Przestrzeń wspólna jest wartością

Misją Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki jest prowadzenie badań nad architekturą i urbanistyką i upowszechnianiem wiedzy na ten temat. Ważnym elementem działalności Instytutu jest bieżąca współpraca z architektami, samorządami i użytkownikami przestrzeni publicznej, budzenie społecznej świadomości architektoniczno-urbanistycznej oraz kształtowanie nowej jakości w myśleniu o przestrzeniach wspólnych. Istotne jest także inicjowanie i propagowanie wieloaspektowych badań nad polskim dziedzictwem architektoniczno-urbanistycznym oraz jego znaczeniem dla współczesności, działanie na rzecz wzmocnienia lokalnej tożsamości kulturowej Polaków i prowokowanie do debaty o wartości przestrzeni wspólnych, popularyzacja polskiej myśli architektonicznej i urbanistycznej poprzez cyfryzację oraz ułatwianie powszechnego dostępu do źródeł, ukazywanie twórczości polskich architektów i urbanistów w kontekście międzynarodowym oraz upowszechnianie ich dokonań w kraju i za granicą.

EDUKACJA

Jednym z celów powołania Instytutu jest kształtowanie społecznej świadomości znaczenia i roli architektury oraz urbanistyki, a także włączanie użytkowników przestrzeni publicznej w procesy jej projektowania i planowania. Realizacja tego zadania wymaga kompleksowego opracowania strategii popularyzacji tematyki architektonicznej i odpowiedniego kształcenia poszczególnych grup wiekowych. W tym celu Dział Edukacji zajmuje się między innymi przygotowywaniem wzorcowych materiałów szkoleniowych oraz opracowywaniem programów warsztatów i wydarzeń towarzyszących wystawom i innym inicjatywom Instytutu.

Letnie Studium Miasta: Forma otwarta

Pierwszym projektem edukacyjnym realizowanym przez Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki było Letnie Studium Miasta: Forma otwarta (Urban Summer School: Open form), poświęcona realizacjom i teoriom wypracowanym przez Zofię i Oskara Hansenów. Był to projekt, podczas którego przez dwa tygodnie na przełomie sierpnia i września studenci, badacze i młodzi profesjonaliści z całego świata analizowali założenia i funkcjonowanie przestrzeni zaprojektowanych w oparciu o teorię Formy Otwartej Zofii i Oskara Hansenów. Zorganizowane przez Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki oraz Centrum Historii Miejskiej Europy Środkowo?Wschodniej we Lwowie wydarzenie stało się miejscem dyskusji i badań 18 uczestników z 15 krajów położonych na czterech kontynentach, którzy zostali wyłonieni spośród blisko 300 zgłoszeń.

1. Kongres Edukacji Architektonicznej w Tucznie

Kolejny projekt Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki to 1. Kongres Edukacji Architektonicznej (KEA), którego celem było stworzenie przestrzeni do dialogu i wymiany doświadczeń w temacie szeroko pojętej edukacji architektonicznej. Kongres organizowany przez Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki oraz Stowarzyszenie Architektów Polskich to spotkanie przedstawicieli różnych jednostek działających na terenie całego kraju, zajmujących się szerzeniem i popularyzacją wiedzy o architekturze i urbanistyce. Zaproszeni zostali zarówno architekci, dyrektorzy instytucji kultury, przedstawiciele organizacji zawodowych, fundacji oraz stowarzyszeń, jak i edukatorzy i animatorzy czy osoby zajmujące się popularyzacją architektury i urbanistyki za pośrednictwem różnych mediów.

Kongres trwał trzy dni w wyjątkowych okolicznościach i przestrzeni historycznej zamku w Tucznie. Rozpoczął się panelami dyskusyjnymi „Edukacja w działaniu", „Popularyzacja edukacji" oraz „Instytucja edukuje", w czasie których uczestnicy mogli zaprezentować swoje dokonania w zakresie szerzenia wiedzy o architekturze i urbanistyce, przedstawili wiele interesujących projektów prowadzonych na różną skalę i dla różnych grup wiekowych. W czasie Kongresu poruszony został także temat dostępu do wiedzy dotyczącej architektury i urbanistyki. Uczestnicy wzięli udział także w warsztatach ukazujących temat architektury w nieoczywisty sposób – zapoznali się z elementami design thinking oraz z przeszkodami, jakie przestrzeń miejska stawia przed niepełnosprawnymi.

Przestrzeń wspólna jest wartością – Nagroda NIAiU dla najlepszych prac magisterskich

W tym roku odbyła się pierwsza edycja interdyscyplinarnego konkursu dla absolwentów, którego celem jest promocja prac magisterskich oraz motywowanie studentów do podejmowania tematu przestrzeni wspólnych, publicznych i budynków użyteczności publicznej w swoich pracach dyplomowych. Nagroda przyznana została w dwóch kategoriach: projektowej oraz teoretycznej.

