Każdy, kto rozumie Amerykę, wie, że to w ośrodkach akademickich urabia się polityczna opinia elity. To na najważniejszych uniwersytetach USA wykuwała się polityka, która doprowadziła do rozbicia Sowietów i uwolnienia Polski. To z ich murów wyszły takie postaci, jak Brzeziński, Pipes czy Kissinger.
Rozumiał to kardynał Wojtyła. Podczas ostatniej swej wizyty przed wyborem na papieża spędził kilka godzin na Uniwersytecie Harvarda, dyskutując – a jakże – o aktualnej polityce. Jasne było dla niego, jak krótka jest w Ameryce droga z sali wykładowej do najważniejszych gabinetów nad Potomakiem.
To na uniwersytetach może się skończyć polski amerykański sen o współpracy na dobre i na złe. Dlatego strategia powinna być jasna: trzeba ratować, co jest do uratowania. Najbliższym testem na mądrość polskich reakcji będzie mianowanie składu Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej na kolejną kadencję. Premier powinien jeszcze raz powołać Barbarę Engelking.
Byłby to widoczny znak, że Polska ma tę samą wolę dialogu co dawniej. Do tego to po prostu nie jest dobry czas na zmiany. Badania Engelking zamieszczone we właśnie wydanej książce „Dalej jest noc" są przykładem na to, że o wojnie i relacjach polsko-żydowskich w czasie Holokaustu potrafi ona pisać spokojnie, dokładnie, bez urażania kogokolwiek, dokumentując źródłami niemal każde zdanie.
Polska powinna dać jasny sygnał, że są u nas prowadzone badania, także krytyczne. Prace powstają nie wśród politycznych rachub, ale w Polskiej Akademii Nauk. Pożytków zresztą z głośnej już książki jest więcej: pokazuje, jak ważne są nowoczesne (mikrohistoryczne) studia nad II wojną światową.
