W ostatnich latach prawnicy zajmujący się obsługą prawną podmiotów gospodarczych – nie tylko szefowie działów prawnych – coraz częściej zadają sobie pytanie, jaką rolę chcą lub powinni odgrywać w przedsiębiorstwie. Odpowiedzią, która mogłaby dobrze odzwierciedlać charakter pracy nie tylko prawników przedsiębiorstw, jest stwierdzenie, iż prawnik może być nie tylko tradycyjnie rozumianym ekspertem prawnym, ale też prawdziwym liderem swojej organizacji. Prawnicy bardzo często mają wszelkie konieczne predyspozycje osobowe, intelektualne i zawodowe.
Obserwacja codziennego życia zawodowego pokazuje jednak, że pełnienie tej funkcji jest ogromnym wyzwaniem dla większości prawników, zasadniczo nieprzygotowywanych podczas swojej tradycyjnej edukacji do zadań wykraczających poza typowe doradztwo prawne. Truizmem staje się twierdzenie, że codzienna praca prawnika przedsiębiorstw wymaga zdecydowanie większego zaangażowania, choćby w bieżące zarządzanie czy współtworzenie strategii firmy. Do odgrywania takiej roli niezbędna jest szeroka wiedza ogólnobiznesowa i umiejętność jej wykorzystania w połączeniu ze specjalistyczną wiedzą prawną.
Większość prawników się zapewne zgodzi, iż koniecznymi kompetencjami stają się takie umiejętności jak prowadzenie projektów prawniczych czy biznesowych, sztuka wystąpień publicznych czy też umiejętność motywowania i bieżącego zarządzania zespołami ekspertów.
Struktury firmowe
Nasuwa się pytanie, czy istnieje zestaw kompetencji potrzebnych do pracy np. w dziale prawnym w przedsiębiorstwie. Czy specyfika pracy w firmie inna niż w kancelarii powoduje, że konieczne są odmienne kwalifikacje? Oczywiste jest, że dogłębna edukacja prawnicza jest absolutnie niezbędna, ale praktyka pokazuje, że niewystarczająca.
Z zeszłorocznego badania rynku prawnego przeprowadzonego przez Polskie Stowarzyszenie Prawników Przedsiębiorstw (PSPP) wynika, że na pytanie, czy praca prawnika przedsiębiorstw wymaga szerszych i bardziej zróżnicowanych kompetencji niż prawnika zatrudnionego w kancelarii, aż 77 proc. ankietowanych szefów działów prawnych odpowiedziało twierdząco. Konieczność posiadania dodatkowego zestawu umiejętności jeszcze silniej niż dyrektorzy działów prawnych akcentowali głównibeneficjenci wsparcia prawnego, czyli badani przełożeni prawników – prezesi i członkowie zarządów.
Oni oczekują przede wszystkim, że prawnicy będą się wpisywać w struktury korporacyjne, rozumieli dobrze zasady biznesowe, a prawnik oprócz dogłębnej wiedzy prawniczej zdobędzie też też umiejętności zarządcze. Co więcej, prezesi często akcentowali, iż tego rodzaju umiejętności uważają nawet za istotniejsze niż wiedzę specjalistyczną. Oczywiście, znaczenie wiedzy prawniczej nie zmalało – po prostu uznano ją za kompetencję podstawową i oczywistą.
Język korzyści
Jakie kompetencje uznali za najważniejsze dyrektorzy działów prawnych i prezesi zarządów? Podstawowym wnioskiem płynącym z przytoczonego wcześniej badania jest to, iż za najbardziej pożądane obecnie kompetencje uznano te związane z komunikacją, rozumieniem funkcjonowania biznesu i kształtujących go trendów. Ekspert prawny powinien patrzeć na kwestie prawne przez pryzmat strategii firmy. Oczekiwaną umiejętnością jest także zdolność przemawiania językiem korzyści. Podobnie jak w innych branżach, znacząco wzrośnie zapotrzebowanie na umiejętności wykorzystywania nowych technologii.
Inwestycja w edukację
Badanie PSPP pokazuje wyraźnie, że istnieje duża zgodność stanowisk dyrektorów działów prawnych i szefów przedsiębiorstw w kwestii kluczowego znaczenia kompetencji natury biznesowej obecnie i w przyszłości. Wobec tego powstaje pytanie, w jaki sposób prawnik może zdobyć kompetencje konieczne do właściwego wykonywania codziennej pracy? Jedną z odpowiedzi mogą być specjalne programy edukacyjne adresowane do środowiska prawniczego, których celem jest budowanie szerokich kompetencji pozaprawnych, z jednoczesnym uwzględnieniem specyfiki pracy prawnika.
Autor jest prezesem Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Prawników Przedsiębiorstw, dyrektorem ds. prawnych i radcą prawnym w Kompanii Piwowarskiej SA