WSPÓŁPRACA Z ARCHITEKTAMI

Instytut chętnie współpracuje z wszelkimi podmiotami profesjonalnie przygotowanymi do zajmowania się architekturą. Wspiera ich kooperację z sektorem nauki, edukacji oraz ze studiami projektowymi, służącą profesjonalizacji oraz doskonaleniu zawodowemu. Projekt „Z architektem po współczesnych przestrzeniach" to pierwsza odsłona bezpłatnych, ogólnodostępnych spacerów z nagradzanymi na całym świecie mistrzami architektury. Tajniki swoich projektów zdradzili: Bolesław Stelmach, Fernando Menis, Jacek Ewý, Tomasz Konior, Maciej Jacaszek, Marek Wawrzyniak, Karol Wawrzyniak, Karol Fiedor, Zbigniew Reszka, Zbigniew Maćków, Piotr Lisowski oraz Olgierd Jagiełło. W weekend 27–28 października 2018 r. równocześnie w dziesięciu miastach Polski: Krakowie, Katowicach, Lublinie, Olsztynie, Warszawie, Wrocławiu, Toruniu, Poznaniu, Gdyni i Rybniku, można było spotkać się z architektami, poznać ich punkt widzenia, zapytać o szczegóły projektu i zobaczyć na żywo ostateczny efekt prac.

Wśród realizacji, które można było zwiedzić w czasie spacerów, znalazły się m.in. NOSPR w Katowicach autorstwa Konior Studio, Centrum Spotkania Kultur w Lublinie Biura Architektonicznego Stelmach i Partnerzy, Centrum Kulturalno-Kongresowe Jordanki w Toruniu autorstwa Fernanda Menisa.

WYSTAWY I PROJEKTY ZEWNĘTRZNE

Jednym z celów działalności Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki jest krzewienie narodowej kultury architektonicznej. Ważna jest szeroka refleksja nad fundamentalnymi zagadnieniami dotyczącymi kształtowania otoczenia człowieka, jego przestrzeni życiowej. Widzom wystaw chcemy przybliżyć, jaka jest rola społeczna architektów i urbanistów oraz w jaki sposób ich działalność przyczynia się do budowy polskiego krajobrazu kulturowego i tożsamości miejsc, które zamieszkujemy.

Gutt Architecture

„Gutt Architecture" to czwarty projekt Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki od chwili jego powołania. Tym razem było to działanie o charakterze wystawienniczo-edukacyjnym, adresowane do szerokiego grona odbiorców. „Gutt Architecture" to wydarzenie, które łączyło wystawę, szeroko pojęte aktywności edukacyjne oraz wydawnictwo albumowe z artystycznymi zdjęciami fotografa Błażeja Pindora, poświęcone w całości architekturze Romualda Gutta. Skąd taki wybór? W pierwszym roku działalności Instytut zdecydował się przybliżyć szerszej publiczności sylwetkę Romualda Gutta, wybitnego architekta, a także pierwszego laureata Honorowej Nagrody SARP.

Projekt „Gutt Architecture" składał się z szerokiego wachlarzu wydarzeń. Odbyły się m.in. warsztaty dla najmłodszych; warsztaty dla młodzieży i dorosłych z rysowania komiksu; wycieczka studyjna do Ciechocinka oraz spacery architektoniczne, w czasie których można było nie tylko posłuchać o budynkach zaprojektowanych przez Gutta, ale i samodzielnie je sfotografować pod okiem Błażeja Pindora, autora zdjęć do albumu „Warszawa Gutta", który towarzyszył projektowi.

WYDAWNICTWA

Praca Działu Wydawnictw wiąże się z realizacją celów badawczo-naukowych, edukacyjnych i popularyzatorskich Instytutu oraz współpracujących podmiotów zewnętrznych. Ambicją Instytutu jest między innymi stworzenie profesjonalnego, wysoko punktowanego wydawnictwa naukowego, niedostępnego na rynku akademickim. W planach jest także współtworzenie serii monografii wybitnych polskich architektów, których twórczość i życiorysy są przedmiotem prac magisterskich i rozpraw doktorskich.

„Architektura w Polsce 1945–89" Anny Cymer

Książka jest dokładnie tym, co zapowiada jej tytuł – zakrojoną na 476 stron i 150 zdjęć, szeroką panoramą architektury PRL – od powojennej odbudowy, przez socrealizm i modernizm, aż do postmodernizmu. Choć na okładce widać gdański Falowiec, Anna Cymer przedstawia nie tylko osiedla, ale i rekonstruowane zabytki, socrealistyczne „pałace dla ludu", tysiąclatki czy postmodernistyczne kościoły. Jak mówi sama autorka: „Budownictwo PRL otacza nas wszędzie i każdy, nawet jeśli go nie ceni, ma z nim do czynienia na co dzień. Mimo że od upadku tamtego systemu minęło już blisko 30 lat, nadal tę architekturę ocenia się przez pryzmat polityczny (np. nieustanne pomysły, by wyburzyć Pałac Kultury i Nauki), nie jako (znaczącą!) część urbanistycznej rzeczywistości". Książka została wydana we współpracy z Centrum Architektury.

