Projekt ustawy o ustroju m. st. Warszawy niezgodny z Konstytucją RP?

Samorządowcy i prawnicy nie mają wątpliwości: projekt ustawy o ustroju miasta stołecznego Warszawy autorstwa PiS (druk sejmowy nr 1259) jest niezgodny z Konstytucją RP. Jest także pełen błędów i wewnętrznych sprzeczności, a jego uchwalenie nie poprawi jakości życia mieszkańców. Zgodnie z projektem Warszawa wraz z 33 okalającymi ją gminami ma tworzyć nowe miasto stołeczne Warszawa – metropolitalną jednostkę samorządu.

Gdzie stolica?

– To jest jakieś science fiction – mówi Stefan Płażek z Uniwersytetu Jagiellońskiego. – Warszawa, pozbawiona przymiotu stołeczności, zdegradowana do pozycji zwykłej gminy, zarządzanej przez burmistrza, który jest jednocześnie prezydentem miasta stołecznego Warszawy wykonującym zadania zarządu i starosty powiatowego. Jednocześnie – i to bez zmiany konstytucji – do rangi stolicy państwa podniesione zostają Łomianki, Karczew, Wołomin i każda z pozostałych 33 gmin tworzących to nowe miasto stołeczne – dodaje prawnik.

Tymczasem na mocy art. 29 konstytucji stolicą Polski jest Warszawa.

– To jest przepis o charakterze normatywnym – mówi Maciej Kiełbus, partner w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners. – Tym samym ustawodawca powinien go odczytywać zgodnie z jego treścią i respektować.

W przeciwnym razie można by przyjąć, że stolicą Polski nie jest położone w województwie mazowieckim miasto, tylko np. położona w województwie lubelskim, powiecie biłgorajskim, gminie Frampol wieś.

Unia personalna

Kolejną wątpliwość prawników budzą przepisy mówiące o tym, że prezydent miasta stołecznego Warszawy jest jednocześnie burmistrzem gminy Warszawa. Oznacza to, że swojego burmistrza nie będą wybierali jedynie mieszkańcy gminy Warszawa, lecz wszystkie 33 gminy tworzące miasto stołeczne.

– Taka konstrukcja rodzi pytania o zgodność z art. 16 ust. 1 konstytucji, zgodnie z którym ogół mieszkańców jednostki zasadniczego podziału terytorialnego (a więc gminy) stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową – mówi Bernadeta Skóbel, radca prawny Związku Powiatów Polskich. – Jednocześnie z treści art. 169 konstytucji wynika, że samorządy wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów wykonawczych i stanowiących.

Ustanowienie takiej unii personalnej w połączeniu z zasadami wyboru burmistrza gminy/prezydenta miasta stołecznego może być też niezgodne z art. 170 konstytucji, który pozwala mieszkańcom odwołać w referendum organ wykonawczy gminy.

– Co będzie, gdy mieszkańcy gminy Warszawa odwołają burmistrza Warszawy? Czy będzie to jednoznaczne z odwołaniem prezydenta miasta stołecznego? Analiza projektu nie daje na te pytania odpowiedzi, którą dałoby się pogodzić z art. 170 konstytucji – wskazuje Skóbel.

Superpowiat i centralizacja zadań

Nowa Warszawa ma być też superpowiatem. To jego władze (prezydent i rada) będą decydować o sieci szpitali czy szkół ponadpodstawowych (licea, technika, zawodówki). To obsługujący je urząd będzie wydawał prawa jazdy, pozwolenia na budowę czy nadzorował proces budowlany i świadczył usługi mieszkańcom, które obecnie są wykonywane przez dziewięć różnych starostw powiatowych.

To nie koniec centralizacji. Projekt przewiduje też możliwość przejęcia przez miasto stołeczne wszystkich zadań i kompetencji wchodzących w jego skład gmin.