Wojciech Czakon

Prof. dr hab. Wojciech Czakon

Profesor ekonomii, twórca i kierownik Katedry Zarządzania Strategicznego na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego

Członek Komitetu Nauk Organizacji i Zarządzania PAN. Specjalizuje się w badaniach strategii i organizacji przedsiębiorstw oraz sieci międzyorganizacyjnych.

Ekonomiści: warto wrócić do rozmów o prywatyzacji

Teza 1: Prywatyzacja części przedsiębiorstw kontrolowanych przez polski rząd miałaby pozytywny wpływ na gospodarkę.

Prywatyzacja części przedsiębiorstw kontrolowanych przez polski rząd miałaby pozytywny wpływ na gospodarkę.

Prywatyzacja to narzędzie, podobnie jak własność publiczna jest narzędziem osiągania czegoś. Fala prywatyzacji po zmianie ustrojowej spełniła rolę podnoszenia produktywności, włączania w globalne łańcuchy dostaw, transferu technologii itd., ale jednocześnie pozbawiła państwo wpływu na istotne dla interesu publicznego obszary. Obecnie potrzeby pozyskiwania kapitału, transferu technologii itd. w taki sposób nadal zachodzą, ale to tylko jedna z opcji strategicznych. Strategia natomiast nie jest jasna, ani dyskutowana.

Teza 2: Dla sprawnego funkcjonowania spółek o strategicznym dla Polski znaczeniu ważniejsze są odpowiednie regulacje i nadzór niż struktura własnościowa.

Dla sprawnego funkcjonowania spółek o strategicznym dla Polski znaczeniu ważniejsze są odpowiednie regulacje i nadzór niż struktura własnościowa.

Względy bezpieczeństwa oraz kontroli, także w sensie ograniczenia wpływu/wglądu podmiotów o niejasnym lub antagonistycznym stosunku do Polski, przemawiają za własnościowymi narzędziami. Co nie znaczy, że w sferze regulacji nie należy doskonalić obecnych rozwiązań, na przykład w kierunku ograniczania klientelizmu partyjnego.  

Jak sfinansować zbrojenia? Opinie ekonomistów.

Teza 1: Aby sfinansować zwiększone wydatki zbrojeniowe należy wprowadzić specjalny podatek lub podwyższyć VAT na niektóre towary/usługi.

Aby sfinansować zwiększone wydatki zbrojeniowe należy wprowadzić specjalny podatek lub podwyższyć VAT na niektóre towary/usługi.

Wydatki zbrojeniowe powinny być opatrzone każdorazowo klauzulami offsetu, który to offset ma długoterminowy pozytywny wpływ na budżet. 

Ekonomiści podpowiadają, gdzie nowy rząd może szukać oszczędności

Teza 1: W ramach racjonalizacji polityki budżetowej nowy rząd powinien zrezygnować z budowy Centralnego Portu Komunikacyjnego.

W ramach racjonalizacji polityki budżetowej nowy rząd powinien zrezygnować z budowy Centralnego Portu Komunikacyjnego.

Teza 2: W ramach racjonalizacji polityki budżetowej nowy rząd powinien zrezygnować z budowy dużych elektrowni atomowych.

W ramach racjonalizacji polityki budżetowej nowy rząd powinien zrezygnować z budowy dużych elektrowni atomowych.

Teza o racjonalizacji polityki budżetowej może być myląca. Racjonalne jest zarówno to, co oznacza ograniczenie ambicji do poziomu dostępnych środków, jak też to, co oznacza gromadzenie środków do poziomu ambicji. Oszczędnościowe rozumienie racjonalizacji może mieć więcej ujemnych skutków w krótkim i długim terminie niż finansowanie długiem tych inwestycji. Ponadto, aspekt bezpieczeństwa energetycznego i militarnego trudno przecenić. Taka inwestycja wiąże polską gospodarkę z amerykańską na skalę bez precedensu. Przykład błędów w polityce energetycznej, traktujących np. Nord Stream 2 jako przedsięwzięcie stricte biznesowe pokazuje, że wielka infrastruktura energetyczna to coś znacznie większego i ważniejszego dla Polski.

