Sprawa Michałowic a zwroty innych nieruchomości

Znanym rodom trudniej będzie odzyskać ziemię i pałace. Pojawiło się pisemne uzasadnienie ważnego wyroku, który ogranicza oddawanie majątków.

Publikacja: 12.12.2018 06:10

Sprawa Michałowic a zwroty innych nieruchomości

Foto: 123RF

Renata Krupa-Dąbrowska

Zwrot wielu nieruchomości zabranych po II wojnie światowej może zostać zablokowany. Naczelny Sąd Administracyjny opublikował właśnie uzasadnienie pisemne wyroku w sprawie Michałowic. Jest niekorzystne dla dawnych właścicieli i ich rodzin.

Stare reguły

– Z uzasadnienia wyroku wynika, że NSA, orzekając o odmowie stwierdzenia nieważności decyzji wydanej na podstawie dekretu o reformie rolnej, może brać pod uwagę standardy prawne, jakie były tuż po wojnie. Tymczasem często nie mają one nic wspólnego ze współczesnymi normami państwa prawa. I często były po prostu niedemokratyczne – twierdzi Maciej Obrębski, adwokat specjalizujący się w reprywatyzacji.

Czytaj także: Reprywatyzacja Michałowic - wyrok NSA

Według niego badanie zgodności z prawem decyzji administracyjnych na podstawie dziś obowiązujących kryteriów legalności działania administracji publicznej może budzić i budzi poważne wątpliwości, bo w latach 40., 50., 60., a nawet 70. XX w. w Polsce obowiązywały inne standardy prawne niż dziś. NSA zapomina, że przed 2000 r. bardzo trudno było dawnym właścicielom i ich rodzinom dochodzić zwrotu nieruchomości – przypomina mec. Obrębski.

Nie wszystko automatycznie

Prawnicy uważają, że po wyroku w sprawie Michałowic trudno będzie uzyskać zwrot nieruchomości, mimo że przed II wojną światową rozparcelowywano je na cele budowlane – tym samym traciły charakter rolny.

– Naczelny Sąd Administracyjny akceptuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 1990 r., na który od lat powołują się sądy administracyjne. Z uzasadnienia wyroku TK wynika, że działki, wydzielone przez właściciela z nieruchomości ziemskiej przed 1 września 1939 r. na potrzeby budownictwa mieszkaniowego nie podpadają pod dekret o reformie rolnej, czyli można je zwrócić. Pod warunkiem że przygotowany projekt parcelacji zatwierdziła właściwa władza administracyjna – wyjaśnia Łukasz Bernatowicz, radca prawny specjalizujący się w reprywatyzacji.

– Teraz w swoim wyroku NSA w pełni akceptuje pogląd TK, ale nie oznacza to, że w każdej sprawie należy go stosować automatycznie. Sądy, powołując się na to orzeczenie NSA, będą więc mogły odmawiać zwrotu nieruchomości –uważa mec. Bernatowicz.

Sprawa Michałowic jest precedensowa. Rzadko się bowiem zdarza, by dotyczyła 168 ha gruntów. Dziś na tym terenie stoją domy mieszkańców Michałowic, szkoła, przedszkole, kościół, jest też rynek. Przez gminę Raszyn przebiegają głównie drogi.

Mieszkańcy górą

Naczelny Sąd Administracyjny badał 29 skarg, m.in. mieszkańców Michałowic, rzecznika praw obywatelskich, gminy Raszyn i powiatu pruszkowskiego. Uchylił decyzję ministra rolnictwa i wyrok WSA. Część skarg oddalił, w tym tę RPO. Skargi osób czekających w sądzie na zasiedzenie NSA uznał za niedopuszczalne, ale to nie przesądza o losie ich spraw cywilnych, które teraz będą odwieszone. Według sędziego NSA Jana Pawła Tarno już w 1990 r. TK, mówiąc o problematyce reformy rolnej, wskazywał, że „intencją ustawodawcy było przeznaczenie na cele reformy rolnej nieruchomości lub ich części, które są – lub mogą być – wykorzystane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie".

Gruntów nie przejęto więc z rażącym naruszeniem prawa – uznał sędzia Tarno.