Priorytetem są wciąż duże projekty transportowe

W 2009 roku wszystkie jednostki samorządu wydały 41,6 mld zł, w 2010 roku jeszcze więcej – 43,2 mld zł. A jeśli doliczyć do tego projekty realizowane przez spółki zależne, głównie wodociągowe i komunikacyjne, te kwoty są jeszcze wyższe. Dla porównania – w 2008 roku nakłady inwestycyjne wyniosły 30,8 mld zł.

Nikt nie ma więc wątpliwości, że samorządy znajdują się obecnie na szczycie boomu inwestycyjnego. Na budowy, rozbudowy i modernizacje wydają po 20 – 30 proc. swoich budżetów i więcej. Ten rozmach oczywiście wspomagany jest przez unijną pomoc z funduszy na lata 2007 – 2013. Do dyspozycji samorządów jest ok. 80 mld zł (to tyle, ile wydały na inwestycje w latach 1999 – 2004).

Bardzo istotne jest, że ten wielki front budowlany w znacznym stopniu przyczynił się do stosunkowo wysokiego w czasie globalnego kryzysu tempa wzrostu polskiej gospodarki. W latach 2009 i 2010 inwestycje sektora prywatnego załamały się i jeszcze obecnie biznes bardzo ostrożnie podchodzi do tematu. Projekty samorządowe wypełniły tę lukę. W 2009 roku ich wydatki stanowiły prawie 60 proc. nakładów w sektorze publicznym i 14,6 proc. inwestycji w całej gospodarce. W porównaniu z 2008 r. wzrosły o 35 proc., dzięki czemu stały się jednym z głównych czynników napędzających wzrost PKB w okresie spowolnienia. W 2010 r. także stanowiły istotny udział w inwestycjach ogółem (ok. 16 proc.), choć wpływ na dynamikę PKB nie był już tak duży, ponieważ w porównaniu z 2009 r. wzrosły „tylko" o 4 proc.

W ubiegłym roku najwięcej na inwestycje wydały gminy ogółem – prawie 20 mld zł, z czego gminy wiejskie – ok. 9,3 mld zł, a miejskie i miejsko-wiejskie – ok. 10,6 mld zł. Wydatki rozwojowe miast na prawach powiatu to ok. 13,1 mld zł. Pozostałe 11 mld zł było udziałem powiatów i województw. Pod względem dynamiki nakładów liderem okazały się gminy wiejskie – wzrost o 32 proc.

Boom wkrótce się skończy

Jeszcze w tym roku boom inwestycyjny będzie kontynuowany. Samorządy planują na ten cel wydać kolejne 55,8 mld zł (choć zapewne wykonanie na koniec roku będzie nieco mniejsze). Jednak jak każda, także i ta hossa musi się skończyć. Jak wynika z szacunków ekonomistów (na podstawie wieloletnich prognoz finansowych przygotowanych przez JST), do 2015 r. wydatki majątkowe miast i gmin spadną o ok. 30 proc.

To efekt kilku czynników. W 2012 r. zakończą się przedsięwzięcia związane z Euro 2012 (drogi, wielkie stadiony, baza turystyczna). Powoli będzie się też kończyć realizacja projektów współfinansowanych z UE (z budżetu na lata 2007 – 2013). Poza tym od 2014 r. zacznie obowiązywać nowy wskaźnik zadłużenia. Pozwala on na zaciąganie kredytów o takiej wysokości, by ich spłata była niższa niż nadwyżka operacyjna (różnica między dochodami a wydatkami bieżącymi powiększona o dochody ze sprzedaży majątku). By dostosować się do nowych wymagań, część samorządów musi oszczędzać.

Kolejny szczyt w cyklu inwestycyjnym samorządów przewidywany jest dopiero po 2015 roku, gdy zaczniemy intensywnie wykorzystywać fundusze UE na lata 2014 – 2020. Do tego czasu samorządy zapowiadają kontynuację rozpoczętych już projektów. Co wcale nie znaczy, że jest ich mało!

Największe inwestycje

Podobnie jak rok wcześniej, także w tym roku poprosiliśmy uczestników naszego rankingu (plus Warszawę) o wymienienie toczących się inwestycji (prowadzonych także przez spółki komunalne) o wartości 20 mln zł. Takich przedsięwzięć nazbierało się ok. 270. Obok prezentujemy 150 największych i najciekawszych.

Oczywiście najwięcej projektów, pochłaniających zresztą największe kwoty, dotyczy transportu (drogi, mosty, obwodnice, lotniska, linie tramwajowe, zakupy taborów czy II linia metra w Warszawie za 4 mld zł) oraz te z zakresu gospodarki komunalnej (spalarnie śmieci, oczyszczalnie ścieków, sieci wodociągowe i kanalizacyjne).

