27 maja mija 20 lat od momentu, kiedy po raz pierwszy w demokratycznej Polsce wybraliśmy lokalne władze – radnych siedmiu gmin, na które podzielona była wówczas stolica. Jubileusz samorządu zainspirował nas do przypomnienia, co działo się wśród radnych i urzędników przez pięć kadencji. Jak wiele zrobili, by zmienić Warszawę na lepsze? Bo zmienili – bez dwóch zdań.

– Moim zdaniem, stolica słabiej niż inne miasta wykorzystała szanse na rozwój – mówi prof. Michał Kulesza, współtwórca ustawy samorządowej. – Może dlatego, że trzykrotnie doświadczała rewolucji zmiany ustroju.

[srodtytul]Najważniejsze budowy [/srodtytul]

Za pierwszego prezydenta Stanisława Wyganowskiego samorząd uczył się funkcjonowania. – Wtedy inwestorzy krążyli nad miastem. Za naszych czasów wylądowali. I zabrakło w stolicy dźwigów – mówi Marcin Święcicki, prezydent kolejnej kadencji.

Owymi dźwigami chwalił się non stop. Ale rzeczywiście były widoczne. Warszawa stała się wielkim placem budowy, wyrastały wieżowce i supermarkety. Wówczas rozpoczęto przygotowania do budowy mostu Siekierkowskiego. Mieszkańcy Siekierek do dziś wspominają wielogodzinne spotkania z prezydentem Święcickim, który namawiał ich do przekazywania terenów pod budowę.

– Groziły nam 622 spory w sądzie. Skończyło się na 27 – przypomina Święcicki.

Za Pawła Piskorskiego budowano mosty Świętokrzyski i Siekierkowski. Powstawał też tunel (zwany dziś przez oponentów Piskorskiego „przekrętem”). Miał uwolnić pod budowę tereny nad Wisłą. Piskorski mocno lansował hasło: „Metro plus obwodnica równa się stolica”.

– Dorobkiem stołecznego samorządu na pewno są inwestycje. Choć być może nie wykorzystaliśmy w pełni potencjału Unii Europejskiej – ocenia Piskorski.

Za Lecha Kaczyńskiego powstało Muzeum Powstania Warszawskiego, przygotowano budowę Centrum Nauki Kopernik oraz Muzeum Historii Żydów Polskich.

– Prezydent Kaczyński ustalił wizję rozwoju miasta na następne dziesięć lat, która jest teraz realizowana. A przede wszystkim scaliliśmy w jedno administrację miasta, co nie było łatwe – ocenia Mirosław Kochalski, który w urzędzie pozostał po tym, jak Lech Kaczyński odszedł do Pałacu Prezydenckiego.

Hanna Gronkiewicz-Waltz z kolei ruszyła odwlekane przez lata sprawy komunikacyjne. Doprowadziła do rozpoczęcia budowy mostu Północnego, za chwilę zacznie się budowa drugiej linii metra. Spektakularnym sukcesem było zlikwidowanie zawalidrogi w postaci prywatnej działki na ul. Powstańców Śląskich. Po 20 latach walki z właścicielami.

Wojciech Kozak, Kazimierz Marcinkiewicz i Mirosław Kochalski urzędowali za krótko, by pozostawić po sobie jakiś trwały ślad w warszawskim krajobrazie. Kochalski zdążył podpisać umowę na odbudowę Pałacu Saskiego, ale prezydent Hanna Gronkiewicz-Waltz z tej inwestycji zrezygnowała. Kazimierz Marcinkiewicz z kolei kojarzyć się będzie z podpisaniem, tuż przed samymi wyborami, umowy z ITI na budowę stadionu Legii na wyjątkowo korzystnych dla koncernu Mariusza Waltera warunkach.

[srodtytul]Najgłośniejsze afery [/srodtytul]

Samorządowe afery zazwyczaj związane były z wielkimi inwestycjami. Była radna, dziś minister w kancelarii premiera, Julia Pitera za jeden z największych skandali samorządowego 20-lecia uważa sprawę hoteli Syrena. W 1997 r. miasto sprzedało austriackiemu Bau Holding Strabag sieć hoteli (Polonia, Warszawa, MDM, Saski, Metropol) za 24 mln dol. Radni atakowali, że to rażąco niska cena. Sprawą do dziś zajmują się śledczy.

W 1994 r., gdy instalowano nowe żółte kasowniki w autobusach, radni sugerowali, że przetarg jest ustawiony pod konkretną firmę. Wygrał francuski Monetel.

Pięć lat trwała awantura o parkometry i podział generowanych przez nie zysków między miasto a firmę WaPark. W pierwszym okresie funkcjonowania płatnego parkowania firma za przyzwoleniem urzędników zgarniała nawet 90 proc. przychodów. Stopniowo proporcje się zmieniały, aż ekipa prezydenta Kaczyńskiego wybrała nowego serwisanta parkometrów.

