Więcej Polaków oszczędza

Dobra wiadomość jest taka: liczba oszczędzających Polaków rośnie. W 2008 r. 41 proc. z nas deklarowało, że odkłada pieniądze. Teraz odsetek ten wynosi 59 proc. – wynika z najnowszego badania „Postawy Polaków wobec finansów" przeprowadzonego na zlecenie Fundacji Kronenberga przy Citi Handlowym. W ciągu ostatnich pięciu lat liczba osób deklarujących brak jakichkolwiek nadwyżek finansowych spadła aż o jedną trzecią.

Co istotne, owe 59 proc. to ludzie, którzy – jak sami twierdzą – faktycznie odkładają nadwyżki finansowe. Przekonanie o tym, że tak powinno się robić, jest powszechniejsze, bo aż 67 proc. ankietowanych przyznaje, że oszczędzanie ma sens. Nie zawsze potrafimy jednak postępować zgodnie z tą zasadą. W kwestii oszczędzania, podobnie jak w wielu innych, nierzadko wykazujemy słomiany zapał.

W innych krajach odkładają więcej

Nie mamy, niestety, powodu do zadowolenia, gdy porównujemy się z innymi narodami. Polskie gospodarstwa domowe, jeśli chodzi o wysokość odkładanych kwot w proporcji do dochodów, wypadają stosunkowo blado na tle krajów UE. Według danych Eurostatu Polacy odkładają tylko 4,8 proc. swoich zarobków, podczas gdy Czesi – 10,6 proc., Słowacy – 8,2 proc., Węgrzy – 7,4 proc., Portugalczycy – 12 proc., nie wspominając już o Francuzach (15,2 proc.), Niemcach (16,4 proc.) i Szwajcarach (23,1 proc.).

Ci, którzy racjonalnie podchodzą do swoich domowych finansów, z roku na rok radzą sobie lepiej. Coraz więcej oszczędzających robi to wzorcowo, czyli systematycznie. Co miesiąc pewną kwotę odkłada 16 proc. ankietowanych, podczas gdy w 2013 r. było to 7 proc. Korzystnie zmieniają się też cele oszczędzania. W 2013 roku tylko co piąta osoba (18 proc.) odkładała z myślą o przyszłości swojej oraz najbliższych, niemal tyle samo (17 proc.) oszczędzało, żeby sfinansować swoje drobne przyjemności (bilety do kina, kosmetyczka). Obecnie proporcje te znacznie się zmieniły; 28 proc. wybiera bezpieczeństwo, 29 proc. oszczędza dla zasady – bez określania konkretnego celu, a tylko 7 proc. na potrzeby czysto konsumpcyjne.

Więcej zarabiamy, mniej wydajemy

Taki poprawiający się obraz skłonności Polaków do oszczędzania to może być efekt m.in. wzrostu wynagrodzeń w naszym kraju. Od 2008 do 2015 r. realne dochody gospodarstw domowych, po uwzględnieniu inflacji, zwiększyły się o 10,5 proc.

Według danych GUS sytuacja finansowa gospodarstw domowych jest coraz lepsza. Przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na osobę wyniósł w ubiegłym roku 1340 zł i był realnie wyższy o 3,2 proc. w porównaniu z rokiem 2013. Przeciętne miesięczne wydatki w przeliczeniu na osobę sięgnęły z kolei 1079 zł, a ich realny wzrost wyniósł 1,6 proc. W 2014 r. wydatki gospodarstw domowych stanowiły 80,5 proc. ich dochodów, a w 2013 r. – 81,7 proc.

Jak widać, dochody rosły szybciej niż wydatki i w naszych portfelach zostawało więcej pieniędzy, które można było odłożyć.

Te twarde dane statystyczne znajdują potwierdzenie w wynikach badania Fundacji Kronenberga przy Citi Handlowym. Wyraźnie maleje grupa osób twierdzących, że wszystkie swoje dochody musi wydawać na bieżące utrzymanie. Obecnie taką deklarację składa 43 proc., podczas gdy w 2013 r. – ponad połowa (62 proc.) ankietowanych.

Wyniki te są zbieżne z rezultatami innych badań. Na przykład według CBOS (sondaż z marca 2015 r.) 54 proc. Polaków deklaruje, że wystarcza im na codzienne wydatki. Rośnie liczba osób określających swój poziom życia jako dobry (21 proc. respondentów, o 4 pkt proc. więcej niż w 2014 r.). Jednocześnie odsetek osób źle oceniających swoją sytuację spadł o 7 pkt proc.

