Pełnomocnictwo do konta bankowego powinno być dyspozycją, którą ustanawia – w miarę możliwości – każdy posiadacz rachunku. Nigdy nie wiadomo, kiedy znajdziemy się w sytuacji, gdy takie pełnomocnictwo się przyda. Przypomnijmy tylko, że przestaje ono działać, gdy właściciel konta umiera. Wtedy bliscy mogą skorzystać tylko z dyspozycji na wypadek śmierci, o ile została ustanowiona.

Dokument z sądu nie pomógł

Mama naszej czytelniczki ze Złotoryi jest osobą starszą i schorowaną. Nie radzi już sobie sama. Traci kontakt z rzeczywistością. Ma konto bankowe, na które wpływa jej emerytura, ale nikt do tych pieniędzy nie ma dostępu. Dlatego jej małżonek w ubiegłym roku złożył w sądzie wniosek o jej ubezwłasnowolnienie.

W listopadzie sąd rodzinny, który zajmuje się sprawą, ustanowił męża starszej pani jej doradcą tymczasowym.

– Tata zgłosił się z tym dokumentem do banku Credit Agricole, w którym jest konto mamy – mówi czytelniczka. – W oddziale zablokowano dostęp do rachunku zarówno dla mamy, jak i dla taty. Nie mamy więc dostępu do gotówki, a pieniądze są nam potrzebne. Rodzina wynajęła prawnika. Ten niewiele pomógł. Jak dowiedziała się czytelniczka, dostęp do konta jest zawieszony do czasu zakończenia postępowania w sprawie ubezwłasnowolnienia.

Co może doradca tymczasowy

Jak tłumaczy Agnieszka Gorzkowicz, zastępca rzecznika w banku Credit Agricole, sąd może ustanowić doradcę tymczasowego na czas postępowania o ubezwłasnowolnienie osoby będącej klientem banku. Taki doradca jest uprawniony do reprezentowania tej osoby w zakresie określonym przez sąd w postanowieniu.

– Oznacza to, że to sąd decyduje, czy doradca tymczasowy może zarządzać majątkiem osoby, wobec której toczy się postępowanie o ubezwłasnowolnienie – wyjaśnia Agnieszka Gorzkowicz.

Na podstawie takiego postanowienia sądu doradca tymczasowy może dysponować kontem, ale w ograniczonym stopniu. W przypadku czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu (np. wypłata większej sumy pieniędzy z konta), bank będzie wymagać przedstawienia zgody sądu opiekuńczego na przeprowadzenie takiej operacji. Z drugiej strony, klient będzie mógł korzystać z konta wyłącznie za zgodą doradcy tymczasowego (ale tylko w ramach przysługujących mu uprawnień).

Postanowienie o ustanowieniu doradcy tymczasowego traci moc, gdy zapada decyzja w sprawie danej osoby. Jaka? Wniosek o ubezwłasnowolnienie może zostać prawomocnie oddalony lub odrzucony. Postępowanie może być umorzone. Może być też wydane orzeczenie o ubezwłasnowolnieniu i wtedy sąd wyznacza opiekuna lub kuratora. Doradca tymczasowy zostanie odwołany przez sąd również wtedy, gdy zniknie potrzeba dalszej ochrony osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, lub jej mienia.

Dodatkowa zgoda na większą gotówkę

Postępowanie w sprawie ubezwłasnowolnienia mamy naszej czytelniczki ma zakończyć się jeszcze w lutym. Jeśli sąd się na to zgodzi, wówczas powoła opiekuna prawnego starszej pani.

– Będzie on mógł wykonywać czynności bankowe w imieniu klienta. Jednak bank i tak będzie wymagać od takiej osoby zgody sądu opiekuńczego na dysponowanie środkami w ramach czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu; dotyczy to na przykład wypłaty większej kwoty z rachunku – tłumaczy Agnieszka Gorzkowicz.

W zasadzie jest tak, że sąd w swoim postanowieniu, ustanawiając kuratora czy pełnomocnika, upoważnia go do zarządzania majątkiem, ale mogą obowiązywać tu ograniczenia.

– Jeśli sprawa dotyczy osoby ubezwłasnowolnionej częściowo, brak takiego upoważnienia w postanowieniu sądu sprawia, że kurator nie może dysponować środkami na koncie – wyjaśnia przedstawicielka Credit Agricole.

