Krzysztof Koźmiński

Teza 1: Rząd powinien przygotować propozycje deregulacyjne na podstawie pomysłów zespołu Rafała Brzoski, ale po starannej analizie ich celowości i zgodności z systemem prawnym

Wielość i różnorodność propozycji przekazywanych Panu Rafałowi Brzosce oraz sama idea "społecznej, oddolnej akcji deregulacyjnej" nakazuje ostrożność i konieczność filtracji postulatów zmian legislacyjnych, w którą powinny być zaangażowane instytucje publiczne odpowiedzialne za sferę stanowienia prawa (m.in. Rządowe Centrum Legislacji, Rada Legislacyjna, poszczególne ministerstwa), a także wyspecjalizowane ośrodki badawczo-eksperckie, w tym instytuty (np. Polski Instytut Ekonomiczny), podmioty akademickie oraz uznane organizacje pozarządowe. O ile deregulacja jest oczywiście potrzebna (zresztą nie tylko tu i teraz, ale w ogóle permanentny monitoring stanu legislacji w celu identyfikacji bubli prawnych i rozwiązań generujących więcej szkody niż pożytku) - nie powinna ona stać się furtką dla rozwiązań nieprzemyślanych, generujących ryzyka prawne, czy korzystnych wyłącznie dla partykularnej grupy podmiotów, aktywniej lobbujących od innych, a naruszających zasady równości, konkurencji, czy proporcjonalności. Trzeba pamiętać również, że nieraz pozornie drobna-punktowa zmiana w systemie prawnym (uzasadniona z perspektywy jednej grupy adresatów) skutkować może powstaniem luki w systemie prawnym lub być źródłem kontrowersji interpretacyjnych, które negatywnie przełożą się na praktykę stosowania przepisów.

Teza 2: Zamiast głębokiej deregulacji rząd powinien raczej rozpocząć działania na szeroką skalę, uświadamiające urzędnikom konieczność takiego stosowania obowiązującego prawa, by nie utrudniać życia uczciwym przedsiębiorcom i obywatelom

Albo zmiany legislacyjne (w tym deregulacja) albo "działania uświadamiające względem urzędników" - to dylemat w stylu: "czy - by przeżyć - należy jeść, czy pić?". Oczywiście konieczne jest i jedno, i drugie. Moje osobiste doświadczenia związane z kilkoma podejściami do "deregulacji" w różnych kadencjach parlamentarnych przekonują mnie, że: deregulując, tj. upraszczając przepisy i procedury, optymalizując regulacje pod względem kosztów i zysków, redukując obciążenia biurokratyczne, a nawet znosząc obowiązki wprowadzone przez prawodawcę - pamiętać trzeba o ryzyku poszerzenia swobodnego uznania administracji publicznej, czyli sytuacji, w której arbitralna władza urzędnika wzrośnie. Niejednokrotnie jest tak, że przerost regulacyjny - czyli np. szczegółowe, kazuistyczne przepisy normujące dokładnie jakie dokumenty i ile załączników wnioskodawca powinien złożyć, by uzyskać decyzję administracyjną - z jednej strony irytują obywateli i przedsiębiorców, ponieważ angażują ich czas i energię, z drugiej jednak ograniczają ryzyko nadużyć, błędów, wydania negatywnych rozstrzygnięć przez organ administracji publicznej.

Teza 1: Obecne przepisy dotyczące obecności pełnomocnika podczas przesłuchania świadka są wystarczające

Teza 2: Tak jak proponuje w swoim projekcie Naczelna Rada Adwokacka, prokurator nie powinien mieć możliwości odmowy dopuszczenia pełnomocnika do przesłuchania świadka

Teza : Cyfryzacja, zmiany organizacyjne i upowszechnienie pozasądowych metod rozwiązywania sporów rozwiążą większość problemów z niewydolnością sądów

Generalnie zgadzam się, że konieczne jest szeroko rozumiane unowocześnienie polskiego wymiaru sprawiedliwości. Musi ono być jednak połączone z krytycznym rozważeniem zakresu kognicji sądów i ograniczeniem drogi sądowej do spraw poważnych. Bardzo wiele spraw, które aktualnie należą do judykatywy – można z powodzeniem rozwiązać w inny sposób, np. przekazując organom administracji publicznej, a nawet instytucjom prywatnym lub w ogóle deregulując. Podobnie jest z zasadą dwuinstancyjności – nie da się „mieć ciastka i zjeść ciastka”, tj. oczekiwać bardzo wysokich standardów procesowych (jakie gwarantuje ustrojodawca w konstytucji) i mieć jednocześnie sprawny, szybki i rzetelny sąd. Co więcej, jest wiele procedur administracyjnych, w których orzekające organy administracji publicznej doskonale sobie radzą, a jednocześnie strony zachowują liczne oraz realne prawa i gwarancje procesowe – co w praktyce nie zawsze ma miejsce przed sądem powszechnym. Zwłaszcza gdy trafiamy na sąd „zalany” sprawami, stosujący model orzekania „kopiuj–wklej”, gdzie możliwość wypowiedzenia się jest iluzoryczna, a skład orzekający nie ma czasu na analizę pism i składanego materiału dowodowego.

Teza 1: Instytucja skargi nadzwyczajnej powinna być zlikwidowana.

Teza 2: Zlikwidowane powinny być dwie tzw. nowe Izby Sądu Najwyższego: Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych oraz Odpowiedzialności Zawodowej. Ich kompetencje powinny przejąć „stare” izby SN.

Teza : W prokuraturze kluczowa jest zmiana struktur nadzoru i danie szeregowym prokuratorom większej swobody w działaniu

Mam mieszane uczucia. Znam argumenty na rzecz "uniezależnienia" prokuratury i jej "liberalizacji", w tym przyznania swobody prokuratorom oraz zagwarantowania im pozycji zbliżonej do sędziów itd. Mam jednak wrażenie, że jest to często przejaw wishful thinking oraz ideologicznego przywiązania do podziału władzy oraz niezależności instytucji publicznych, kosztem hierarchiczności. Myślę, że - jak zawsze - diabeł tkwi w szczegółach, a sama "swoboda prokuratorów w działaniu" może ograniczyć niektóre dotychczas spotykane nieprawidłowości, jak i być źródłem innych patologii.