Rzecznik Praw Pacjenta, to urząd, który ma chronić pacjentów

 którego z wysokim prawdopodobieństwem można było uniknąć w przypadku udzielenia świadczenia zdrowotnego zgodnie z aktualną wiedzą medyczną albo zastosowania innej dostępnej metody diagnostycznej lub leczniczej, chyba że doszło do dających się przewidzieć normalnych następstw zastosowania metody, na którą pacjent wyraził świadomą zgodę.

Czytaj więcej

Zdrowie

(Nie)dozwolone nagrywanie wizyt. Co pacjent może zrobić w gabinecie lekarskim

Obserwowany ostatnio kryzys zaufania na linii pacjent–lekarz, wspierany przez rozwój technologii, rodzi konieczność zmierzenia się z pytaniem, czy pacjent może nagrywać przebieg wizyty lekarskiej. Na potrzeby niniejszej publikacji przyjmijmy, że chodzi o rejestrację dźwięku, obrazu albo obrazu wraz z dźwiękiem. Odpowiedź na postawione pytanie jest prosta – to zależy.

Świadczenia kompensacyjne dotyczą tylko tych zdarzeń medycznych, które miały miejsce w szpitalu. Osobami uprawnionymi do ich otrzymania są pacjenci, a w przypadku śmierci pacjenta – krewny pierwszego stopnia, niepozostający w separacji małżonek, osoba pozostającej w stosunku przysposobienia oraz osoba pozostająca z pacjentem we wspólnym pożyciu.

Wysokość świadczenia kompensacyjnego

Wysokość świadczenia kompensacyjnego została określona poprzez wskazanie minimalnej i maksymalnej kwoty, jaka może zostać przyznana uprawnionemu za określone zdarzenie medyczne.

Zastosowane przez ustawodawcę progi finansowe dają możliwość dużego różnicowania wysokości przyznawanych świadczeń, przy czym Rzecznik Praw Pacjenta, ustalając ich wysokość, zobligowany jest uwzględnić charakter następstw zdrowotnych oraz stopień dolegliwości wynikających ze zdarzenia medycznego, w tym w zakresie uciążliwości leczenia, uszczerbku na zdrowiu oraz pogorszenia jakości życia, a w przypadku śmierci pacjenta pozostawanie w związku małżeńskim w chwili śmierci pacjenta, pokrewieństwo, pozostawanie w stosunku przysposobienia, pozostawanie we wspólnym pożyciu oraz wiek osoby uprawnionej do świadczenia kompensacyjnego i wiek zmarłego pacjenta. Dodatkowo sposób ustalania wysokości świadczenia kompensacyjnego zostanie doprecyzowany przez ministra zdrowia w rozporządzeniu.

Świadczenia kompensacyjne corocznie będą podlegać waloryzacji w stopniu odpowiadającym wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych za okres poprzedniego roku. Informacja o aktualnej wysokości świadczeń kompensacyjnych publikowana jest przez Rzecznika na stronie internetowej Biura Rzecznika Praw Pacjenta.

Opłata za wniosek

Postępowanie w sprawie przyznania świadczenia kompensacyjnego ma charakter administracyjny. Wszczynane jest na wniosek uprawnionej osoby składany do RPP, który kończy postępowanie wydaniem decyzji administracyjnej. Wniosek podlega opłacie w wysokości 300 zł, która jest zwracana w przypadku przyznania świadczenia kompensacyjnego. Opłata, podobnie jak świadczenie, podlegać będzie corocznej waloryzacji. Informacje przedstawione we wniosku składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.

Wniosek niekompletny lub nienależycie opłacony będzie podlegał uzupełnieniu na wezwanie RPP.

Kiedy postępowanie nie zostanie wszczęte

Wszczęcie postępowania w sprawie świadczenia kompensacyjnego uniemożliwiają następujące przeszkody:

- orzeczenie przez sąd na rzecz wnioskodawcy obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę albo nawiązkę,

- prawomocnie osądzona sprawa o odszkodowanie, rentę lub zadośćuczynienie,

- toczące się postępowanie cywilne w sprawie o odszkodowanie, rentę lub zadośćuczynienie,

 - uzyskanie przez wnioskodawcę odszkodowania, renty lub zadośćuczynienia od osoby odpowiedzialnej za szkodę, w tym z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej,

 - orzeczenie przez sąd na rzecz wnioskodawcy obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę albo nawiązkę.

WAŻNE!

Wnioskodawca ma wybór, czy dochodzi roszczeń na drodze cywilnej czy w trybie pozasądowym w postępowaniu przed RPP. Wniesienie do sądu sprawy o odszkodowanie lub zadośćuczynienie wyklucza rozpatrzenie wniosku przez Rzecznika.

Termin wydania decyzji przez RPP i jej skutki

Rzecznik Praw Pacjenta, wydając decyzję, orzeka o przyznaniu świadczenia kompensacyjnego i ustala jego wysokość albo odmawia przyznania świadczenia kompensacyjnego. Decyzja jest wydawana w terminie trzech miesięcy od dnia otrzymania kompletnego i prawidłowo opłaconego wniosku. Na żądanie pacjenta Rzecznik jest zobowiązany w decyzji określić, czy zdarzenie medyczne spowodowało poważne następstwa zdrowotne oraz okres ich przewidywanego trwania, nie dłuższy jednak niż pięć lat. Jeżeli w dniu wydania decyzji zgodnie z wiedzą medyczną poważne następstwa zdrowotne nie ustąpią przed upływem pięciu lat, okresu ich przewidywanego trwania nie wskazuje się.

