Likwidacja gimnazjów: obawy rodziców, nauczycieli, uczniów i samorządowców

W wystąpieniu generalnym do minister edukacji narodowej Anny Zalewskiej, Adam Bodnar zwraca uwagę, że skutki proponowanych zmian dotkną nie tylko dzieci kończące szkołę podstawową, ale także pierwszoklasistów, dzieci z zerówek, a także gimnazjalistów a nawet uczniów liceów i techników. Do tego doprowadzą bowiem zmiany w sposobie naboru do szkół, likwidacja gimnazjów i konieczna z tego powodu zmianie granic obwodów szkolnych.

- W związku z przedstawieniem projektów do wiadomości publicznej do Rzecznika zaczęły napływać skargi indywidualne oraz wystąpienia organów samorządu terytorialnego z zastrzeżeniami i prośbami o podjęcie tego tematu przez Rzecznika – napisał Adam Bodnar. - Wśród kwestii o charakterze ogólnym, podnoszonych w wystąpieniach kierowanych do RPO, wskazuje się m.in. na brak projektów aktów wykonawczych. Podkreśla też, że nieznana jest podstawa programowa.

Oto lista problemów przedstawionych przez Rzecznika Praw Obywatelskich:

Problem 1: Dostosowanie sieci szkół: zmieni się rejonizacja (granice obwodów szkolnych)

Samorządy terytorialne będą zobowiązane do dostosowania sieci szkół podstawowych i gimnazjów od 1 września 2017 r. dnia 31 sierpnia 2019 r. (na czas wygaszania gimnazjów) i mają na to czas tylko do 31 marca 2017 r. Ponieważ to głównie od działań jednostek samorządu terytorialnego będzie zależało przeprowadzenie stosownych zmian w zakresie reorganizacji systemu szkolnictwa, należy podkreślić, że zaproponowany termin jest bardzo krótki, co może uniemożliwić właściwą realizację procesu.

Brak wsparcia dla szkół i rodziców przy tak głębokich zmianach

Organy administracji, zgodnie z zasadą priorytetu dobra dziecka, w pierwszej kolejności powinny wziąć pod uwagę opinie oraz oczekiwania rodziców. Dlatego też, wprowadzając te zmiany, należy zadbać o zapewnienie działań wspierających wdrożenie nowych regulacji skierowanych do nauczycieli i dyrektorów szkół oraz samorządów tak, aby nie zdezorganizować systemu oświaty oraz zapewnić odpowiednie gwarancje dzieciom, których powyższa zmiana obejmie.

Problem 2: Przepełnienie szkół

Zgodnie z przedstawionym projektem, z dniem 1 września 2017 r. likwiduje się klasę I, a w latach następnych kolejne klasy dotychczasowego gimnazjum. Oznacza to, że dzieci kończące w roku szkolnym 2016/2017 klasę VI szkoły podstawowej staną się uczniami VII, a następnie VIII klasy szkoły podstawowej. W roku szkolnym 2018/2019 ostatni rocznik dzieci klas III ukończy gimnazjum.

Głównym efektem zmian będzie zwiększenie się liczby dzieci w szkołach podstawowych w latach szkolnych 2017/2018 i 2018/2019. Zmniejszy się liczba dzieci w gimnazjach a zwiększy w szkołach ponadpodstawowych (obecnie ponadgimnazjalnych) w roku szkolnym 2019/2020.

Przepełnione podstawówki

Dołączenie klas VII i VIII do dotychczasowych sześcioklasowych szkół podstawowych, przy jednoczesnym przeprowadzaniu naboru do klas I, może doprowadzić do przepełnienia budynków szkół i pogorszenia warunków nauczania.

Tymczasem w szkołach podstawowych jest teraz więcej uczniów!

Na skutek zmian z 2009 r. (sześciolatki) w roku szkolnym 2014/2015 do I klas szkoły podstawowej poszło o 150 801 więcej dzieci niż w roku 2013/2014. Oznacza to, że około 41% dzieci więcej rozpoczęło naukę w I klasie szkoły podstawowej w 2014/2015.

