Nie żyje Maria Stypułkowska-Chojecka, pseudonim "Kama"

- „Kama", mój pseudonim, rzecz prosta. Byłam zafascynowana książką o charakterze historycznym Andrzeja Struga. W powieści „Dzieje jednego pocisku" występowała dziewczyna, kobieta, ponaddwudziestoletnia, jeżeli pamiętam, która była bardzo dzielna, wszyscy patrzyli na nią z zachwytem i tak oceniali jej postawę. Oprócz tego miała wiele cech, które mnie i wtedy się nie podobały, ale byłam zafascynowana jej bojową postawą. Widocznie świeżo byłam po lekturze, skoro przyjęłam taki pseudonim – wspominała w wywiadzie dla Archiwum Historii Mówionej.

Pierwszą jej akcją w „Parasolu" była ta na Weffelsa. - Widziałam go w życiu w sumie trzy razy i bardzo się bałam, że go nie poznam, bo każdy oficer w pewnej chwili wydawał mi się bardzo podobny. Byłam w rozpaczy. Przed akcją pobiegłam do kościoła na placu Zbawiciela, przed obrazem Świętej Teresy, który wisi do dnia dzisiejszego, modliłam się, żebym się nie pomyliła, bo przecież koledzy będą narażali swoje życie i tyle przygotowań i żeby nie „spalić" tej akcji – opowiadała.

Z kościoła poszła na wyznaczone miejsce akcji na ulicę Koszykową. - Szłam i miałam tak spacerować, zawracając. Gdy zawróciłam, zobaczyłam, że ten, o którego chodzi idzie naprzeciwko mnie, spojrzałam, przeszłam na drugą stronę jezdni. To był znak dla moich kolegów, którzy stali bliżej Placu na Rozdrożu. Pobiegłam w stronę parku Ujazdowskiego. Tam miałam przeczekać czas akcji. Wpadłam, słyszałam strzały, potem było cicho, potem znów strzały. Słyszałam Hilfe, Hilfe! „Pomocy, pomocy!" – krzyczał Weffels – opowiadała. Dodała, że inni, którzy byli w tym parku przekazali informacje, jak to się dalej rozegrało. - Okazało się, że „Orkan" wystrzelał magazynek i musiał wrócić po teczkę, którą zostawił na chodniku przed wejściem do parku, wziął magazynek, wrócił i zadanie wykonał – relacjonowała „Kama".

W sumie brała udział w siedmiu akcjach. Brała udział w rozpoznaniach m.in. na Kutscherę, Weffelsa, potem Brauna, Koppe, Stamma, aleji Szucha, Frühwirtha i Hahna, która nie doszła do skutku.

W innym z wywiadów wspominała, że życie po powstaniu było bardzo trudne. - Nie dostałam się do obozu, uciekłam po powstaniu z takiego transportu grupowego, mieszkałam na wsi między Żyrardowem a Sochaczewem, potem stamtąd pojechałam do Częstochowy, bo dowiedzieliśmy się z ojcem, że mama jest w Częstochowie, więc tam pojechaliśmy, szczęśliwi, że jesteśmy we trójkę. Potem wróciliśmy do Warszawy – wspominała.

Krótko potem jej ojciec pojechał na zachód w poszukiwaniu pracy, bo myślał, że może tam się zaaklimatyzuje. - Koledzy z „ Parasola" zaczęli się spotykać i w ten sposób zaczęłam spotykać się z moim przyszłym mężem, nie wiedząc oczywiście, że to będzie mój mąż. Chłopak dał się wciągnąć do powojennej konspiracji, do której ciągoty mieliśmy wszyscy. Został aresztowany, zresztą wiedzieliśmy, że rozpoczęły się aresztowania wśród kolegów z „Parasola" – opowiadała Maria Stypułkowska-Chojecka.

W listopadzie 1949 roku wzięli ślub w kościele Karmelickim. - Przysięgliśmy sobie, że się będziemy uczyli, bo ja miałam przecież tylko małą maturę i mój mąż także. Ustaliliśmy, że najpierw on zdobędzie zawód, a ja w tym czasie będę pracowała, a potem moja kolej. Pracowałam w Orbisie, urodziłam starszego syna i wtedy zajęłam się jego wychowaniem. Potem miałam drugiego syna, który urodził się w 1954 r. Przez jakiś czas zajmowałam się domem i dziećmi, jednak w końcu postanowiłam, że trzeba się czymś zająć – opowiadała bohaterka powstania.

