Gmina odpowiada za brak lokalu socjalnego

Potwierdził to Sąd Najwyższy w uchwale z 7 grudnia 2007 r. wyjaśniającej wątpliwość prawną powstałą na tle sprawy wszczętej przez Tarnowską Spółdzielnię Mieszkaniową (TSM) przeciwko gminie.

Spółdzielnia uzyskała przeciwko kilku osobom wyroki eksmisyjne z powodu zalegania z opłatami za mieszkanie. Sąd jednak przyznał im prawo do lokalu socjalnego. Obowiązek zapewnienia takiego lokum ciąży – w myśl art. 14 ustawy z 2001 r. o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy – na gminie właściwej ze względu na miejsce położenia mieszkania, które ma być opróżnione. Do czasu zaoferowania przez gminę lokalu socjalnego osoba, której sąd przyznał to prawo, nie może być eksmitowana. W myśl art. 18 ust. 3 ustawy ciąży na niej obowiązek płacenia właścicielowi odszkodowania równego wysokości czynszu, jaki płaciłaby, gdyby nadal miała prawo do zajmowania lokum. Ponieważ byli członkowie tych opłat nie wnosili, TSM wystąpiła przeciwko nim do sądu z następną sprawą i uzyskała nakazy zapłaty.

Niezależnie od tego TSM pozwała do sądu gminę, domagając się zapłaty odszkodowania przewidzianego w obowiązującym wówczas art. 18 ust. 4 ustawy o ochronie lokatorów. W myśl tego przepisu, skoro gmina nie dostarczyła lokalu socjalnego, właścicielowi przysługiwało od niej odszkodowanie w wysokości różnicy między czynszem, jaki mógłby on uzyskać z wynajmu mieszkania, a odszkodowaniem, do którego płacenia obowiązana jest osoba oczekująca na lokal socjalny.

Jednakże w trakcie wskazanej sprawy art. 18 ust. 4 stracił moc wskutek uznania go przez Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z 23 maja 2006 r. (sygn. SK 51/05) za niezgodny z konstytucją. Od 1 stycznia 2007 r. obowiązuje nowy art. 18 ust. 5 ustawy o ochronie lokatorów, zgodnie z którym jeżeli gmina nie dostarczy lokalu socjalnego osobie uprawnionej z mocy wyroku, to właścicielowi przysługuje od niej roszczenie odszkodowawcze na podstawie art. 417 kodeksu cywilnego. Jest to tzw. odpowiedzialność z tytułu czynu niedozwolonego. Sądy rozpatrujące spór między TSM a gminą przyjęły, że tym czynem jest – bez względu na tego przyczyny – samo niezaoferowanie lokalu socjalnego.

„Delimitacja” między odpowiedzialnością gminy przewidzianą w starym art. 18 ust. 4 a odpowiedzialnością osoby mającej prawo do lokalu socjalnego nie budziła wątpliwości: czynsz czy opłaty obciążały tę osobę, różnica zaś między nimi a czynszem wolnym – gminę.

Odpowiedzialność oparta na art. 417 k.c. obejmuje pełną szkodę: rzeczywiście poniesioną stratę i utracone korzyści. Powstaje w związku z tym pytanie o stosunek między odpowiedzialnością wobec właściciela tych dwu podmiotów, tj. gminy i tej osoby, ponieważ zakresy ich odpowiedzialności niewątpliwie, choćby częściowo, się pokrywają. Ta zaś relacja zależy od charakteru odpowiedzialności tych dwu podmiotów.

Sąd okręgowy, do którego sprawa trafiła wskutek apelacji spółdzielni, zwrócił się do Sądu Najwyższego o wyjaśnienie, czy za osobę, której przysługuje prawo do lokalu socjalnego, gmina odpowiada solidarnie, czy jest to odpowiedzialność in solidum.

Sąd Najwyższy w uchwale wyjaśnił, że jest to odpowiedzialność in solidum. Ten jej rodzaj oznacza, że wierzyciel może dochodzić tego samego od dwóch lub więcej dłużników, ale podstawy ich odpowiedzialności są odmienne.

Jeśli zachodzą takie okoliczności, sąd powinien wyraźnie w wyroku określić skutki odpowiedzialności in solidum dla każdego z dłużników, czyli w tym wypadku gminy i osoby, której przysługuje prawo do lokalu socjalnego i która powinna do czasu jego uzyskania płacić za dotychczasowe mieszkanie. Nie może być oczywiście tak, że odszkodowanie, jakie w sumie uzyska właściciel lokalu, będzie wyższe niż jego szkoda.

Jednakże, ze względu na ramy pytania prawnego, do tej tak ważnej kwestii Sąd Najwyższy w uchwale już się nie odniósł. Być może jakieś wskazówki znajdą się w jej pisemnym uzasadnieniu. Wtedy powrócimy do tej sprawy (sygn. III CZP 121/07).

W myśl art. 417 kodeksu cywilnego za szkodę powstałą wskutek działania niezgodnego z prawem lub przez jego zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej odpowiada Skarb Państwa albo jednostka samorządu terytorialnego.