Czy można odzyskać VAT doliczony do opłaty komorniczej? Takie pytania dostajemy od czytelników po wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Potwierdził to, co forsował polski fiskus: komornicy powinni (do końca zeszłego roku) potrącać VAT ze swojego wynagrodzenia, a nie obciążać nim dłużników.

Czytaj także: TSUE: VAT za usługi komornika znajduje się w opłacie

Jaka to różnica? Załóżmy, że opłata egzekucyjna wynosiła 1 tys. zł. Jeśli komornik liczył podatek tzw. metodą w stu (tak jak chciała skarbówka), czyli 1 tys. x 23/123, podatek to 187 zł. O tyle mniejsze było wynagrodzenie za egzekucję, dłużnik płacił bowiem tylko 1 tys. zł. Jeśli jednak komornik doliczał VAT do opłaty, cała kwota ściągnięta od dłużnika wynosiła 1230 zł.

Korekta rozliczeń

– Dłużnik ma prawo wystąpić do komornika o zwrot nienależnie doliczonego podatku, czyli w podanym przykładzie 230 zł – tłumaczy Grzegorz Gębka, doradca podatkowy w kancelarii GTA. – To dla komornika duży problem, musi bowiem skorygować swoje rozliczenia i wysłać korekty deklaracji do urzędu.

Co zrobić, jeśli wniosek o zwrot nienależnie doliczonego podatku nic nie da? – Termin na zaskarżenie czynności komornika, w tym wysokości opłaty egzekucyjnej, wynosi tylko siedem dni. Dawno minął, wątpliwości dotyczą bowiem rozliczeń z poprzednich lat. Dłużnikowi pozostaje więc dochodzenie roszczenia w procesie cywilnym. To długa i skomplikowana droga – mówi adwokat Piotr Świniarski.

Prawomocne postępowania

Zdaniem Moniki Janus, rzecznika prasowego Krajowej Rady Komorniczej, nie ma podstaw do zwrotu doliczanego do opłat VAT. Postępowania zostały bowiem już zakończone prawomocnymi postanowieniami sądowymi. Wiążą one nie tylko strony postępowania, ale także sądy, organy administracji publicznej oraz komornika. Nie może on w dowolnym momencie korygować tych rozstrzygnięć.

Warto jednak przypomnieć postanowienie Sądu Najwyższego opisywane w „Rzeczpospolitej" z 13 sierpnia 2018 r. Wynika z niego, że sąd może nakazać zwrócenie dłużnikowi podatku, mimo że egzekucja została już zakończona (sygn. III CZP 28/18).

Fiskus ma inne zdanie

Piotr Świniarski wskazuje jednak kolejną komplikację.

– Jeśli dłużnik jest przedsiębiorcą, on także musi skorygować swoje rozliczenia. Wychodzi bowiem na to, że nie miał prawa do odliczenia nienależnie naliczonego VAT. Jak widać, zwrot doliczonego do opłaty podatku to ogrom pracy dla obu stron – tłumaczy adwokat.

Przypomnijmy, że perypetie komorników z fiskusem zaczęły się od interpretacji ogólnej z 2015 r.

Minister finansów zmienił w niej swoje stanowisko z 2004 r. i uznał, że czynności egzekucyjne są opodatkowane. Nie pomogły argumenty, że komornik to organ władzy publicznej wykonujący orzeczenia sądowe, a nie przedsiębiorca. Fiskus kazał potrącać podatek z pobieranych należności.

W 2017 r. potwierdziła to uchwała Sądu Najwyższego (sygn. III CZP 97/16). A 10 kwietnia 2019 r. Trybunał Sprawiedliwości przyznał, że unijne przepisy nie wykluczają takiego sposobu rozliczenia (sygn. C-214/18). Jego zdaniem skoro z polskich przepisów wynika, że opłaty egzekucyjnej nie można podwyższyć o VAT, należy uznać, iż już ten podatek zawiera.

– Na te orzeczenia należy się powołać we wniosku o zwrot podatku. Oczywiście nie muszą go oddawać komornicy, którzy potrącali VAT ze swojego wynagrodzenia – mówi Grzegorz Gębka.

Monika Janus podkreśla, że doliczanie VAT do opłat egzekucyjnych zdarzało się głównie do połowy 2017 r., czyli wydania uchwały przez Sąd Najwyższy. Później były to incydentalne sytuacje.

Nowe przepisy

Status prawny komorników zmienił się 1 stycznia 2019 r. Wtedy weszła nowa ustawa o komornikach sądowych. Wynika z niej, że nie są już podatnikami VAT. Minister finansów potwierdził to w interpretacji ogólnej (nr PT9.8101.1.2019). – Nie odnotowaliśmy, aby w obecnym stanie prawnym komornicy doliczali VAT do opłaty – mówi Monika Janus.

Zmiany jak w kalejdoskopie

Zobaczmy, jak zmieniała się w ostatnich latach sytuacja komorników:

30 lipca 2004 r. – interpretacja ogólna ministra finansów: komornicy nie są podatnikami VAT;

9 czerwca 2015 r. – interpretacja ogólna ministra finansów: komornicy są podatnikami VAT, muszą go płacić od 1 października 2015 r.;

27 lipca 2017 r. – uchwała Sądu Najwyższego: komornik nie może podwyższyć opłaty egzekucyjnej o VAT

1 stycznia 2019 r. – wchodzi w życie nowa ustawa o komornikach sądowych;

10 kwietnia 2019 r. – wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej: potrącanie podatku z wynagrodzenia komornika było zgodne z unijną dyrektywą;

15 kwietnia 2019 r. – interpretacja ogólna ministra finansów: komornicy nie są podatnikami VAT.