Teza 3: W ramach racjonalizacji polityki budżetowej rząd powinien zlikwidować spółkę ElectroMobility Poland.

W ramach racjonalizacji polityki budżetowej rząd powinien zlikwidować spółkę ElectroMobility Poland.

Pomysł państwowego aktora na hiperkonkurencyjnym rynku mobilności elektrycznej jest całkowicie nietrafiony. Nie występują żadne przesłanki dalszego inwestowania w tę technologię. Natomiast istnieją przesłanki rozwoju badań naukowych nad mobilnością wodorową, tym bardziej, że wodór jest odpadowym produktem wytwarzania energii w elektrowniach jądrowych.

Czy nowy rząd będzie musiał zaciskać pasa? Opinie ekonomistów.

Teza 1: Priorytetem dla nowego rządu na pierwszy rok po wyborach będzie zmniejszenie deficytu sektora finansów publicznych (w stosunku do planowanych obecnie w projekcie ustawy budżetowej 4,5 proc. PKB).

Priorytetem dla nowego rządu na pierwszy rok po wyborach będzie zmniejszenie deficytu sektora finansów publicznych (w stosunku do planowanych obecnie w projekcie ustawy budżetowej 4,5 proc. PKB).

Fetyszyzacja deficytu ma zwolenników, jednakże budżet jest narzędziem osiągania celów, podobnie jak deficyt. Kontekst gospodarczy, w którym Polska się znalazła, nie zachęca do zabiegów oszczędnościowych. Brakuje zresztą nieco danych odnośnie do rzeczywistej sytuacji budżetu. Dlatego lepiej wskazać priorytety polityki gospodarczej, naukowej, społecznej i bezpieczeństwa, a następnie traktować deficyt jako narzędzie osiągania tych celów. 

Teza 2: W ramach racjonalizacji polityki budżetowej rząd powinien z początkiem 2024 r. wycofać się z mrożenia cen energii elektrycznej i zerowej stawki VAT na podstawowe artykuły żywnościowe.

W ramach racjonalizacji polityki budżetowej rząd powinien z początkiem 2024 r. wycofać się z mrożenia cen energii elektrycznej i zerowej stawki VAT na podstawowe artykuły żywnościowe.

Taki zabieg będzie miał skutki impulsu inflacyjnego, którego Polska gospodarka obecnie nie potrzebuje.

Czy Konfederacja wie, czego potrzeba gospodarce? Opinie ekonomistów.

Teza 3: Prowadzący działalność gospodarczą powinni sami decydować, czy chcą płacić składki na ubezpieczenia społeczne (przede wszystkim składki emerytalne).

Prowadzący działalność gospodarczą powinni sami decydować, czy chcą płacić składki na ubezpieczenia społeczne (przede wszystkim składki emerytalne).

System ubezpieczeń społecznych może zostać skomplikowany dowolnością jednej lub wielu grup zawodowych, ale doświadczenie wskazuje na ujemne skutki takiej komplikacji. Jednym skutkiem może być wzrost kosztów obsługi całego systemu bez odpowiadających temu wzrostowi korzyści. Drugim - otwarcie furtki do optymalizacji obciążeń z tytułu ubezpieczeń społecznych.

Komu pomogą dopłaty do czynszu? Opinie ekonomistów.

Teza 1: Dopłaty dla wynajmujących mieszkania na rynkowych warunkach przyczyniłyby się do wzrostu czynszów najmu.

Dopłaty dla wynajmujących mieszkania na rynkowych warunkach przyczyniłyby się do wzrostu czynszów najmu.

To zależy od wysokości tzw. dopłat oraz warunków ich uzyskania. Ten fragment polityki chyba mieści się w celach społecznych, a wiec powinien być adresowany do określonej grupy i dystrybuowany przez samorząd terytorialny. Wówczas można oczekiwać pozytywnych efektów społecznych przy ograniczonym zniekształceniu rynku wynajmu. 

Podatek katastralny uzdrowi rynek mieszkań? Ekonomiści analizują.

Teza 1: W Polsce należy wprowadzić podatek katastralny od każdej nieruchomości mieszkaniowej, która nie jest głównym miejscem zamieszkania właściciela.

