Tomasz P. Terlikowski: Zachować wierność zasadom

Wojna ani słuszność czyichś aspiracji nie zwalnia z konieczności oceny etycznej. Jedną z fundamentalnych zasad klasycznego myślenia moralnego jest to, że cel nie uświęca środków.

Publikacja: 26.08.2022 17:00

Tomasz P. Terlikowski: Zachować wierność zasadom

Foto: AFP

Trudno nie zgodzić się z Jurijem Felsztyńskim, gdy ten przekonuje, że za zamachem na Aleksandra Dugina, którego ofiarą padła jego córka (choć możliwe jest też, że to ona była jego celem), stoją putinowskie służby. I terrorystyczny styl działania, i sposób wykorzystania tego zdarzenia przypominają wcześniejsze akcje reżimu Putina. Trudno też na poważnie traktować błyskawiczne wyjaśnienie sprawy – rzekoma zamachowczyni ma wszystkie cechy, które mogą nakręcać nienawiść do Ukrainy i Ukraińców. To wszystko sprawia, że trudno na serio wiązać ów zamach z Ukrainą, która zresztą zdecydowanie zaprzecza, by miała z nim cokolwiek wspólnego. I ja tym zapewnieniom wierzę.

Czytaj więcej

Tomasz P. Terlikowski: Rosja, imperium kolonialne

W mediach społecznościowych, jak zwykle w takich sytuacjach, rozgorzała emocjonalna debata. Część z jej uczestników od razu wyraziła zachwyt tym, że zginęła osoba mająca paskudne poglądy, będąca przedstawicielem zbrodniczego reżimu, inni podkreślali, że jeśli za sprawą stali Ukraińcy, to mieli pełne prawo to zrobić. Jak zwykle pojawiły się argumenty nawiązujące do „sztyletników” z powstania styczniowego czy z zamachów na funkcjonariuszy państwa okupacyjnego w czasie II wojny światowej.

Każdy z tych argumentów trzeba i warto rozważyć osobno – bo kryją się za nimi fundamentalne problemy etyczne. Co do poglądów Darii Duginy i jej ojca nie ma wątpliwości, że były one nie tylko paskudne, ale też zbrodnicze. Tyle że samo wyznawanie zbrodniczych poglądów nie jest jeszcze powodem do zabicia kogoś. Takie poglądy jak Dugin i jego córka wyznaje wielu ludzi, a żeby za nie karać, niezbędny jest jakiś trybunał, a nie zamach terrorystyczny. Jeśli chodzi o bycie przedstawicielem zbrodniczego reżimu, to ani Dugin, ani jego córka nie byli żołnierzami czy funkcjonariuszami służb (przynajmniej nie oficjalnie), co oznacza, że – choć trwa wojna – nie wolno ich było tak po prostu zabić. Wszystkie zasady etyki wojskowej zakładają, że nawet w czasie wojny życie cywilów powinno być maksymalnie chronione. I to, że Rosjanie nie są wierni tej zasadzie, nie oznacza, że wolny świat ma z niej rezygnować. Tym bowiem różnimy się od Rosjan, że staramy się zachować wierność zasadom, nawet w sytuacji okrutnej wojny.

Co do poglądów Darii Duginy i jej ojca nie ma wątpliwości, że były one nie tylko paskudne, ale też zbrodnicze. Tyle że samo wyznawanie zbrodniczych poglądów nie jest jeszcze powodem do zabicia kogoś. 

Argumenty z historii Polski także nie mogą być rozstrzygające. Warto przypomnieć, że jednym z zarzutów – niejedynym – wobec potencjalnej beatyfikacji Romualda Traugutta jest właśnie działanie sztyletników, choć nie znamy jego stosunku do tych działań. Akceptacja narzędzi terrorystycznych jest istotnym problemem dla oceny moralnej.

Czytaj więcej

Tomasz P. Terlikowski: Zobaczyć Jezusa w skrzywdzonych

Dlaczego warto o tym pisać i zastanawiać się nad tym problemem? Wojna deprawuje wszystkie strony, pozbawia nas empatii i odbiera zdolność adekwatnej oceny moralnej. To dlatego tak istotne jest, by obok teorii wojny sprawiedliwej pamiętać także o etyce prowadzenia wojen, o zasadach moralnych związanych z tym, co ze swojej istoty jest niewątpliwie złem. Obok ius ad bellum, czyli zasad prawnych przyznających państwu w określonych okolicznościach prawo, a niekiedy obowiązek prowadzenia wojny, istnieje jeszcze ius in bello, czyli zbiór zasad regulujących, co nawet w czasie wojny jest dopuszczalne prawnie i moralnie, a co nie. I trzeba o tym zawsze pamiętać, by nie wpaść w otchłań barbarzyństwa.

Plus Minus
Podcast „Posłuchaj Plus Minus”: AI. Czy Europa ma problem z konkurencyjnością?
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Plus Minus
„Psy gończe”: Dużo gadania, mało emocji
Plus Minus
„Miasta marzeń”: Metropolia pełna kafelków
Plus Minus
„Kochany, najukochańszy”: Miłość nie potrzebuje odpowiedzi
Materiał Promocyjny
Bank Pekao wchodzi w świat gamingu ze swoją planszą w Fortnite
Plus Minus
„Masz się łasić. Mobbing w Polsce”: Mobbing narodowy