Karuzela z funduszami gna coraz szybciej

Gdy pojawia się problem finansowy, rząd tworzy nowy fundusz celowy lub dodaje zadań istniejącemu. W efekcie w ostatnich pięciu latach powołano aż dziesięć nowych funduszy.

Publikacja: 02.03.2023 03:00

Premier Mateusz Morawiecki

Premier Mateusz Morawiecki

Foto: Fotorzepa, Jakub Czermiński

Najbardziej znanym funduszem celowym jest Fundusz Solidarnościowy. Gdy powstał w 2018 roku, nazywał się Solidarnościowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Jego celem zaś było "wsparcie społeczne, zawodowe lub zdrowotne osób niepełnosprawnych". Powstał, choć od kilkudziesięciu lat istnieje inny: Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (składki płacą na niego przedsiębiorcy). Rok po jego powołaniu okazało się, że potrzebne są pieniądze na dodatkowe świadczenie dla emerytów i rencistów – przemiano więc fundusz na Solidarnościowy i wpisano wsparcie dla seniorów jako nowe zadanie.

Ciekawy jest też czas, w którym powstał Fundusz Medyczny. Utworzono go z inicjatywy prezydenta Andrzeja Dudy w 2020 r., gdy okazało się, że budżet wsparł 2 mld zł media publiczne, w tym TVP. Prezydent obiecał, że powstanie fundusz, dzięki któremu zwiększy się finansowanie nowoczesnych terapii, możliwa będzie refundacja drogich i rzadkich leków, szpitale dostaną pieniądze na modernizację. Fundusz istnieje, jednak otrzymał znacznie mniejsze wsparcie niż pierwotnie obiecano. Niedawno okazało się, że będzie finansował potrzebny program onkologiczny w kraju.

Dwa kolejne nowe Fundusze to: Rekompensat Pośrednich Kosztów Emisji oraz Wypłaty Różnicy Ceny. To o ich planach finansowych obradowała w środę sejmowa komisja finansów publicznych (odpowiedzialne resorty zmieniały ich plany finansowe).

Dariusz Wieczorek, poseł Lewicy uważa, że powstanie ostatniego było niepotrzebne. - Koncerny mają gigantyczne zyski, przekazują więc ich część na to by wypłacać osłony, a wszyscy odczuwają wysoką inflację – tłumaczy.

Czytaj więcej

Zagrożone 76 mln na promocję polskiej żywności

Ministerstwo Rozwoju i Technologii zaproponowało zwiększenie wydatków pierwszego funduszu o ponad 5 mld zł. Pierwotnie limit wydatków został określony na ponad 8,2 mld. Dodatkowe pieniądze mają być przekazane na rekompensaty dla firm z branż energochłonnych w ramach programu „Pomoc dla sektorów energochłonnych związana z nagłymi wzrostami cen gazu ziemnego i energii elektrycznej w 2022 r.”. Firmy otrzymają w ten sposób rekompensaty ze względu na wzrost cen energii i gazu ziemnego w 2022 r. Nabór wniosków z przedsiębiorstw skończył się 22 lutego – firmy poprosiły o rekompensaty w wysokości ok 3,8 mld zł.

Drugi wniosek, dotyczący zmian w planie finansowym Funduszu Wypłaty Różnicy Ceny, złożył resort klimatu. Ministerstwo szacuje, że w tym roku wpływy z odpisu elektrycznego wyniosą 19,1 mld zł, a gazowego – 12 mld zł.

Czytaj więcej

Rząd otwiera sobie drogę do dużego wzrostu wydatków

Wytwórcy i firmy zajmujące się obrotem energią elektryczną oraz podmioty wydobywające gaz ziemny w Polsce, są obowiązane do odprowadzania tzw. odpisu elektrycznego i odpisu gazowego od nadzwyczajnych zysków, które są generowane przez te podmioty. Zmiana planu finansowego Funduszu Wypłaty Różnicy Ceny zawiera wprowadzenie dochodów z tytułu od tych odpisów, które są odprowadzane na ten fundusz, jak również wypłaty tych środków na rekompensaty. - Wpływy z tytułu odpisu będą kształtowały się w ujęciu kasowym w 2023 roku w kwocie 19,1 mld zł z odpisu elektrycznego i 12 mld zł usług gazowego - powiedział Paweł Pikus, dyrektor departamentu elektroenergetyki i gazu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska.

