Unijny prokurator skontroluje unijne fundusze

W czwartek, 12 października, ministrowie sprawiedliwości UE dadzą zielone światło dla powołania europejskiego oskarżyciela publicznego. Ten unijny prokurator na początek zajmie się przestępstwami finansowymi o wymiarze ponadgranicznym oraz tymi, które dotyczą wydawania unijnych pieniędzy.

Nowa instytucja nie będzie działała we wszystkich państwach UE. Wielka Brytania, Irlandia i Dania mają traktatowe wyłączenia w tej dziedzinie, a Polska, Węgry, Holandia, Szwecja i Malta odmówiły współpracy. Dlatego EOP powstaje w drodze tzw. wzmocnionej współpracy.

Polska odmawia

Odmowa udziału w EOP może mieć poważne konsekwencje dla beneficjentów unijnych funduszy. Vera Jurowa, unijna komisarz sprawiedliwości, powiedziała „Rzeczpospolitej": – Dla państw uczestniczących w EOP zasady wydawania unijnych pieniędzy z polityki spójności powinny być uproszczone. Dla pozostałych natomiast bardziej restrykcyjne.

Według niej to logiczne. Ta pierwsza grupa będzie podlegała unijnemu prokuratorowi, którego zadaniem będzie właśnie śledzenie nieprawidłowości w wydawaniu unijnych funduszy. A ta druga nie, więc trzeba więcej prewencji oraz większego zaangażowania unijnego biura antykorupcyjnego OLAF. Ono może badać przypadki nieprawidłowości, ale nie może kierować sprawy do sądu.

Obecnie należy to do wyłącznych kompetencji prokuratur krajowych i w 60 proc. odmawiają one wszczęcia postępowania.

Strażnik finansów

Na początek EOP miałby się zająć głównie przypadkami oszustw VAT w handlu między krajami UE (szacowanymi na 50 mld rocznie) oraz tych dotyczących unijnych funduszy rolnych i strukturalnych.

W tym drugim wypadku mowa jest o defraudacji na skalę 500 mln euro rocznie, co stanowi zaledwie ok. 0,5 proc. wszystkich pieniędzy wydawanych z unijnego budżetu w tej dziedzinie rocznie. Ale zdaniem Jurowej skala oszustw może być w rzeczywistości większa i sięgać 2 proc. funduszy. Poza tym liczy się co innego.

– W tej sprawie chodzi o solidarność i wzajemne zaufanie. Państwa składają się wspólnie na te polityki i muszą mieć pewność, że ich pieniądze nie są marnowane. Zbyt dużo jest krytyki pod adresem polityki spójności – powiedziała Czeszka.

Szersze kompetencje

EOP ma ruszyć w 2020 roku. Będzie miał siedzibę w Luksemburgu, tam, gdzie unijne sądy.

Dwa tygodnie temu w swoim przemówieniu o przyszłości Unii francuski prezydent Emmanuel Macron zaapelował, aby unijny prokurator zajmował się także przestępczością zorganizowaną i walką z terroryzmem.

Zdaniem Jurowej to naturalny kierunek rozwoju tej instytucji, bo dla Europejczyków coraz ważniejsze jest poczucie bezpieczeństwa. Takie rozszerzenie mandatu jest też przewidziane w traktacie lizbońskim. Co do zasady określa on, że europejska prokuratura ma się zajmować przypadkami naruszania interesów finansowych Unii, ale do jej uprawnień może być dodane zwalczanie poważnej przestępczości o wymiarze transgranicznym.