„Warszawa Gutta" Błażeja Pindora

„Warszawa Gutta" to pierwsze albumowe wydawnictwo poświęcone twórczości Romualda Gutta – jednego z najważniejszych polskich architektów XX wieku, prekursora architektury organicznej, autora charakterystycznych budynków z szarej cegły, gmachów użyteczności publicznej i budynków mieszkalnych. Zdecydowana większość realizacji Gutta powstała w Warszawie, współtworząc od lat 20. nowy, modernistyczny kształt stolicy. Dzieła te inspirowały i wciąż inspirują kolejne pokolenia architektów. Główną część książki stanowią zdjęcia Błażeja Pindora, który uchwycił architekturę Gutta z różnych, nieoczywistych perspektyw – zarówno w detalach, jak i w kontekście miejskim. Album uzupełniają teksty praktyków i historyków architektury i fotografii: Anny Dybczyńskiej-Bułyszko, Łukasza Gorczycy i Bolesława Stelmacha. Książka wydana we współpracy z Fundacją Raster.

NAUKA, ARCHIWIZACJA, OPRACOWANIA ZBIORÓW I CYFRYZACJA

Dział Naukowy, Archiwizacji, Opracowania Zbiorów i Cyfryzacji NIAiU prowadzi działania w zakresie dokumentacji historycznej, zwłaszcza kwerendy archiwalne, poszukiwanie spuścizn i różnych materiałów, obrazujących pracę polskich środowisk architektonicznych i urbanistycznych w XX w. Niestety, spuścizny w wielu wypadkach nie są w żaden sposób chronione, rozpraszają się lub niszczeją. Celem takiego działania jest więc identyfikowanie szans i zagrożeń, pozyskiwanie wartościowych źródeł i ich cyfryzacja.

Dział wdraża projekt „historii mówionej", czyli pozyskuje relacje architektów i urbanistów, pracowników instytucji, związanych z budownictwem, „decydentów", krytyków architektury, naukowców, redaktorów czy kuratorów. Planujemy stworzenie wieloletniego planu badawczego, który zakładałby gromadzenie relacji, ich spisywanie i przetwarzanie.

NARODOWY INSTYTUT ARCHITEKTURY I URBANISTYKi

Mówi dr hab. inż. arch. Bolesław Stelmach, prof. WSPA, dyrektor Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki: NIAiU został powołany przez pana premiera, ministra kultury, prof. Piotra Glińskiego w listopadzie 2017 roku, ale inaugurował swoją działalność w maju tego roku. Środowisko wybitnych polskich architektów, a wraz z nimi całe środowisko architektów i urbanistów, od wielu lat zabiegało o utworzenie tego instytutu. Postulowały jego utworzenie Stowarzyszenie Architektów Polskich i Izba Architektów RP. Ma on być swoistym „drogowskazem" przemian polskiej przestrzeni, którą w dużym stopniu cechują chaos, niefunkcjonalność, niepotrzebnie wysokie koszty i po prostu brzydota. Powołanie instytutu jest sygnałem, że państwo polskie, polski rząd zauważa ten problem i ma wolę jego rozwiązania. Są to zadania, którym może podołać tylko wielopokoleniowa praca w sferze legislacji, promocji, edukacji czy – last but not least – w sferze badań i dokumentacji. Propagujemy we wszystkich powyższych obszarach Baukultur – Sztukę Budowania, którą to opisuje deklaracja z Davos podpisana w styczniu tego roku przez pana ministra Piotra Glińskiego. W Polsce bowiem wybitne talenty i maestria architektów nie przekładają się na funkcjonalność, urodę i ekonomikę budowania i użytkowania przestrzeni wspólnych. Niecały rok realizujemy tę misję instytutu w skromnym, paroosobowym składzie pracowników merytorycznych – młodych architektów i historyków sztuki. Mamy pierwsze umowy na przejęcie spuścizn po tak wybitnych architektach jak Zbigniew Ihnatowicz czy Mieczysław Piprek. Przygotowujemy cykliczne seminarium naukowe poświęcone najnowszej polskiej architekturze i urbanistyce. Przyznaliśmy i wręczyliśmy nagrody w pierwszej edycji konkursu „Przestrzeń wspólna jest wartością" na najlepszą pracę magisterską projektową i teoretyczną. Wpłynęło ponad 150 prac z uczelni z całego kraju. Opublikowaliśmy wraz ze Stowarzyszeniem Architektów Polskich fundamentalne dzieło prof. Josefa Rykwerta „O domu Adama w raju" czy książkę Anny Cymer „Architektura w Polsce 1945–1989". Podobnie w sferze edukacji: zorganizowaliśmy wraz ze Stowarzyszeniem Architektów Polskich 1. Kongres Edukacji Architektonicznej w Tucznie czy pierwszą wystawę Gutt Architecture dedykowaną Romualdowi Guttowi, jednemu z najważniejszych polskich współczesnych architektów, pierwszemu laureatowi Honorowej Nagrody SARP. Towarzyszyła ona wydaniu, wraz z galerią Raster, albumu z fotogramami jego architektury w obiektywie Błażeja Pindora. Z ciekawostek: w lipcu i sierpniu na ul. Foksal gościliśmy tłumnie widzów w Kinie Letnim NIAiU. „Pierwsze koty za płoty"...O szczegółach możecie państwo przeczytać na stronach: www.niaiu.pl i na Facebooku, tak pracowicie redagowanych przez młody zespół instytutu. Zapraszamy do odwiedzania, lektury i przesyłania opinii.