W roku szkolnym 2015/2016, 318 225 dzieci 6-letnich rozpoczęło naukę w I klasie szkoły podstawowej. To sprawia, iż obecnie w II i III klasach uczy się znacznie więcej dzieci.

Przenoszenie uczniów do filii szkół lub do innych szkół

W efekcie, żeby uniknąć organizacji zajęć w systemie zmianowym, trzeba będzie przenosić część dzieci do innych szkół, także poprzez tworzenie filii.

W latach szkolnych 2017/2018–2021/2022 samorząd terytorialny będzie mógł wskazać uczniom niektórych oddziałów danej klasy I-VI (jeżeli są zorganizowane co najmniej dwa oddziały klas w danej szkole) oraz uczniom oddziałów odpowiednio klas VII i VIII miejsce w innej szkole podstawowej. Dodatkowe obowiązki dla dyrektorów szkół

Utworzenie filii wiązać się będzie z obciążeniem dla dyrektora szkoły, który będzie sprawował nadzór nad uczniami i nauczycielami w szkołach niejednokrotnie oddalonych od siebie.

Kłopoty nastolatków

Wskazanie uczniom klas VII i VIII miejsc w innej szkole może wiązać się z trudnościami i brakiem akceptacji związanej z obawami przed zmianą kadry oraz lokalizacji realizacji obowiązku szkolnego.

Problem 3: Kłopoty nowych pierwszaków

Kłopoty dotkną tez dzieci, które jeszcze do szkoły podstawowej nie chodzą.

Z zerówki do gimnazjum?

Obawy obywateli dotyczą m.in. tego, czy dzieci najmłodsze nie będą musiały trafić do budynków po wygaszanych gimnazjach, w których nadal jeszcze uczy się młodzież w wieku gimnazjalnym.

Rodzice, których dzieci chodziły do zerówek w szkołach, które po reformie nie będą już ich szkołami obwodowymi, obawiają się, że doprowadzi to rozbicia grup klasowych już utworzonych oraz przeniesienie ich dzieci do szkół nieprzystosowanych do dzieci najmłodszych.

Z zerówki do przepełnionej I klasy?

Inny problem wynika z tego, że nauka w zerówce – jako element nauki przedszkolnej – nie podlega rejonizacji. Po wprowadzeniu obowiązku szkolnego dla sześciolatków w wielu przedszkolach zlikwidowano zerówki – a dzieci trafiły do zerówek w szkołach. To znaczy, że w szkolnej zerówce są dzieci z obecnego obwodu i spoza tego obwodu.

Co będzie, gdy zmienią się granice tych obwodów?

Otóż reforma zakłada, że dzieci, które w latach szkolnych 2015/2016–2018/2019 chodzą do obowiązkowej zerówki w szkole podstawowej innej niż szkoła, w obwodzie której dziecko mieszka, mają prawo do miejsca w klasie I tej szkoły.

W efekcie przepełnione podstawówki będą zobowiązane do przyjmowania po pierwsze – dzieci z nowego obwodu szkolnego i po drugie - dzieci, które nie mieszkają w obwodzie bądź też z niego „wypadły" na skutek zmiany obwodów.

Problem 4: Rekrutacja do I klas liceum ogólnokształcącego

W roku szkolnym 2019/2020 w klasach I liceów ogólnokształcących, techników i branżowych szkół pierwszego stopnia edukację rozpoczną dzieci kończące klasę III gimnazjum i dzieci kończące klasę VIII szkoły podstawowej.

Młodzież kończąca gimnazjum będzie kształciła się w 3-letnich liceach ogólnokształcących i 4-letnich technikach, natomiast młodzież kończąca VIII klasę szkoły podstawowej rozpocznie naukę w 4-letnim liceum lub 5-letnim technikum.

Skutki?

Dwa roczniki do liceum i technikum