- To jest takie przelewanie środków finansowych ze spółek skarbu państwa na fundusze celowe – dodał Dariusz Wieczorek. Jego zdaniem fundusze celowe są powoływane po to by mogła nim zarządzać kancelaria premiera lub poszczególni ministrowie.

Czytaj więcej

Opozycja: rząd chce mieć weksel in blanco na nieograniczony wzrost wydatków

Wśród funduszy istniejących od wielu lat są na przykład Fundusze: Wsparcia Policji, Modernizacji Bezpieczeństwa Publicznego, Wsparcia Straży Granicznej oraz Wsparcia Państwowej Straży Pożarnej. Istnieje Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej i Zajęć Sportowych dla Uczniów. Czterema pierwszymi zarządza minister spraw wewnętrznych, dwoma ostatnimi – ministerstwo sportu.

Opinia dla „Rz”
Małgorzata Starczewska- -Krzysztoszek, ekonomistka, Uniwersytet Warszawski

Dokładna analiza pokazałaby, czy powstałe w ostatnich latach fundusze celowe są uzasadnione ze względu na zadania, które wykonują. Znacznie poważniejszym zagrożeniem dla przejrzystości finansów publicznych są fundusze pozabudżetowe. Te pierwsze znajdują się pod kontrolą parlamentu, drugie – nie. Najpoważniejszym przykładem jest Fundusz Przeciwdziałania Covid-19. Powstał w trudnym czasie, ale jego działalność w coraz mniejszym stopniu związana jest z pandemią. Stał się dla rządu sposobem na finansowanie różnych programów i projektów. Jego plan finansowy jest często zmieniany i to jednoosobowo. A realizowane dzięki niemu zadania są możliwe, ponieważ rząd zwiększa zadłużenie państwa.

– W finansach publicznych potrzebna jest przejrzystość i specjalizacja. Nie wiem, czy gdyby wszystkie fundusze były wpisane w ustawę budżetową i nie były wyszczególnione ich zadania, to byłoby bardziej przejrzyście. Wątpię – mówi szef sejmowej komisji finansów publicznych Andrzej Kosztowniak. Zwraca uwagę, że wiele krajów w podobny sposób zarządza finansami. Dla niego najważniejsze jest, że fundusze są pod kontrolą parlamentarną.

Sławomir Dudek, ekonomista z Instytutu Finansów Publicznych, jest przeciwnikiem rozdrabniania finansów na niewielkie fundusze. - Obecnie pozabudżetowy Fundusz Przeciwdziałania Covid – 19 to praktycznie kilka różnych funduszy inwestycyjnych. Gdyby stanowiły cześć ustawy budżetowej, to w ostatnich latach powstałoby nie dziesięć, a kilkanaście nowych funduszy celowych - mówi.

Czytaj więcej

Zaciemnienia finansów państwa ciąg dalszy

Najbardziej znanym funduszem celowym jest Fundusz Solidarnościowy. Gdy powstał w 2018 roku, nazywał się Solidarnościowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Jego celem zaś było "wsparcie społeczne, zawodowe lub zdrowotne osób niepełnosprawnych". Powstał, choć od kilkudziesięciu lat istnieje inny: Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (składki płacą na niego przedsiębiorcy). Rok po jego powołaniu okazało się, że potrzebne są pieniądze na dodatkowe świadczenie dla emerytów i rencistów – przemiano więc fundusz na Solidarnościowy i wpisano wsparcie dla seniorów jako nowe zadanie.

Pozostało 91% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Finanse
Najbogatszy 1 procent Amerykanów ma prawie 45 bln dolarów
Finanse
Ugoda Visa i Mastercard. Mniejsze prowizje od sklepów
Finanse
NIK: rząd PiS ręcznie sterował finansami JST
Finanse
Minister finansów rozwiewa wątpliwości. Podwyżka kwoty wolnej w 2025 r. niemożliwa
Finanse
Byki i Niedźwiedzie oraz Złote Portfele „Parkietu”. Kto otrzymał nagrody?