W Polsce należy wprowadzić podatek katastralny od każdej nieruchomości mieszkaniowej, która nie jest głównym miejscem zamieszkania właściciela.

Funkcja tego podatku nie jest jasna. Fiskalnie przyniesie większe przychody, ale też wpłynie na zachowania inwestycyjne, a te w warunkach nierównowagi między podażą a popytem na rynku mieszkaniowym wypełniają przestrzeń, którą porzuciła polityka państwa. 

Teza 2: Podatek katastralny (naliczany od rynkowej wartości mieszkania) zahamowałby (ceteris paribus) wzrost cen nieruchomości.

Podatek katastralny (naliczany od rynkowej wartości mieszkania) zahamowałby (ceteris paribus) wzrost cen nieruchomości.

Nie ma to wielkiego wpływu na wzrost wartości mieszkań, który wynika z relacji popytu i podaży na rynkach lokalnych. Natomiast groźnym skutkiem może być uderzenie w emerytów czy mniej zasobne grupy społeczne, które posiadają mieszkania w centrach miast.  

Jak zwiększyć dostępność mieszkań? Ekonomiści oceniają.

Teza 1: Polityka mieszkaniowa państwa powinna koncentrować się na wspieraniu podaży mieszkań, a nie na stymulowaniu popytu (przez zwiększanie dostępności kredytu).

Polityka mieszkaniowa państwa powinna koncentrować się na wspieraniu podaży mieszkań, a nie na stymulowaniu popytu (przez zwiększanie dostępności kredytu).

Obydwie możliwości są atrakcyjne ze względu na łatwość przekazu publicznego, każda ma też własnych adresatów. W Polsce brakuje pomiędzy nimi koordynacji a także uwzględnienia różnorodnych potrzeb mieszkaniowych, ładu urbanistycznego oraz kierunków rozwoju całego terytorium kraju. Słowem, polityka to coś więcej niż pojedyncze impulsy. 

Teza 2: Programy pomocy w zakupie pierwszego mieszkania (takie jak Rodzina na Swoim, Mieszkanie dla Młodych i Pierwsze Mieszkanie) istotnie przyczyniają się do wzrostu cen nieruchomości w Polsce.

Programy pomocy w zakupie pierwszego mieszkania (takie jak Rodzina na Swoim, Mieszkanie dla Młodych i Pierwsze Mieszkanie) istotnie przyczyniają się do wzrostu cen nieruchomości w Polsce.

Tak, bieżące zjawiska nierównomiernego popytu w niektórych (spełniających warunki wsparcia) segmentach oferty mieszkaniowej jaskrawo tego dowodzą. 

Teza 3: Optymalną formą wspierania przez państwo dostępności mieszkań jest zaangażowanie w budownictwo społeczne (tzn. z przeznaczeniem na długoterminowy najem po cenach niższych od rynkowych).

Optymalną formą wspierania przez państwo dostępności mieszkań jest zaangażowanie w budownictwo społeczne (tzn. z przeznaczeniem na długoterminowy najem po cenach niższych od rynkowych).

Optymalność to funkcja celu i warunków ograniczających. Biorąc pod uwagę różnicowane potrzeby mobilności społecznej i terytorialnej, trudno mówić o pojedynczym optymalnym rozwiązaniu. Zresztą idea budownictwa społecznego była już testowana w Polsce, z mizernym skutkiem.

Płaca minimalna rośnie za szybko? Ekonomiści oceniają.

Teza 1: Płaca minimalna w Polsce w 2024 r. znajdzie się na poziomie (4300 zł), który będzie wywierał negatywny wpływ na zatrudnienie.

Płaca minimalna w Polsce w 2024 r. znajdzie się na poziomie (4300 zł), który będzie wywierał negatywny wpływ na zatrudnienie.

Płaca minimalna to jeden z czynników kształtujących zatrudnienie, generalna sytuacja na rynku pracy sprzyja pracobiorcom. Podnoszenie płacy minimalnej jest narzędziem chętnie wykorzystywanym przez obecny rząd, z pewnym opóźnieniem wobec wzrostu inflacji. Efekt socjalny jest dość wyraźny, bowiem znaczna liczba pracowników otrzymuje właśnie minimalne wynagrodzenie nie tylko w najmniejszych firmach, ale też w sektorze publicznym. 