W przypadku ustanowienia opiekuna prawnego dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie, opiekun może samodzielnie dysponować środkami na koncie klienta, ale bank nadal będzie wymagać zgody sądu opiekuńczego na dysponowanie środkami w ramach czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu (czyli np. wypłata większej kwoty z rachunku).

Rachunek wspólny bez ograniczeń

W rodzinie naszej czytelniczki nie byłoby problemu, gdyby jej mama miała rachunek wspólny z mężem.

– Jeśli małżonkowie dysponują kontem wspólnym i jedno z nich traci zdolność do czynności prawnych, to współmałżonek nadal ma dostęp do całego konta – mówi Agnieszka Gorzkowicz.

Innym dobrym rozwiązaniem jest ustanowienie przez właściciela konta pełnomocnika do rachunku. Rodzice naszej czytelniczki nie mieli najlepszych relacji, dlatego z takiej możliwości nie skorzystali.

Pełnomocnika do dysponowania kontem może ustanowić tylko klient, który ma pełną zdolność do czynności prawnych. Zatem osoba chora, z którą nie ma dobrego kontaktu), takiej decyzji nie może już podjąć.

– Pełnomocnik może realizować czynności określone w treści pełnomocnictwa i dysponować wszystkimi pieniędzmi na koncie, chyba że klient ustanowił limit wypłaty środków dla pełnomocnika – twierdzi Agnieszka Gorzkowicz. – Kwestie te określa regulamin kont dla osób fizycznych.

Jak ustanawia się pełnomocnictwo? Trzeba rzecz jasna mieć pełną zdolność do czynności prawnych. Najlepiej udać się do oddziału banku i załatwić tę sprawę w obecności doradcy (trzeba dysponować danymi pełnomocnika). Można to też zrobić poza placówką, np. w formie aktu notarialnego z notarialnie poświadczonym podpisem.

W wyjątkowych sytuacjach, jeżeli klient nie może przyjść do placówki bankowej lub zgłosić się do notariusza, bank akceptuje pełnomocnictwo udzielone w zwykłej formie pisemnej. Z tym że podpis klienta musi być poświadczony przez osoby sprawujące funkcje administracyjne w placówce, w której przebywa klient (np. przez dyrektora lub ordynatora szpitala, dyrektora lub naczelnika zakładu karnego, kapitana statku, konsula – gdy klient przebywa za granicą).

Pełnomocnictwo powinno być podpisane zgodnie ze wzorem podpisu złożonym w banku. Powinno w nim być wyraźnie i jednoznacznie wskazane, do jakich czynności upoważniony jest pełnomocnik.

Dużo łatwiej będzie w ratuszu

Prościej jest w sprawach urzędowych.

– Przy użyciu pełnomocnictwa można załatwić większość spraw z zakresu ewidencji ludności i dowodów osobistych. Wyjątek stanowi wniosek o wydanie dowodu osobistego. Przepisy wymagają tu osobistego złożenia wniosku i nie dopuszczają możliwości działania przez pełnomocnika – tłumaczy Bartosz Milczarczyk, rzecznik stołecznego ratusza. Do wykonania czynności meldunkowych czy wydania zaświadczenia wystarczy zwykłe pisemne pełnomocnictwo.

Doradca tymczasowy ustanowiony przez sąd w postępowaniu o ubezwłasnowolnienie czy opiekun prawny może – w imieniu osoby ubezwłasnowolnionej – załatwić w urzędzie wszystkie sprawy z zakresu ewidencji ludności i dowodów osobistych. Może więc wystąpić z wnioskiem o wydanie dowodu osobistego, może dokonać czynności meldunkowych, pobrać zaświadczenie, wystąpić z wnioskiem o udostępnienie danych z rejestru mieszkańców czy rejestru dowodów osobistych.

Tego typu problemów będzie przybywać choćby dlatego, że Polska w szybkim tempie się starzeje. Według szacunków GUS, w 2050 r. ma być ponad 11 mln osób w wieku poprodukcyjnym. Będą oni stanowić prawie jedną trzecią społeczeństwa. W 2035 r. liczba osób mających 90 lat i więcej wyniesie 387,8 tys., a stulatków będzie żyło w Polsce aż 20,7 tys.

masz pytanie, wyślij e-mail do autorki: j.blikowska@rp.pl

Jak to działa

- Pełnomocnikiem rachunku nie musi być osoba spokrewniona. Ważne, aby była to osoba fizyczna mającą pełną zdolność do czynności prawnych.