Ministerstwo Sprawiedliwości już wie, ilu sędziów ma nie tylko polski paszport i ilu zignorowało wezwanie do złożenia oświadczenia w tej sprawie. Chodzi w sumie o ok. 300 osób. Większość środowiska jest oburzona kolejną ingerencją resortu w jego prawa. Zmianę nazywają niekonstytucyjną, dyskryminującą, a nawet głupią.

Albo Polak, albo zagraniczny

Sędzia musi mieć obywatelstwo polskie – taka zasada obowiązywała do 3 kwietnia 2018 r. Po tej dacie sędzia musi mieć już tylko polskie obywatelstwo. A co z tymi, którzy mają dwa obywatelstwa i orzekają? Dostali pół roku na rezygnację z zagranicznego. Jeśli nie zdążą, stracą prawo do orzekania i przestaną być sędziami. Czy to duży problem?

– Nie chodzi o skalę, tylko o zasadę – mówią sędziowie. Są oburzeni zmianą i zarzucają jej niezgodność z konstytucją, ograniczenie praw itd.

W kwietniu minister sprawiedliwości zwrócił się do prezesów sądów apelacyjnych, żeby zebrali od swych sędziów oświadczenia o obywatelstwie. Ministerstwo właśnie ujawniło, jakie informacje otrzymało.

– Około 260 sędziów nie złożyło oświadczenia o posiadaniu wyłącznie polskiego obywatelstwa, a sześciu sędziów i pięciu asesorów sądowych wyraźnie wskazało, że mają wielokrotne obywatelstwo, tj. polskie i innego państwa – informuje „Rz" Łukasz Piebiak, wiceminister sprawiedliwości.

Nowa ustawa o Sądzie Najwyższym z 8 grudnia 2017 r. zmieniła m.in. prawo o ustroju sądów powszechnych. Zgodnie z nią, sędzia, asesor sądowy i ławnik, który nie spełnia wymogu posiadania wyłącznie obywatelstwa polskiego, powinien w ciągu sześciu miesięcy od wejścia ustawy w życie zrzec się obcego obywatelstwa. Po tym terminie stosunki służbowe sędziego, asesora lub ławnika, który oświadczenia nie złoży, „wygasają". Zanim projekt stał się prawem, zastrzeżenia do niego zgłaszał rzecznik praw obywatelskich.

Czytaj też:

Podwójna lojalność

RPO: zakaz podwójnego obywatelstwa dla sędziów - niekonstytucyjny

Zły automatyzm

– Przepis ten skutkuje ograniczeniem dostępu do służby publicznej wobec sędziów, asesorów i ławników – uważa Adam Bodnar. Napisał więc do Zbigniewa Ziobry i premiera Mateusza Morawieckiego. Swoje wątpliwości skierował też do generalnego inspektora ochrony danych osobowych (dziś prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych).

– Wprowadzenie takiego automatyzmu jest niedopuszczalne w świetle art. 180 ust. 2 konstytucji – pisze Bodnar i przytacza przepis. Głosi on: „Złożenie sędziego z urzędu (...) wbrew jego woli może nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu i tylko w przypadkach określonych w ustawie".

Co to oznacza? Zdaniem RPO żaden organ władzy publicznej nie może mieć kompetencji do podejmowania rozstrzygnięć w takich sprawach. Niezgodność polega też na tym, że sędziowie są nieusuwalni, oraz że przepis narusza konstytucyjną zasadę równości wobec prawa.

– Warunek posiadania przez sędziów wyłącznie polskiego obywatelstwa jest uzasadniony, gdyż są powołani do służby na rzecz dobra publicznego, definiowanego także przez pryzmat interesów państwa – odpisał minister rzecznikowi.

– To bzdura – twierdzą sędziowie.

A posłów nie?

Beata Morawiec, prezes Stowarzyszenia Sędziów Themis, mówi „Rz", że nikt nie rozumie, skąd ta zmiana.

– Jest niekonstytucyjna, ogranicza nasze prawa – uważa.

Zainteresowanym sędziom sen z powiek spędza jeszcze jedno: co zrobić, gdy bez swej winy nie zdążą się zrzec obywatelstwa?

Bartłomiej Przymusiński, rzecznik Stowarzyszenia Sędziów Polskich Iustitia, mówi też o dyskryminacji.

– Dlaczego obowiązuje sędziów, a nie parlamentarzystów? – pyta. Zwraca też uwagę na czas procedury. – To niekoniecznie jest prostym zabiegiem.

MS uspokaja, że jeżeli będą sygnały o przeciągającej się procedurze, resort zastanowi się, czy potrzebna jest nowelizacja ustawy.

Dla kogo sędziowska toga

Prawo o ustroju sądów powszechnych stanowi, że sędzia:

- ma wyłącznie obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw

cywilnych i publicznych, a także nie był prawomocnie skazany za

umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe;

- jest nieskazitelnego charakteru;

- ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł

zawodowy magistra, lub też zagraniczne studia prawnicze uznane

w Polsce;

- jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego;

- ukończył 29 lat;

- złożył egzamin sędziowski lub prokuratorski;

- jako asesor pełnił obowiązki sędziego co najmniej przez trzy lata.