Jak podaje CBOS, w ostatnim dziesięcioleciu odsetek ludzi spokojnych o swoją sytuację finansową niemal się podwoił (66 proc. ankietowanych nie boi się biedy), a jednocześnie trzykrotnie mniej jest osób bezradnych wobec pogarszającej się sytuacji materialnej (5 proc.).

Na bakier z planowaniem

Pomimo tych korzystnych tendencji i wzrostu dochodów nadal niemal połowa z nas żyje od pierwszego do pierwszego. Pocieszające jest, że liczba osób deklarujących, że wydaje wszystko co zarobi, a nawet więcej, zmniejszyła się w 2015 roku do 43 proc. w porównaniu z 62 proc w 2013 r.

Wciąż sprawia nam trudność planowanie domowego budżetu, zarówno największych, jak i drobnych wydatków. Nie podejmujemy z odpowiednim wyprzedzeniem żadnych działań, które pomogłyby nam sfinansować wakacje czy urządzenie świąt. 34 proc. badanych twierdzi, że planuje wydatki z maksymalnie miesięcznym wyprzedzeniem, znacznie mniej, bo 23 proc., robi to z co najmniej półrocznym wyprzedzeniem. Jedynie co trzeci Polak (29 proc.) kontroluje nawet najdrobniejsze wydatki: na żywność czy bilety. Przyczyn można upatrywać w rosnącej zamożności społeczeństwa, co może się przekładać na swobodniejsze podejście do drobnych wydatków.

Powiedzieli

Krzysztof Kaczmar | prezes zarządu Fundacji Kronenberga przy Citi Handlowy

Kontrolowanie i planowanie domowego budżetu jest podstawową umiejętnością pozwalającą panować nad własnymi finansami. Niestety, niewielu z nas umiejętność tę posiada.

Z naszych najnowszych badań „Postawy Polaków wobec finansów" wynika, że świadomość Polaków związana z koniecznością zarządzania domowym budżetem powoli rośnie. Świadczy o tym między innymi z roku na rok mniejszy odsetek osób żyjących od pierwszego do pierwszego; w porównaniu z 2013 r. grupa ta zmalała o 19 pkt proc.

Niestety, trend spadkowy nie dotyczy osób, które deklarują, że wydają więcej, niż zarabiają. Od kilku lat odsetek takich osób utrzymuje się na stałym poziomie 5 proc.

Jednocześnie ponad 70 proc. Polaków twierdzi, że kontroluje swoje wydatki, przy czym co trzeci z nas robi to bardzo drobiazgowo. Najczęściej (44 proc.) skupiamy się na dużych kosztach, takich jak czynsz, odzież, wakacje. Tymczasem największy potencjał oszczędnościowy tkwi w drobnych wydatkach, które kontroluje jedna trzecia z nas.

Od wielu lat naszą piętą achillesową jest planowanie. Co trzeci Polak myśli o swoich wydatkach w perspektywie miesiąca, a to zdecydowanie za krótki horyzont czasowy. Jedynie co czwarty z nas planuje w okresie półrocznym lub dłuższym. Optymistyczne jest jednak to, że liczba osób, które w ogóle nie planują swoich wydatków, spada. Jeszcze osiem lat temu do nieplanowania przyznawał się co trzeci z nas, obecnie taką postawę reprezentuje co piąty.

Marcin Iwuć | ekonomista, autor bloga „Finanse bardzo osobiste"

Lubimy improwizować i działać spontanicznie, jednak w finansach to przepis na katastrofę. Nie ma cudów, jeśli sami nie zadbamy o własne pieniądze, to pełni frustracji będziemy klepać biedę. Naprawiając swoje finanse, warto się trzymać właściwej kolejności działań.

Po pierwsze, powinniśmy ograniczyć wydatki do poziomu niższego od naszych dochodów, w czym bardzo pomoże domowy budżet. Gdy jasno odróżnimy prawdziwe potrzeby od zwykłych zachcianek, znajdziemy w budżecie spore rezerwy (naprawdę musisz kupić kolejne buty?).

Drugi krok w naprawie finansów to zrobienie wszystkiego, by jak najszybciej pozbyć się długów. Niekontrolowane kupowanie na kredyt telewizorów czy prezentów to fatalna decyzja finansowa. Takie pożyczki drenują bezlitośnie nasze kieszenie i zamiast pomóc w spełnieniu marzeń, czynią z nas współczesnych niewolników. Dlatego trzeba się od nich koniecznie uwolnić.