Most Świętokrzyski jest najszybciej zrealizowaną warszawską przeprawą przez Wisłę. Głównie dzięki temu, że powstał w zamian za grunt w Porcie Praskim, oddany Elektrimowi, który współfinansował budowę mostu. Transakcja budziła kontrowersje, bo odbyła się bez przetargu, a sam grunt był o wiele więcej wart niż budowana przeprawa. Wsztscy pamiętają, jak po raz pierwszy pokazano multimedialną wizualizację mostu. Sznur kolorowych aut mknął nowym mostem pokazywanym z różnej perspektywy. – Czuło się powiew wielkiego świata i nowoczesności – przypominają rajcy.

Za największą aferę samorządowcy do tej pory uznają wprowadzenie komisarza w gminie Centrum w 2000 r. Konflikt polityczny między rządzącą wówczas koalicją UW – SLD a opozycyjnym AWS przerodził się w absurdalną walkę o zachowanie stanowisk, zakończoną upadkiem koalicji AWS – UW w rządzie.

Spór był tak duży, że ówczesny premier Jerzy Buzek zastosował rozwiązanie siłowe – pod osłoną nocy powołał w gminie komisarza. O poranku Andrzej Herman rozpoczął przejmowanie urzędów. Z plombowaniem gabinetów i odbieraniem kluczy.

Nerwowa atmosfera udzieliła się dzielnicom. Radni szturmowali zamknięty urząd Śródmieścia. Ówczesne dyrektorki dzielnicy Anna Wysocka (AWS) i Teresa Wyszyńska (UW) pobiły się. Jedna uderzyła koleżankę teczką w ucho, w zamian tamta kopnęła ją w kostkę. Jedna z nich wyjechała z urzędu karetką pogotowia.

To był czas walki. Na jednej z komisji Rady Warszawy rajcy pokłócili się do tego stopnia, że jeden rzucił w drugiego krzesłem.

Po dwóch tygodniach, by uspokoić atmosferę, premier odwołał energicznie działającego komisarza Hermana i powołał bardziej koncyliacyjnego ówczesnego wiceministra MSWiA Józefa Płoskonkę. Jednak samorząd w pełni odzyskał równowagę dopiero po przedterminowych wyborach.

– To była karykatura samorządu. Krzywe zwierciadło – oceniają dziś rajcy. Ale dodają, że to był też początek dużego upolitycznienia samorządu.

[srodtytul]Najdziwniejsze pomysły[/srodtytul]

Od czasu do czasu samorządowcy wpadali na egzotyczne pomysły. Chyba żeby zwrócić na siebie uwagę, bo przecież nikt nie chciał albo nie był w stanie ich zrealizować.

Jeden z zastępców prezydenta Piskorskiego Stanisław Rojek (AWS) wymyślił – wzorem Amsterdamu – utworzenie w stolicy dzielnicy czerwonych latarni i skupienia w jednym miejscu agencji towarzyskich. Nikt jednak pomysłu nie poparł.

Karol Karski (jako radny AWS w gminie Centrum) próbował wprowadzić prohibicję na terenie parlamentu. Rajcy już nawet przegłosowali uchwałę o zakazie sprzedaży alkoholu w sejmowych restauracjach, ale dokument został uchylony.

Gdy okazało się, że nie uda się zrealizować pomysłu wybudowania na Bemowie „Neverlandu” Michaela Jacksona (któremu z zaangażowaniem sekundował prezydent Święcicki), radna Joanna Fabisiak (AWS) zabrała dziennikarzy na piknik. W szczerym polu oświadczyła, że tu może powstać Rodzinny Park Rozrywki. Polski, rodzimy. – Skoro Jackson nie chce, zbudujmy go sami – przekonywała.

Co kilka lat powraca też temat budowy gondoli przez Wisłę. Projekt zbyt drogi, by samorząd mógł sobie na niego pozwolić. Ale na tyle atrakcyjny, by kolejni pomysłodawcy ruszali z nim do ratusza. Ostatnio lobbował za nim bohater tzw. afery hazardowej Ryszard Sobiesiak u wiceprezydenta Jacka Wojciechowicza.

[srodtytul]Największe kłopoty[/srodtytul]

Niemało jest spraw, z którymi samorządowi uporać się nie udało. W kwestii nieruchomości nadal straszy dekret Bieruta, choć to paradoksalnie dzięki jego zapisom miasto zaczęło ziemię właścicielom oddawać.

– Nie było i nadal nie ma ustawy reprywatyzacyjnej, znalazłem więc furtkę w dekrecie. Zwróciliśmy wówczas 800 działek – chwali się Święcicki.