Teza 2: W obecnej sytuacji demograficznej Polski większe podwyżki płacy minimalnej niż w innych krajach UE mogą mieć pozytywny wpływ na zatrudnienie.

W obecnej sytuacji demograficznej Polski większe podwyżki płacy minimalnej niż w innych krajach UE mogą mieć pozytywny wpływ na zatrudnienie.

Porównanie wzrostów trzeba uzupełnić jeszcze porównaniem poziomu minimalnego wynagrodzenia. Ze względu na to drugie kryterium poziom atrakcyjności naszego rynku względem innych dużych gospodarek europejskich jest nadal niski.

Teza 3: Płaca minimalna powinna być ustalona na 50 proc. przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej (prognozowanego na dany rok).

 Płaca minimalna powinna być ustalona na 50 proc. przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej (prognozowanego na dany rok).

Sztywne wiązanie jednych wskaźników z innymi powoduje w mojej ocenie więcej ujemnych efektów niż pożytków.  

Ekonomiści: zakaz rejestracji aut spalinowych w UE jest potrzebny

Teza 1: Zakaz rejestracji emisyjnych aut od 2035 r. jest w UE niepotrzebny, bo nie przyspieszy znacząco spadku emisyjności transportu pod wpływem mechanizmów rynkowych.

 Zakaz rejestracji emisyjnych aut od 2035 r. jest w UE niepotrzebny, bo nie przyspieszy znacząco spadku emisyjności transportu pod wpływem mechanizmów rynkowych.

Mechanizmy rynkowe uwzględniają negatywne efekty zewnętrzne w ten sposób, że je uspołeczniają. Wobec tego nie ma podstaw do przypisywania rynkowi wpływu na spadek emisyjności transportu. Ten problem w ogóle powstał dlatego, że rynek działa maksymalizując użyteczność (indywidualną) uczestników. Bez regulacji problem emisji nie zostanie rozwiązany.

Teza 2: Zakaz rejestracji w UE emisyjnych aut osobowych od 2035 r. sprawi, że w mniej zamożnych krajach członkowskich, takich jak Polska, wydłuży się czas użytkowania starszych aut spalinowych, co utrudni dążenie do neutralności klimatycznej transportu.

Zakaz rejestracji w UE emisyjnych aut osobowych od 2035 r. sprawi, że w mniej zamożnych krajach członkowskich, takich jak Polska, wydłuży się czas użytkowania starszych aut spalinowych, co utrudni dążenie do neutralności klimatycznej transportu.

Występują jednocześnie liczne zjawiska na rynku aut osobowych, które w znacznym stopniu utrudniają stawianie trafnych prognoz. Pierwsze zjawisko to przesuwanie starszych samochodów z rynków zamożniejszych do rynków mniej zamożnych (takich jak Polska). Warto zauważyć, że to zjawisko znajduje się obecnie w trendzie spadkowym. Drugie zjawisko to rozszczepienie polskiego rynku na pojazdy premium (dynamicznie rośnie i zajmuje prawie 1/4 sprzedaży pojazdów nowych) i na pojazdy niższej klasy (trend spadkowy). Trzecie zjawisko to ewentualne interwencje państwa w postaci dopłat do samochodów nowych elektrycznych. Ponadto obserwujemy skokowy wzrost inwestycji w infrastrukturę ładowania samochodów elektrycznych oraz w moce produkcyjne w Polsce.  

Teza 3: Termin wprowadzenia zakazu rejestracji aut emisyjnych w poszczególnych krajach UE powinien być zróżnicowany i uzależniony od ich miksu energetycznego.

Termin wprowadzenia zakazu rejestracji aut emisyjnych w poszczególnych krajach UE powinien być zróżnicowany i uzależniony od ich miksu energetycznego.

Jak pokazała sprawa RODO, wpływ UE na gospodarkę globalną jest ogromny, głównie dlatego, że UE jest największym rynkiem na świecie (choć statystyki rzadko wyodrębniają jednolity rynek). Zdecydowane działania regulacyjne są ważne także dla producentów europejskich, dlatego korzystniejsze wydaje się wyznaczanie standardów światowych.