Zobowiązanie wykraczające poza rok budżetowy - jak dokumentować

- Rada gminy zamierza zaciągnąć zobowiązanie wykraczające poza rok budżetowy 2019 – na budową przedszkola publicznego na prawie 1 mln, a to projekt z unijnym dofinansowaniem. Spłata jest planowana w 2020 r. Czy musimy zaplanować w wieloletniej prognozie finansowej wydatki w całej kwocie w 2020 r.? Na razie nie wprowadzano zmian do tego dokumentu, a zaplanowano w nim 500 tys. zł na ten cel.

Analiza podanego zapytania wymaga odniesienia się do dwóch aktów prawnych: ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym oraz ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. I tak, skoro w zapytaniu mowa o tzw. wieloletniej prognozie finansowej, przytoczyć należy kluczowe z tego punktu widzenia regulacje ustawy o finansach publicznych. Przede wszystkim na uwagę zasługuje okoliczność, że ww. dokument jest aktem prognostycznym samorządu, w zakresie realizowanych zadań (przedsięwzięć). W art. 226 ust. 3 i 4 postanowiono, że w załączniku do uchwały w sprawie wieloletniej prognozy finansowej określa się odrębnie dla każdego przedsięwzięcia:

- nazwę i cel;

- jednostkę organizacyjną odpowiedzialną za realizację lub koordynującą wykonywanie przedsięwzięcia;

- okres realizacji i łączne nakłady finansowe;

- limity wydatków w poszczególnych latach;

- limit zobowiązań.

Zgodnie zaś z art. 226 ust. 4, przez przedsięwzięcia, o których mowa wyżej w ust. 3 należy rozumieć wieloletnie programy, projekty lub zadania, w tym związane z:

- programami finansowanymi z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3;

- umowami o partnerstwie publiczno-prywatnym.

Status ww. przedsięwzięcia może mieć m.in. budowa przedszkola.

Co nadto istotne, wieloletnia prognoza finansowa obejmuje okres roku budżetowego oraz co najmniej trzech kolejnych lat budżetowych. Z ww. regulacji prawnych wynika więc, prognoza finansowa przedstawia planowaną realizację finansową danego zadania m.in. gminy, w perspektywie wielu lat.

W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 22 marca 2017 r. (sygn. akt II GSK 1911/15) wskazano na kanwie ww. regulacji: „Wieloletnia prognoza finansowa nie stanowi planu, a prognozę, czyli plan działań finansowych na przyszłość, tym niemniej, jest to dokument, który powinien zawierać realistyczne dane odnoszące się do gospodarki finansowej konkretnej jednostki w sposób maksymalnie realny, z uwzględnieniem wielu zmiennych czynników, które mogą w przyszłości mieć wpływ na wspomnianą gospodarkę finansową jednostki samorządu terytorialnego".

W kontekście podanego zapytania kluczowe znaczenie ma jednak regulacja art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. e ustawy o samorządzie gminnym. Wynika z niej, że do wyłącznej właściwości rady gminy należy podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy, przekraczających zakres zwykłego zarządu, dotyczących zobowiązań w zakresie podejmowania inwestycji i remontów o wartości przekraczającej granicę ustalaną corocznie przez radę gminy. Zgodnie zaś z art.  58 ust. 1 ww. ustawy, uchwały i zarządzenia organów gminy dotyczące zobowiązań finansowych wskazują źródła, z których zobowiązania te zostaną pokryte.

Co istotne, zarówno kwota zaciąganego zobowiązania przez gminę (radę gminy), jak i okres, czy źródła spłaty, muszą być spójne z danymi wynikającymi z wieloletniej prognozy finansowej. Oznacza to tym samym, że wspomniana prognoza finansowa musi ujmować w wydatkach majątkowych realizację zadania (m.in. kwotowo), na które rada gminy planuje zaciągnąć określone zobowiązanie finansowe w określonej kwocie, przy czym równej tej z prognozy. W tym kontekście przyjęcie w badanej uchwale rady gminy wartości zobowiązania na poziomie 1 mln zł byłoby wadliwe, bowiem według danych z prognozy finansowej przewidziane do realizacji w 2020 r. wydatki budżetu (500 tys. zł) nie będą pokrywały wysokości planowanego do realizacji zadania.

Wskazana kwestia była również przedmiotem analizy w uchwale Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Rzeszowie w uchwale z dnia 25 kwietnia 2017 r. (Nr IX/1118/2017). Wskazano tam m.in.: „Uchwała o zaciągnięciu zobowiązania o wartości przekraczającej granicę ustaloną w budżecie danego roku, nie może być podjęta w oderwaniu od prognozowanych budżetów lat, w których dane zobowiązanie jest przewidziane do spłaty".

Na koniec warto dodać, że przyjęcie podobnej treści uchwały, jak sugerowana w zapytaniu, skutkowało stwierdzeniem jej nieważności przez ww. regionalną izbę obrachunkową – z powodu, braku określenia w wieloletniej prognozie finansowej w danym roku, wydatków na spłatę zobowiązania, co w sposób istotny naruszyło przepisy art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. e ustawy o samorządzie gminnym.