W terminie 30 dni od dnia, w którym decyzja o przyznaniu świadczenia kompensacyjnego stała się prawomocna, wnioskodawca może złożyć do Rzecznika oświadczenie o przyjęciu tego świadczenia, co będzie równoznaczne ze zrzeczeniem się przez wnioskodawcę wszelkich roszczeń o odszkodowanie, rentę oraz zadośćuczynienie pieniężne, mogących wynikać ze zdarzenia medycznego w zakresie szkód, które ujawniły się do dnia złożenia wniosku. Świadczenie kompensacyjne jest wówczas wypłacane w terminie 14 dni od dnia złożenia tego oświadczenia.

W powyżej wspomnianym 30-dniowym terminie wnioskodawca może również zrezygnować ze świadczenia kompensacyjnego, co z kolei jest równoznaczne ze zrzeczeniem się tego świadczenia.

Postępowanie administracyjne w sprawie świadczenia kompensacyjnego jest dwuinstancyjne. Od decyzji RPP przysługuje bowiem wnioskodawcy odwołanie do Komisji Odwoławczej do spraw Świadczeń z Funduszu Kompensacyjnego Zdarzeń Medycznych, która działa przy Rzeczniku. Odwołanie podlega opłacie w wysokości 200 zł. Wnioskodawca otrzyma zwrot opłaty w sytuacji, w której na skutek odwołania decyzja RPP zostanie uchylona.

3. Rola rzecznika w postępowaniu cywilnym

Rzecznik Praw Pacjenta w sprawach cywilnych, które dotyczą naruszenia praw pacjenta, może z własne inicjatywy lub na wniosek strony żądać wszczęcia postępowania albo brać udział w toczącym się postępowaniu – na prawach przysługujących prokuratorowi. Tym samym w postępowaniu cywilnym RPP może być jego inicjatorem poprzez złożenie pozwu, może też wstąpić do toczącego się już postępowania, wnosić pisma procesowe, zgłaszać wnioski dowodowe czy składać środki odwoławcze. Jak wskazuje się w orzecznictwie, zdolność Rzecznika do działania w postępowaniu cywilnym dotyczy spraw związanych z naruszeniem praw pacjenta, a nie innych osób, choćby te osoby doznały krzywdy wskutek naruszenia praw pacjenta będącego dla nich osobą bliską. Rzecznik ustanowiony został bowiem do ochrony praw pacjenta i taki też jest zakres jego kompetencji w ramach postępowania cywilnego (postanowienie Sądu Najwyższego z 12 października 2028 r., V CSK 33/18).

WAŻNE!

Zasadność angażowania się przez RPP w postępowanie cywilne należy wyłącznie do jego oceny. Rzecznik nie ma obowiązku zgłaszać się do sprawy cywilnej w wyniku złożonego przez pacjenta wniosku o podjęcie tego rodzaju interwencji.

Podejmując decyzję o wytoczeniu powództwa lub wzięciu udziału w toczącym się już postępowaniu cywilnym RPP każdą sprawę bada indywidualnie, biorąc pod uwagę kilka czynników. W szczególności z uprawnienia, o którym mowa powyżej, Rzecznik korzysta wyjątkowo, zwłaszcza gdy wymaga tego życiowa sytuacja pacjenta, w tym jego nieporadność wskazująca na potrzebą jego profesjonalnego wsparcia (pacjenta nie reprezentuje radca prawny lub adwokat), a także gdy charakter sprawy za tym przemawia, w szczególności, kiedy jej rozstrzygnięcie może mieć charakter precedensowy i doniosły dla wykładni prawa oraz orzecznictwa sądowego (Sprawozdanie dotyczące przestrzegania praw pacjenta na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej za okres od 1 stycznia 2018 r. do 31 grudnia 2018 r.).

4.Postępowania w sprawach praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów

W ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta przewidziano zakaz stosowania praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów, za które to praktyki uznaje się:

- bezprawne zorganizowane działania lub zaniechania podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych,

- stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu zorganizowanie wbrew przepisom o rozwiązywaniu sporów zbiorowych akcji protestacyjnej lub strajku przez organizatora strajku
– mające na celu pozbawienie pacjentów praw lub ograniczenie tych praw, w szczególności podejmowane celem osiągnięcia korzyści majątkowej.

Powyższa regulacja ma zapewnić szczególną ochronę w zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych pacjentom jako zbiorowości, grupie, niezależnie od podstawy prawnej świadczenia zdrowotnego. Dla zakwalifikowana praktyki jako naruszającej zbiorowe prawa pacjentów, konieczne jest wykazanie, że dochodzi do naruszenia praw nieoznaczonej z góry większej liczby pacjentów. Ponadto dotyczy to naruszeń cechujących się powtarzalnością zachowania, wskazującą na stałość postępowania (patrz: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23 kwietnia 2014 r., II OSK 2826/12).

W przypadku wydania przez Rzecznika decyzji o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe prawa pacjentów nakazuje on jej zaniechanie lub wskazuje działania niezbędne do usunięcia skutków naruszenia zbiorowych praw pacjentów, wyznaczając terminy podjęcia tych działań. W decyzji Rzecznik może również nałożyć na podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych albo organizatora strajku obowiązek składania w wyznaczonym terminie informacji o stopniu realizacji działań niezbędnych do zaniechania praktyki naruszającej zbiorowe prawa pacjentów lub usunięcia skutków naruszenia zbiorowych praw pacjentów. ∑

Patrycja Nowak-Zaręba radca prawny, Mazurkiewicz Cieszyński Mazuro i Wspólnicy Adwokaci i Radcowie Prawni sp.k.