Ławnikiem można wybrać tylko osobę, która: posiada obywatelstwo polskie oraz korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich, jest nieskazitelnego charakteru, ukończyła 30 lat i nie przekroczyła 70 lat, jest zatrudniona, prowadzi działalność gospodarczą lub mieszka w miejscu kandydowania co najmniej od roku, jest zdolna – ze względu na stan zdrowia - do pełnienia obowiązków ławnika oraz posiada co najmniej wykształcenie średnie lub średnie branżowe. Liczbę ławników wybieranych przez poszczególne rady gmin do wszystkich sądów działających na obszarze właściwości sądu okręgowego ustala kolegium sądu okręgowego, a prezes sądu okręgowego podaje liczbę ławników do wiadomości poszczególnym radom (por. art. 161 u.s.p.).
Termin na zgłoszenie kandydatów upłynął 30 czerwca i nie podlega przywróceniu (por. art. 162 u.s.p.). Wzór karty zgłoszenia oraz sposób postępowania z dokumentami złożonymi radom przy zgłaszaniu kandydatów określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 9 czerwca 2011 r. Rady gmin zasięgną od komendanta wojewódzkiego policji (albo komendanta stołecznego policji) informacji o kandydatach na ławników. Po przeprowadzeniu wyborów, rada prześle niezwłocznie właściwemu sądowi karty kandydatów, którzy zostali wybrani ławnikami, wraz z załączonymi do nich dokumentami oraz informacje o wybranych ławnikach uzyskane od policji. Ma na to czas najpóźniej do końca października.
W orzecznictwie podkreśla się, że kompetencją i zarazem obowiązkiem zespołu powołanego przez radę jest przedstawienie na sesji rady opinii o zgłoszonych kandydatach. Zespół ocenia zgłoszenia kandydatów pod względem formalnym oraz ocenia kandydatów pod względem spełniania przez nich ustawowych przesłanek określonych w art. 158-159 u.s.p. (por. m.in. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 29 września 2009 r., sygn. II OSK 1067/09, LEX nr 597121). Treść opinii powinna zostać załączona do zawiadomienia o sesji rady, której przedmiotem ma być wybór ławników. Pojęcia „przedstawić na sesji" nie można utożsamiać z ustnym odczytaniem na sesji (wyrok NSA 6 września 2012 r., sygn. II OSK 1844/12, LEX nr 1251862). Zespół pełni tylko funkcję pomocniczą i opiniodawczą. Stanowiska (opinie) zespołu nie wywołują żadnych skutków prawnych, gdyż jedynym organem właściwym do wyboru ławników jest rada gminy (por. np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z 21 września 2016 r., sygn. II SA/Bd 543/16, LEX nr 2152056).
Autorka jest radcą prawnym
podstawa prawna: rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 9 czerwca 2011 r. w sprawie sposobu postępowania z dokumentami złożonymi radom gmin przy zgłaszaniu kandydatów na ławników oraz wzoru karty zgłoszenia (DzU z 2011 r. nr 121, poz. 693)
podstawa prawna: art. 158-168 ustawy z 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (tekst jedn. DzU z 2019 r. poz. 52 ze zm.)
