnia.

Baza wyrzutni nie robi wielkiego wrażenia na laiku. Silos znajduje się pod ziemią, na powierzchni widać tylko płaską metalową pokrywę. Dziesięć silosów w Polsce, umieszczonych w dwóch rzędach po pięć, zajęłoby powierzchnię niewiele większą od boiska piłkarskiego.

Wątpliwości dotyczą też finansowej przyszłości programu. – Odczuwamy pewne napięcia budżetowe. Ostatnio zaczęliśmy nawet sporządzać analizy, żeby przewidzieć, z czego będziemy musieli zrezygnować, jeśli obetną nam 5, 10 czy 20 milionów dolarów – przyznaje major Atkins.

Eksperci są jednak zgodni co do tego, że przyszłość tarczy jest bezpieczna. – Nie należy się spodziewać dramatycznych zmian, bez względu na to, kto zostanie prezydentem. Postrzegane zagrożenie ze strony Iranu ma zbyt wielki wpływ na opinię publiczną w Ameryce – wyjaśnia Lieber.Victoria Samson zwraca uwagę na rolę wpływowych grup interesu, które stoją za programem. Prace w hangarze, w którym są „polskie” rakiety, prowadzi nie wojsko, lecz prywatna firma Orbital podnajęta przez koncern Boeing, który jest głównym wykonawcą tarczy.