Sporo też pochłaniają przedsięwzięcia związane ze sportem i rozrywką. Stadiony, baseny, centra rekreacyjne powstają praktycznie w każdym mieście. Na tego typu inwestycje decydują się nawet zupełnie małe gminy. Przykładowo, Centrum Rekreacji i Sportu OAZA za 43 mln zł buduje miasto Kórnik, gdzie mieszka 20 tys. osób, a Centrum Sportowo-Rekreacyjne (28 mln zł) powstaje w 10-tysięcznej gminie Strawczyn. Władze podkreślają jednak, że z obiektów korzystać będą także chętni mieszkający w promieniu 50 – 100 km.

1134 zł wyniosły inwestycje samorządów w przeliczeniu na jednego mieszkańca w 2010 r.

Spore kwoty idą też na turystykę i kulturę. Takich projektów jest całe mnóstwo, ale z ciekawszych warto wymienić Międzynarodowe Centrum Ceramiki w Bolesławcu, kładkę pieszo-rowerową przez Wisłę w Krakowie, filharmonie w Koszalinie i Częstochowie czy renowację klasztoru powizytkowskiego w Lublinie.

Kowboje i solary

Natomiast w Żorach powstaje miasteczko westernowe za prawie 24 mln zł. Ma być gotowe w przyszłym roku i stać się magnesem dla turystów. Miasteczko to m.in. główna ulica z drewnianymi, w westernowskiej architekturze, hotelami, restauracjami, sklepami, saloonem (w którym będzie można pograć w kości), stodołą z elektronicznym bykiem do ujeżdżania i paradującymi po trakcie kowbojami. Obok staną też wioska indiańska i kopalnia złota. W Polsce takie western city działają już w Karpaczu czy Grudziądzu.

W 2010 r. z wielką parą ruszyły też silnie wspomagane z Unii projekty solarne – samorządy kupują i instalują kolektory słoneczne na potrzeby budynków publicznych, ale także do wykorzystanie indywidualnie przez mieszkańców. W większości w tego typu przedsięwzięcia angażują się małe miejscowości. Ale i Wrocław wprowadził w życie pionierski pomysł ekobudynku. Nowo wybudowana szkoła na osiedlu Maślice ogrzewa się energią cieplną z gruntu, woda jest podgrzewana energią słoneczną (dostarczają jej solary na dachu), a system wentylacji pozwala na odzysk ciepła i mniejsze użycie energii.

Samorządy dbają także o rozwój gospodarczy swoich regionów. Jak wynika z zebranych przez nas informacji, inwestycje w ramach parków technologicznych, stref ekonomicznych czy przemysłowych w ubiegłym roku prowadziły Białystok, Bydgoszcz, Elbląg, Ełk, Gdynia, Kielce, Koszalin, Lublin, Olsztyn, Sławno czy Tarnów.

Ciekawie zapowiada się projekt BioNanoPark w Łodzi za 63 mln zł. Znajdą się tam m.in. dwa nowoczesne laboratoria: biofizyki molekularnej i nanostrukturalnej oraz biotechnologii przemysłowej. Z ich usług będą korzystać firmy z branży farmaceutycznej, kosmetycznej czy militarnej.

Inwestycje  do 2015 roku spadną o 30 proc.

Z analizy planów inwestycyjnych 11 największych miast przeprowadzonych przez Invest Bank wynika, że najmocniej wydatki w 2015 r. w porównaniu z 2011 r. zetnie Białystok (o 100 proc.), Bydgoszcz (o 96 proc.) i Warszawa (o prawie 90 proc.). Stosunkowo najmniej – Kraków (28 proc.) i Wrocław (38 proc.). W sumie spadek inwestycji samorządowych po 2011 r. (średnio o 30 proc.) będzie negatywnie wpływał na PKB. Według wyliczeń Invest Banku przełoży się to na obniżenie nakładów inwestycyjnych w całej gospodarce pomiędzy 2011 a 2015 r. o 5 – 6 proc. Jeśli w tym czasie nie wzrosną istotnie nakłady w sektorze przedsiębiorstw i gospodarstw domowych, znaczące stanie się ryzyko, że PKB będzie rósł wolniej. Również resort finansów prognozuje zmniejszenie inwestycji publicznych (także tych finansowanych z budżetu centralnego) w kolejnych latach i negatywny wpływ tych procesów na tempo rozwoju gospodarczego.