Wystawa prezentująca 100 lat architektury w Polsce

Stulecie odzyskania niepodległości przez Polskę jest dobrym pretekstem do zarysowania historii zmian w architekturze minionego wieku. Wystawa składająca się z pięciu spójnie zaprojektowanych i skoordynowanych części, których kuratorami są eksperci dobrze zaznajomieni z miejscowym kontekstem związanym z pięcioma okresami historycznymi o dość wyraźnej charakterystyce ekonomiczno-społecznej. Kolejno w Krakowie (gdzie zaprezentujemy okres 1918–1939), Warszawie (1939–1956), Lublinie (1956–1970), Szczecinie (1970–1989) i Katowicach (1989–2018) przedstawione zostaną na wybranych przykładach etapy rozwoju rodzimej myśli, ale przede wszystkim praktyki architektonicznej i założeń urbanistycznych. Wycinkowy charakter wystawy oraz symboliczne „oddanie głosu" różnym regionom Polski ma na celu zasygnalizowanie, że to właśnie takie różnorodne, lokalnie uwarunkowane historie procesów modernizacyjnych splatają się ze sobą, nakładają jedne na drugie, aby ostatecznie złożyć się na ogólny dorobek kraju w tej dziedzinie.

Pragniemy, aby wystawa była dostępna dla każdego, tak aby i dla nich dziedzictwo architektoniczne Polski stało się punktem odniesienia i powodem do dumy. Dlatego obok tradycyjnych formuł przedstawiania zagadnień merytorycznych (tablice, wykresy, ilustracje) i popularnych mediów (animacje, zdjęcia, filmy) pojawią się makiety i rysunki aksonometryczne pozwalające pobudzić wyobraźnię przestrzenną odbiorcy, a nawet specjalnie zaaranżowane przestrzenie umożliwiające mu odwołanie się do wrażeniowego i zmysłowego doświadczania otoczenia.

Archipelag CIAM. Listy Heleny Syrkus

Red. Aleksandra Kędziorek, Katarzyna Uchowicz, Maja Wirkus, Premiera: luty 2019 r.

Publikacja, inaugurująca nową serię wydawniczą „Źródła" Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki, zawiera wybór korespondencji Heleny Syrkus – wybitnej architektki, wykładowczyni Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, tłumaczki literatury pięknej - z jej bliskimi przyjaciółmi i kluczowymi postaciami międzynarodowego środowiska architektonicznego: związanymi z Bauhausem Walterem i Ise Gropiusami, holenderskim urbanistą Cornelisem van Eesterenem i jego żoną Fridą Fluck czy generalnym sekretarzem CIAM (Międzynarodowych Kongresów Architektury Nowoczesnej), Sigfriedem Giedionem. Chociaż listy architektów są wydawane stosunkowo rzadko, w przypadku Heleny Syrkus – architektki, która posługiwała się maszyną do pisania równie sprawnie co architektoniczną kreską – są najlepszym źródłem do poznania jej fascynującej, złożonej, ale i kontrowersyjnej biografii.

Dla osób zainteresowanych twórczością Heleny i Szymona Syrkusów publikacja będzie doskonałym źródłem informacji na temat historii architektury. Dla innych – intrygującym obrazem postaci targanej wichrami historii. W korespondencji jak w zwierciadle odbijają się skomplikowane dzieje polityczne Polski i świata, które dotknęły również środowiska architektonicznego – antysemityzm lat 30., tragedia drugiej wojny światowej czy ułudy związane z wprowadzeniem socjalizmu. „W tych trudnych czasach najlepsze, co mamy, to sieć przyjaciół rozsianych po tej targanej wstrząsami planecie", pocieszał w jednym z listów Helenę i Szymona Syrkusów Walter Gropius.