1 lipca wchodzi w życie lwia część nowej ustawy o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej. Zwiększyła kompetencje tego urzędu. Prokuratoria będzie reprezentowała spółki z udziałem Skarbu Państwa przed sądami oraz opiniować ich kontrakty.

Sześciuset wspaniałych

Około 600 instytucji państwowych lub państwowo-prywatnych ma korzystać z usług radców Prokuratorii (ich listę zawiera rozporządzenie prezesa Rady Ministrów z 11 maja 2017 r. w sprawie osób zastępowanych przez Prokuratorię Generalną RP i trybu uiszczania opłat za te usługi). Są na niej m.in muzea, ale też PLL LOT czy grupa Azoty.

Obowiązkowe zastępstwo Prokuratorii będzie dotyczyć spraw o wartości ponad 5 mln zł, w praktyce może być jednak szersze. Wprawdzie PG musi uzyskać zgodę władz spółek formalnie niezależnych, ale zgoda ma być generalna i przewidziano miękkie zachęty w formie rocznych opłat abonamentowych za usługi prawników PG. W tej sytuacji niekorzystanie z nich może być traktowane jako niegospodarność.

Owo zastępstwo to przede wszystkim pełnienie przez radców PG funkcji pełnomocników instytucji czy spółek w sporach głównie sądowych. Dobrze jest oceniana ich wydajność pod względem liczby spraw czy wartości spornych kwot. I te dobre efekty były jednym z argumentów za zwiększeniem roli Prokuratorii, która mimo postulatów została reaktywowana dopiero w 2006 r.

Projekt zastąpienia usługami Prokuratorii usług prywatnych kancelarii był jednak krytykowany. Nie tylko dlatego, że w biznesie, zwłaszcza dużym, nabiera znaczenia profesjonalizm i sprawność, np. możliwość zgromadzenia odpowiedniego zespołu specjalistów, ale też zaufanie do prawnika (kancelarii), które budowane jest latami. Tym bardziej że – jak wskazuje Zbigniew Krüger, adwokat z Kancelarii Krüger & Partnerzy – spółki państwowe działają w dziedzinach zupełnie z sobą niezwiązanych, poczynając od gospodarowania zasobami sztuki (muzea) do transportu lotniczego.

Ekspert do wielu zadań

Drugi obszar nowych zadań to wydawanie opinii prawnych. Instytucje reprezentujące Skarb Państwa będą obowiązane uzyskać opinię prawną Prokuratorii o projektach umów, ugód oraz jednostronnych czynności prawnych, jeżeli dotyczyć będą kwoty ponad 100 mln zł. Są też obowiązane uzyskać opinię PG w sprawie wzoru lub projektu umowy zawieranej na podstawie prawa zamówień publicznych, jeżeli wartość zamówienia przekracza 100 mln zł. Prokuratoria nie może odmówić opinii, jeśli wartość przedmiotu sprawy przekracza 10 mln zł.

Wreszcie może przedstawiać sądom powszechnym, administracyjnym, Sądowi Najwyższemu oraz Trybunałowi Konstytucyjnemu poglądy istotne dla spraw przez nie rozpatrywanych, w których nie bierze udziału. Z tej możliwości skorzystała np. w sprawie przed SN dotyczącej oceny zasadności umieszczenia skazanego w ośrodku izolacji w Gostyninie.

Prof. Leszek Bosek, prezes Prokuratorii Generalnej RP

Prokuratoria od 2006 r. wydaje opinie prawne w ważnych sprawach praw i interesów Skarbu Państwa, nie obawiamy się więc nowych zadań, zajmują się nimi prawnicy z wieloletnim doświadczeniem. Od kilku miesięcy mamy więcej obowiązków: bierzemy udział w negocjacjach, występujemy przed sądami administracyjnymi i w większym zakresie w procesie legislacyjnym. Zwiększenie zaangażowania w tych sprawach było możliwe dzięki istotnemu wzmocnieniu zespołu. Zostały też stworzone nowe procedury konieczne do należytego stosowania ustawy. Prokuratoria przygotowuje się do wejścia od 1 lipca w rolę podatnika VAT.

Prof. Michał Romanowski, Uniwersytet Warszawski, Kancelaria Romanowski i Wspólnicy

Koncepcja Prokuratorii jako superkancelarii prawnej dla spółek z udziałem Skarbu Państwa w sposób nieunikniony prowadzi do konfliktu interesów, który musi być rozstrzygany zgodnie ze ślubowaniem składanym przez prezesa Prokuratorii na wierność Rzeczypospolitej. Pogodzenie jej doradztwa konkurencyjnego wobec prywatnych kancelarii to jak próba pogodzenia wody z ogniem. Doświadczenie dowodzi, że będzie to rozwiązanie nieefektywne, także ze względu na eliminację lub ograniczenie rynkowych mechanizmów dobierania doradztwa prawnego z uwzględnieniem profilu spółki, struktury jej udziałowców oraz natury problemu prawnego.

Krzysztof Łyszyk, radca prawny, partner w kancelarii KKLW

Po 1 lipca możemy się spodziewać pewnego zamieszania w sądach. W pierwszej kolejności dotyczy to spraw w toku, ustawa nie reguluje wprost, czy nowe przepisy stosuje się do spraw, które zawisły przed 1 lipca, milczy również na temat pełnomocnictw, których udzielono w związku z postępowaniami wszczętymi przed tą datą – czy pozostają ważne, czy też nie mogą już stanowić podstawy do reprezentowania klientów w zakresie, w jakim w grę wchodzi obowiązkowe zastępstwo PG. Kwestia jest niejasna, należałoby zapewne sięgnąć do ogólnych zasad prawa międzyczasowego, ale i tutaj możliwe są różne interpretacje.