Pracowałam w komitecie rodzicielskim szkoły i tam mnie zatrudniono w tej szkole, w świetlicy i wpadłam na pomysł, że muszę wreszcie zdać maturę. Zdecydowała się też studiować pedagogikę.

Była jednym z tych powstańców, którzy chętnie dzielili się swoimi wspomnieniami. - Miałam częste kontakty z harcerzami, rozwinęłam więc dobre kontakty z młodzieżą i nauczycielami. Zapraszano mnie na różne uroczystości harcerskie, potem szkolne. Przyznano mi nawet Order Uśmiechu, z którego jestem bardzo dumna. I tak do dziś trochę się z młodzieżą spotykam – opowiadała.

Przyznała, że jeśli gdzieś była zapraszana, a siły i zdrowie mi na to pozwalały to szła, dlatego że chciała, aby pamięć o jej kolegach i koleżankach, o ich nastawieniu do obowiązków, do życia, do wolności, do tego, co dla nich było święte przetrwało w pamięci ludzkiej. – Pamięć jest ważniejsza niż pomniki kamienne. Poza tym, czy wszystkim zdołamy wystawić pomniki – pytała.

- Kochanie, nie żegnamy się. Nasza idea jest wieczna. Bóg. Honor.Ojczyzna. A Ty zawsze byłaś i będziesz żywa – napisał jeden z powstańców Sławomir Pocztarski, na wieść o śmierci legendarnej „Kamy".

Maria Stypułkowska-Chojecka od 1937 r. była harcerką 58. Warszawskiej Żeńskiej Drużyny Harcerzy. Jak informuje Muzeum Powstania Warszawskiego na swojej stronie internetowej, we wrześniu 1939 roku ze swoją drużyną pełniła służbę pomocniczą na Dworcu Głównym w Al. Jerozolimskich; w ramach Harcerskiego Pogotowia Wojennego opiekowała się kobietami z dziećmi i ludźmi starszymi.

W konspiracji od sierpnia 1942 roku. W sierpniu 1943 r. skierowana do Grup Szturmowych Szarych Szeregów, podporządkowanych Kedywowi KG AK - przydział: Oddział Specjalny "Agat" (późniejsze kryptonimy: "Pegaz", "Parasol"). Ukończyła kurs wojskowy, sanitarny, łączności konspiracyjnej oraz Zastępczy Kurs Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty "Agricola". W oddziale "Agat"-"Pegaz"-"Parasol" była łączniczką oraz prowadziła rozpoznanie do akcji likwidacyjnych wysokich funkcjonariuszy Gestapo i okupacyjnej administracji niemieckiej.

Uczestniczyła w przygotowaniu i wykonaniu siedmiu specjalnych operacji bojowych: "Frühwirth", "Weffels", "Braun", "Kutschera", "Koppe", "Stamm", "Hahn".

Brała udział w Powstaniu Warszawskim. 1 sierpnia przydzielona jako łączniczka do kwatermistrzostwa 2. kompanii; na własną prośbę została przeniesiona do sztabu zgrupowania "Radosław", jako łączniczka batalionu "Parasol", następnie łączniczka plut. pchor. "Kopcia", dowódcy I plutonu 2. kompanii. Po przejściu batalionu na Stare Miasto znalazła się w sanitariacie. Po nieudanym przebiciu oddziałów staromiejskich do Śródmieścia przeprowadziła swoich rannych kanałami z pl. Krasińskich na ul. Warecką przy Nowym Świecie. Po krótkim odpoczynku przeszła z oddziałem na Górny Czerniaków, gdzie ponownie pełniła obowiązki łączniczki. (PAP)

Uczestniczyła w walkach w rejonie Ludna - Solec - Okrąg - Wilanowska. W nocy 20 sierpnia przeszła z częścią zgrupowania "Radosław" kanałami na Mokotów. Na Mokotowie była nadał łączniczką pomiędzy ppłk. "Radosławem" a pchor. "Mirskim" - dowodzącym resztkami oddziału "Parasol". 26 września wraz z oddziałem przeszła kanałami do Śródmieścia Południe, na terenie którego przebywała do kapitulacji.

Wyszła z Warszawy 5 lub 6 października 1944 r. w kolumnie ludności cywilnej. Razem z rodzicami powróciła do Warszawy w lutym 1945 roku.